فشار هوشمند به جای فشار حداکثری
موضوع موشک‌های ایران: سولیوان که یکی از مذاکره‌کننده‌های هستهای ایران و پنج به‌علاوه یک بود می‌گوید «ایرانی‌ها باید واقع‌بین‌تر باشند. تصور کاهش عمده تحریم‌ها از سوی ایالات متحده بدون دریافت ضمانت‌هایی از ایران مبنی بر آغاز مذاکره فوری بر سر توافقی متعاقب که در آن دست‌کم چارچوب‌های زمانی توافق بسط داده شده و مسائل مربوط به راستی‌آزمایی و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما حل شده باشند، غیرعملی است.» بنابراین احتمالا برخلاف برخی از افراد که معتقدند بایدن به راحتی تحریم‌های ایران را خواهد برداشت، به نظر نمی‌رسد چنین امری واقعیت داشته باشد. هرچند بایدن هنوز به شکل واضحی در مورد آینده روابط ایران با آمریکا و برجام بحث نکرده است، اما با توجه به اینکه بایدن یکی از اهداف خود را تقویت امنیت اسرائیل معرفی کرده است، بنابراین احتمال ورود آمریکا به موضوعات موشکی در مذاکرات احتمالی آینده بعید نیست؛ مخصوصا که در این زمینه بین اروپا و آمریکا دیدگاه مشترکی وجود دارد و این امر می‌تواند باعث فشار مضاعف روی ایران شود. از طرف دیگر، ایران نیز همیشه اعلام کرده است که موضوع موشکی خط قرمز محسوب می‌شود و حاضر به مذاکره در این امر نیست. به‌عبارت دیگر بسیاری از موشک‌های ایران از ماهیت دفاعی برخوردار هستند و ایران نیز همانند همه کشورهای قدرتمند جهان حاضر به مذاکره در این امر نخواهد بود. ایران در منطقه‌ای واقع شده است که همسایگان آن از قبیل عربستان و امارات در حال تقویت نیروی نظامی خود هستند و جدیدا هم به‌دنبال خریداری پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی جهان یعنی اف ۳۵ها هستند. از سوی دیگر اسرائیل نیز به‌طور مداوم در عراق و سوریه به منافع ایران یا همپیمانان آن حملات نظامی ترتیب می‌دهند. جدیدا نیز ترکیه در قفقاز و سایر مناطق منطقه، با استفاده از نیروی نظامی خویش به‌دنبال منافع خاص خود است و گاه برخی از این اقدامات می‌تواند منافع ایران را در خطر قرار دهد. بنابراین به نظر نمی‌رسد که ایران از توان نظامی خود مخصوصا موضوعات موشکی کوتاه بیاید؛ امری که می‌تواند احتمالا باعث سخت‌تر شدن مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا در آینده شود.
مسائل منطقه‌ای در خاورمیانه: هرچند با دستیابی به تکنولوژی نفت شیل، آمریکا وابستگی کمتری به ذخایر نفتی خاورمیانه دارد اما همچنان موضوع نفت یکی از مباحث مهم جهانی محسوب می‌شود که می‌تواند روی توسعه اقتصادی کشورها تاثیر گذارد. آمریکا با تسلط به منابع نفتی خاورمیانه می‌تواند موضعی برتر در رقابت با اروپا و چین داشته باشد. به همین دلیل کاهش وابستگی آمریکا به نفت، مانعی برای حضور این کشور در منطقه نیست و این کشور احتمالا سعی خواهد کرد به‌رغم کاهش حضور نیروهای نظامی خود در خاورمیانه، همچنان در منطقه حضور داشته باشد و از منافع متحدان خود از قبیل کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس حمایت کند. از طرف دیگر، با توجه به موضوع رقابت‌های منطقه‌ای بین ایران و عربستان در یمن، سوریه، عراق و دیگر کشورهای منطقه، آمریکا نمی‌تواند مذاکرات احتمالی آینده را بدون توجه به متحدان خود برگزار کند. برای مثال عبداللطیف الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین جدیدا در مصاحبه‌ای با یک رسانه آمریکایی گفته «انتظار دارد جو بایدن که طبق پیش‌بینی رسانه‌های آمریکا در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور به پیروزی رسیده، باید قبل از توافق با ایران اقدام به مشورت با بحرین و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس کند.» به نظر می‌رسد چنین امری می‌تواند موفقیت مذاکرات ایران و آمریکا را تحت تاثیر قرار دهد و حداقل باعث طولانی شدن مذاکرات احتمالی شود. تجربه نشان داده است که ایران به هیچ وجه از حمایت از متحدان منطقه‌ای خود از قبیل حزب‌الله، حشدالشعبی، انصارالله یمن دست نخواهد کشید، چرا که نه تنها چنین امری با منافع ملی ایران تضاد دارد بلکه با بسیاری از شعارهای جمهوری اسلامی ایران در مورد حمایت از مسلمانان نیز می‌تواند تضاد داشته باشد.
