سطح پایین عرضه در بازار
حال قبل از بررسی کامل اوراق فروش تبعی اجازه دهید با یک مثال این موضوع را روشن‌تر کنیم. فرض کنید بانک پارسیان در قیمت ۵۲۲۰ ریال دارای صف فروش است. حال سرمایه‌گذار باید بررسی کند که طرح بیمه سهام چگونه به او در خرید و فروش سهم کمک می‌کند. قیمت اعمال برای سهام بانک پارسیان ۵۹۲۰ ریال است. یعنی اگر سرمایه‌گذار با قیمت ذکر شده در مثال یعنی ۵۲۲۰ ریال سهم وپارس را خریداری کند و از طرف دیگر موقعیت اختیار را خریداری کند در تاریخ سررسید یعنی ۱۰ اسفندماه ۹۹ بازدهی حدود ۱۳ درصدی کسب می‌کند. یعنی عرضه‌کننده که صندوق سرمایه‌گذاری توسعه بازار است موظف است که در تاریخ سررسید به ازای هر سهم مبلغ ۵۹۲۰ ریال را با سرمایه‌گذار تسویه کند.
اگر سرمایه‌گذاری قرار باشد اوراق اختیار فروش تبعی بانک پارسیان را خریداری کند اولا باید به تعدادی که برای خریداری مد نظرش است سهام خود را در پرتفو داشته باشد و سپس اوراق اختیار (که قیمت آن با توجه به قیمت روزانه سهم مشخص می‌شود) خریداری کند به گونه‌ای که این فرآیند در یک روز اتفاق بیفتد و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی وجوه این موضوع را ثبت کند. یعنی اگر شما تمایل داشته باشید ۵۰هزار سهم بانک پارسیان را بیمه کنید باید به تعداد ۵۰هزار ورقه از اوراق را خریداری کنید و تا زمان سررسید این اوراق سهام را نیز در پرتفوی خود داشته باشید. نکته‌ای که درخصوص قیمت اوراق اختیار معامله وجود دارد این است که قیمت مجاز خریداری این اوراق به‌صورت روزانه تغییر می‌کند که آن هم با توجه به قیمت روز سهم خواهد بود. یعنی سازو کار اوراق اختیار فروش تبعی به این صورت است که سرمایه‌گذار در هر برهه زمانی برای بیمه کردن سهام خود بازدهی در حد سود بانکی (۲۰ تا ۲۴ درصد سالانه) دریافت کند. برای توضیح بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید.
در ادامه مثال قبل فرض کنید که قیمت روز سهم بانک پارسیان ۴۳۴ تومان (یک مهر ۱۳۹۹) و قیمت اعمال برای این اوراق در تاریخ ۱۰ اسفند ۱۳۹۹ برابر ۵۹۲ تومان باشد. حال اگر سرمایه‌گذاری سهم را خریداری کند و قصد داشته باشد در تاریخ مورد نظر اختیار خود را اعمال کند بازدهی حدود ۳۶ درصدی کسب می‌کند. به همین دلیل عرضه‌کننده شرایطی را ایجاد می‌کند که فرصت آربیتراژ را در سهم از بین ببرد و به همین دلیل قیمت مجاز هر واحد اختیار را به‌صورت روزانه تغییر می‌دهد. یعنی قبلا که اوراق اختیار فروش بانک پارسیان به قیمت یک ریال (۲۹ شهریور ۱۳۹۹) به فروش می‌رسید با کاهش هر چه بیشتر قیمت سهم، عرضه‌کننده قیمت مجاز را تا سقف ۸۸۶ ریال (یک مهر ۱۳۹۹) تغییر داد. یعنی اگر سرمایه‌گذاری بانک پارسیان را در قیمت ۴۳۴۰ ریال خریداری کند باید اوراق اختیار فروش آن را در همان روز به قیمت ۸۸۶ ریال خریداری کند. یعنی قیمت تمام شده هر واحد بانک پارسیان برای سرمایه‌گذار ۵۲۲۶ ریال است که اگر آن را با قیمت اعمال ۵۹۲۰ ریالی مقایسه کنیم بازدهی حدودا ۱۳ درصدی نصیب سرمایه‌گذار می‌شود که همان بازدهی معقول ذکر شده است. حال اگر قیمت سهام شرکت نیز افزایش یابد به همین ترتیب قیمت مجاز برای اوراق اختیار فروش تبعی کاهش می‌یابد و باز هم بازدهی سهم در سر رسید معقول و منطقی می‌شود. یعنی عرضه‌کننده سهم با تغییراتی که در قیمت اوراق اختیار فروش تبعی اعمال می‌کند فرصت کسب سود حداکثری را در سهم به حداقل ممکن که همان نرخ سود بانکی است، کاهش می‌دهد.
