اولویت‌های بایدن

با توجه به اینکه بایدن در روزهای اخیر تعداد زیادی فرمان اجرایی در حوزه‌های مختلف صادر کرده رهبران ایران از اینکه او درباره پیمان هسته‌ای و تحریم‌ها هیچ اقدامی انجام نداده خشمگین هستند. رئیس‌جمهور و برخی دیگر از مقامات ایران در موقعیت‌های مختلف خواستار اقدام سریع آمریکا برای احیای پیمان هسته‌ای، بدون هرگونه پیش‌شرط شده‌اند. ایران وعده داده اگر تحریم‌ها لغو شود به تمامی تعهدات خود در پیمان هسته‌ای عمل خواهد کرد اما بایدن و وزیرخارجه دولت او اعلام کرده‌اند، ابتدا ایران باید به تعهدات خود عمل کند و سپس اقدام برای لغو تحریم‌ها آغاز خواهد شد.

مقامات ایران آشکارا این رویکرد‌ آمریکا را رد کرده‌اند. آنها می‌گویند ابتدا آمریکا باید تحریم‌ها را لغو کند و اعمال تحریم، نقض پیمان هسته‌ای بوده است. پس از لغو تحریم‌ها ایران به تمامی تعهدات خود عمل خواهد کرد. وزیرخارجه ایران در سفر به روسیه تلاش کرد فشار بر آمریکا را بالا ببرد. او بار دیگر تاکید کرد بیست و یکم ماه جاری میلادی ایران بازرسی‌های بین‌المللی را محدود خواهد کرد.

رفتار احتیاط‌آمیز بایدن در قبال موضوع ایران در بی‌اعتمادی و نفرتی ریشه دارد که از سال ۱۹۷۹ یعنی انقلاب ایران، بحران گروگان‌گیری و قطع روابط دو کشور بر روابط آنها حاکم بوده است. دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان از رویکرد سختگیرانه در قبال ایران کاملا پشتیبانی می‌کنند. از سال ۱۹۸۴ وزارت خارجه آمریکا، ایران را جزو کشورهای حامی تروریسم قرار داده است. عربستان و اسرائیل نیز که همپیمان‌های آمریکا در خاورمیانه هستند ایران را یک تهدید بزرگ می‌دانند.

با آنکه از زمان استقرار بایدن در کاخ‌سفید، ایران اقدامی که زمینه رویارویی نظامی با آمریکا را فراهم کند انجام نداده اما اقداماتی برای معطوف کردن توجه بایدن به ایران انجام داده است. ایران ابتدای ماه گذشته یک کشتی نفتی کره‌جنوبی را توقیف کرد. کره‌جنوبی بدهی هفت میلیارد دلاری خود به ایران را به‌دلیل تحریم‌های آمریکا پرداخت نکرده است. از سوی دیگر، چند روز قبل از مراسم تحلیف بایدن، ایران یک تاجر ایرانی- آمریکایی را در زمینه جاسوسی مجرم شناخت.

به‌عنوان نشانه‌ای از بدگمانی بایدن درباره ایران، بمب‌افکن بی‌۵۲ آمریکا در سال‌جاری میلادی تاکنون سه‌بار بر فراز خاورمیانه پرواز کرده است. عملیات‌های این بمب‌افکن از زمان ترامپ و با هدف بازداشتن ایران از اقدامات خصمانه نظامی علیه آمریکا انجام شده است. همچنین بایدن تا زمانی که وضعیت سیاسی داخلی ایران شفاف نباشد، تمایلی به تعامل با این کشور نخواهد داشت. دوره دولت آقای روحانی چند ماه دیگر پایان می‌یابد. نیروهای تندرو که ممکن است پس از انتخابات ماه ژوئن قدرت را به دست بگیرند، از مواضع روحانی به‌شدت انتقاد کرده‌اند. نکته دیگر این است که بازگشت آمریکا به پیمان هسته‌ای یک عامل مثبت برای نیروهای میانه‌رو در ایران است و بر نتیجه انتخابات ماه ژوئن اثرات بزرگ خواهد داشت.

البته یکی از تحلیلگران گروه یوراسیا می‌گوید: «بی‌صبری ایران نشان می‌دهد مقامات این کشور می‌دانند بایدن با چالش‌های متعدد مواجه است و اولویت‌های گوناگون دارد از جمله همه‌گیری کرونا، ضعف اقتصاد و تغییرات آب و هوایی. در سیاست خارجی، موضوع پیمان هسته‌ای ایران یکی از پنج اولویت اول دولت بایدن است اما اولویت نخست نیست. ابتدا اروپا، چین و روسیه هستند و سپس ایران. ایرانی‌ها درک کرده‌اند که در اولویت نخست قرار ندارند و تلاش می‌کنند در صدر فهرست قرار گیرند.»