مساله حقوق بشر: همانطور که قبلا اشاره شد، هنوز چیز به‌خصوصی از تاکتیک‌های مذاکره بایدن معلوم نشده است. اما به نظر می‌رسد که موضوع حقوق بشر نیز یکی از چالش‌های بزرگ در مذاکرات بین ایران و آمریکا باشد. در فضایی که جامعه آمریکایی به دو گروه جهان وطنی‌های دموکرات آمریکایی و جمهوری‌خواهان تقسیم شده است و یک دوقطبی‌گرایی در آن به‌وجود آمده است، بعید نیست که تاکید روی حقوق بشر غربی از طرف دموکرات‌ها در این مذاکرات احتمالی تشدید شود. تاکید بایدن روی موضوع حقوق بشر در مناظرات خود با ترامپ نشان می‌دهد که این امر در سیاست خارجی وی جایگاه بالایی خواهد داشت. البته باید تاکید کرد که حقوق بشری که بایدن به آن اشاره می‌کند دارای تفاوت‌های ماهوی زیادی با حقوق بشر اسلامی است. با توجه به وجهه سکولار و اومانیستی حقوق بشر غربی و تضاد آن با معنای انسان از دیدگاه اسلام، به نظر نمی‌رسد که بتوان به جمع‌بندی یکسان و واحدی در مذاکرات احتمالی آینده دست یافت. مخصوصا، مشکل زمانی بروز پیدا خواهد کرد که ترامپ برخی از تحریم‌های موجود علیه ایران را به موضوع تروریسم و حقوق بشر و نه موضوع هستهای، مرتبط ساخته است و بایدن تنها در صورتی می‌تواند این تحریم‌ها را ملغی کند که تبعیت سیاست داخی و خارجی ایران از حقوق بشر توسط دولت آمریکا تایید شود. حال از آنجا که بسیاری از ارزش‌های دینی و ملی ایرانیان با حقوق بشر غربی در تضاد قرار دارد، بنابراین قبول کردن و اجرای چنین سیاستی توسط ایران بعید است که به راحتی صورت گیرد و این امر می‌تواند به یکی از چالش‌های موجود در مذاکرات احتمالی تبدیل شود.
جمع‌بندی: همانطور که ترامپ نیز قبلا اشاره کرده است، احتمالا بعد از انتخابات آمریکا مذاکره‌ای بین ایران و آمریکا صورت خواهد گرفت. بسیاری از محققان معتقدند که با انتخاب بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا فشار حداکثری این کشور علیه ایران به فشار هوشمند تبدیل خواهد شد. به نظر می‌رسد با توجه به مشکلاتی که در بالا اشاره شد، آمریکا به زودی به برجام برنخواهد گشت. احتمالا در ابتدا آمریکا در پرونده هستهای ایران به توافقی کوچک‌تر مشابه برنامه اقدام مشترک (JPOA) که در سال ۲۰۱۳ تصویب شد و سرانجام به برجام منتهی شد، اقدام کند. این امر می‌تواند فضا را برای مذاکرات جدی‌تر فراهم کند اما چنین مذاکراتی می‌تواند با چالش‌های جدی مواجه شود. به همین دلیل ایران نباید چندان به موفقیت حتمی در مذاکرات دلخوش باشد. همچنین باید توجه داشت که از یک طرف، با توجه به سن و سال بالای بایدن احتمالا چهار سال دیگر وی دیگر نتواند در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا شرکت کند و از طرف دیگر، با توجه به گفته‌های اطرافیان ترامپ، احتمال اینکه ترامپ در دوره بعد در انتخابات آمریکا شرکت کند و دوباره به ریاست‌جمهوری آمریکا برسد وجود دارد. به همین دلیل ایران باید به‌گونه‌ای در مذاکرات احتمالی پیش رود که آمریکا نتواند به راحتی از چارچوب برجام خارج شود، امری که می‌تواند باعث سخت‌تر شدن مذاکرات در بین دو کشور شود.