شرایط سرمایه‌گذار به هنگام اتخاذ موقعیت در اختیار فروش تبعی
حالت اول: قیمت سهام در بازارکاهش یابد: در حالت اول اگر قیمت سهم در بازار نسبت به قیمت خرید کاهش یابد سرمایه‌گذار اختیار خود را اعمال می‌کند و طبق روش محاسباتی ذکر شده بازدهی کسب می‌کند.
حالت دوم: قیمت سهام در بازار افزایش یابد: در حالت دوم اگر قیمت سهم در بازار نسبت به قیمت خرید افزایش یابد سرمایه‌گذار نیازی به اعمال اختیار خود در سررسید ندارد بلکه می‌تواند با افزایش قیمت سهم در بازار و کسب بازدهی (نسبت به اعمال اختیار در تاریخ سر رسید) سهم خود را در بازار به فروش برساند و صرفا زیان سرمایه‌گذار، اختیاری است که قبلا خریداری کرده است.
حالت سوم: قیمت سهام در بازار به قیمت اعمال برسد: در حالت سوم اگر قیمت سهم در بازار به قیمت اعمال برسد سرمایه‌گذار بی تفاوت است و نیازی به اعمال اختیار خود ندارد و صرفا به اندازه هزینه‌ای که بابت خرید اختیار معامله پرداخت کرده زیان می‌کند.
نکات کاربردی اوراق اختیار فروش تبعی
اوراق اختیار فروش تبعی قابلیت معامله ثانویه ندارد. قیمت اوراق اختیار فروش تبعی با توجه به قیمت سهم در بازار و قیمت اعمال، توسط عرضه‌کننده در یک محدوده مجاز تعیین می‌شود. درصد سود و زیان با توجه به قیمت سهم در روز پایانی و قیمت اعمال تعیین خواهد شد. در هنگام خرید اختیار باید حتما تعداد سهم مورد نیاز را داشته باشید. یعنی اگر قرار است ۵هزار اختیار بخرید پس باید ۵هزار سهم نیز در پرتفوی خود داشته باشید.
سخن پایانی
راه‌اندازی طرح بیمه کردن سهام تحت عنوان اوراق اختیار فروش تبعی، طرح مناسبی در جهت کنترل کردن هیجان سرمایه‌گذاران هنگام فروش سهم در موقعیت‌های حساس و بحرانی به حساب می‌آید، اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد، محدود بودن تعداد عرضه‌ها توسط عرضه‌کننده است؛ به‌عنوان مثال کل حجم عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای بانک پارسیان ۵۰ میلیون ورقه است که بسیار پایین است، چرا که تعداد کل سهام بانک پارسیان تقریبا ۱۵۶ میلیارد برگ سهم و میزان سهام شناور آن حدود ۳۱ میلیارد برگ سهم است و عرضه‌کننده تنها تعداد بسیار محدودی را قرار است بیمه کند که از این نظر بسیار نامناسب است. حال اگر شرایطی ایجاد شود که عرضه‌کننده قابلیت بیمه کردن بخش مناسبی از سهام شناور را داشته باشد می‌تواند کارآیی این طرح را در بازار افزایش دهد و رفته رفته سرمایه‌گذاران اطمینان بیشتری در خرید سهم هنگام ریزش‌های شدید قیمتی داشته باشند و همین عامل باعث کاهش هیجان فروش سهم در بازار شود. چرا که اگر قرار باشد سهام شرکت با هدف بازدهی معادل سود بانکی بیمه شود، بالطبع هیجان فروش سهم در بازار در برخی از محدوده‌های قیمتی از بین می‌رود.
