تاب‌آوری در عصر کرونا
آیا دروازه‌های ورود گردشگر به استان‌ها و کشورمان باز خواهد شد؟ و سوالات متعدد ریز و درشت دیگری که دانستن پاسخ هرکدام از این سوالات مسیر یک کسب‌وکار را روشن می‌کرد (و می‌کند)! سوالاتی که برخی از آنها هنوز پابرجاست! اما اگر حتی جواب برخی از این سوالات هنوز هم نامشخص باشد، کسب‌وکارهای هوشمند مفروضات خود را چیده و مسیر خود را براساس همین ابهامات مشخص کرده‌اند! یا به قولی درجه تاب‌آوری خود را در شرایط کنونی شناخته، سناریوهای مختلف را دیده و به‌دنبال افزایش تاب‌آوری خود در شرایط عدم قطعیت فعلی و آتی هستند. این سیاست‌گذاری‌ها فقط مربوط و معطوف به کرونا نیست و نباید باشد. شرایط اقتصادی کنونی، ابهامات درخصوص تعاملات بین‌المللی و تاثیراتی که بر وضعیت معیشت مردم، رفع تحریم‌ها، قدرت خرید مردم در کنار وضعیت مبهم کرونا شرایط را پیچیده کرده است. تا مرحله کنونی، انتظار می‌رود استارت‌آپ‌ها به دلیل ساختار انعطاف‌پذیر و امکان چرخش زودهنگام و تصمیم‌گیری سریع نسبت به کسب‌وکارهای سنتی، توانسته باشند زودتر و بهتر با شرایط همسو شوند. اما کم نبوده‌اند استارت‌آپ‌هایی که به دلیل محدودیت‌های پیش‌آمده ناگزیر به کوچک‌تر کردن ابعاد کسب‌وکار یا حتی تعطیلی شده‌اند. اما استارت‌آپ‌هایی که توانسته‌اند دوام بیاورند یا مدل کسب‌وکار خود را تغییر داده‌اند و با شرایط فعلی ادامه داده‌اند با نگاه روشن‌تری نسبت به مسائل وارد سال جدید می‌شوند و همان‌گونه که گفته شد برای آنان روش برخورد و رویکردها در مواجهه با ابهامات فعلی با ابهامات ابتدای سال پیش تفاوت دارد. البته شرایط کرونا کسب‌وکارهای استارت‌آپی جدیدی را نیز پدید آورد یا به برخی از آنان رونق داد و حتی وضعیت فروش برای برخی استارت‌آپ‌ها بسیار بهتر از شرایط قبل از کرونا شد. در این میان کسب‌وکارهای سنتی که تاثیر زیادی از کرونا گرفتند یا تعطیل شدند یا روی به روش‌های فناورانه و شبه استارت‌آپی! آوردند تا با تغییر مدل کسب‌وکار به‌دنبال کانال‌های جدید فروش مثل وب‌سایت و شبکه‌های مجازی باشند یا با اضافه کردن امکان معاملات غیرحضوری بخشی از درآمد خود را حفظ کنند. با همه این احوال و تجربه شرایط سالی که گذشت، به نظر می‌رسد سال ۱۴۰۰ از برخی جهات بهتر باشد. استارت‌آپ‌هایی که کار خود را قبل از شرایط کرونا آغاز کرده بودند با تجربه سخت و گذراندن شرایط سال‌جاری سراغ سال بعد می‌روند و استارت‌آپ‌هایی که در این سال کار خود را آغاز کرده‌اند قطعا با درک و شناخت این شرایط ویژه و داشتن استراتژی‌هایی برای رشد یا ماندگاری در بازار وارد کسب‌وکار خود می‌شوند. مساله جدی‌تر شاید در سال آتی برای کسب‌وکارهایی باشد که به‌دنبال جذب سرمایه و گسترش کار خود هستند. مساله‌ای که متاثر از شرایط فعلی و شرایط مبهم اقتصادی آتی است. سرمایه‌گذاران خصوصی در بخش‌های دیگر بازار سرمایه به‌دنبال سرمایه‌گذاری هستند و بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای آنان همچنان چراغ سبزی نشان نداده است! یکی از دلایل، انتظار بازار برای تثبیت وضعیت استارت‌آپ‌ها در دوران کروناست. اینکه چه استارت‌آپ‌هایی از این مرحله گذر می‌کنند و جایگاه خود را در بازار پیدا می‌کنند و محصول آنان آیا با شرایط جدید متناسب هست؟ در واقع شرایط کرونا رفتار بازار و مصرف‌کنندگان را تغییر داده است و حال باید دید که آیا اصطلاحا Product-Market Fit اتفاق می‌افتد؟ یا به عبارتی استارت‌آپ‌ها محصول خود را متناسب با شرایط فعلی تغییر می‌دهند؟ این انتظار برای اغلب استارت‌آپ‌ها فرصت اجرای استراتژی رشد را گرفته و به ناچار استراتژی ماندگاری در بازار را پیش روی آنان قرار می‌دهد و به دلایلی که ذکر شد هرچند محصول آنان متناسب با بازار باشد، شرایط جذب سرمایه و رشد همچنان دشوار است.
باید به یک نکته توجه ویژه داشت. سالی که گذشت همراه با تجربیات ارزشمندی از مقابله با شرایط سخت در استارت‌آپ‌های مختلف بود. روش‌های درست و غلطی که تا مدت‌ها در مورد آنها می‌شود نوشت و بحث کرد. اما نباید فراموش کرد که هر کدام از حوزه‌ها به یک نوع از شرایط فعلی تاثیر گرفتند و طبیعتا یک نسخه واحد برای همه استارت‌آپ‌ها در مقابله با شرایط کرونا وجود نداشته و ندارد. در ادامه نیز همین گونه خواهد بود. پساکرونا همراه با تغییر الگوی رفتاری در بازار است و در هر حوزه این تغییر پارادایم باید به مرور همراه با تغییر رویکرد استارت‌آپ‌ها در جهت هماهنگ شدن با آن باشد. نکته‌ای که غفلت از آن شاید استارت‌آپ را تا ورطه نابودی بکشاند.
