مجادله حقوقی یا سیاسی؟
روز جمعه، تنها جمهوری دومینیکن از پیشنهاد ارائه شده از سوی آمریکا حمایت کرد. روسیه و چین با این پیشنهاد مخالفت کردند و آلمان، فرانسه، انگلستان و هشت کشور دیگر به آن رای ممتنع دادند. مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا روز جمعه در یک بیانیه اعلام کرد: «شورای امنیت سازمان ملل مسوولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارد. امروز این شورا در انجام این وظیفه ناکام بود.» طبق برنامه اقدام مشترک، تحریم تسلیحاتی ایران قانونا اواسط ماه اکتبر لغو می‌شود. در ماه‌های اخیر دولت آمریکا به رغم آنکه از این توافق خارج شده، تلاش کرده است تحریم‌ها را تمدید کند و این تلاشی بوده که پیش‌بینی می‌شد با شکست مواجه شود. هفته گذشته ایالات‌متحده قطعنامه‌ای را در شورای امنیت سازمان ملل ارائه کرد که تحریم‌های تسلیحاتی کنونی ایران را برای همیشه تمدید می‌کرد و برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران استدلال کرد که این یک متن ملایم است. او گفت: «ما به سخنان اعضای شورای امنیت گوش کردیم و متنی را آماده کرده‌ایم که هم معقول است و هم ضروری.»
پمپئو نیز اعلام کرد: «ناکامی شورای امنیت در اقدام قاطع برای دفاع از صلح و امنیت بین‌المللی غیرقابل توجیه است. ایالات‌متحده هرگز هم‌پیمان‌های خود در منطقه را که بیش از این از شورای امنیت انتظار داشتند، تنها نخواهد گذاشت. ما به تلاش‌های خود برای تضمین تحریم تسلیحاتی ایران ادامه خواهیم داد. توانایی ایران در خرید و فروش سلاح، اروپا، خاورمیانه و دیگر مناطق را در معرض تهدید قرار می‌دهد.» بهنام طالبلو یکی از کارشناسان ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها می‌گوید: «تصمیم شورای امنیت در رد پیشنهاد آمریکا سبب می‌شود این کشور تلاش کند به شکل یک‌جانبه قطعنامه‌های سازمان ملل علیه ایران را احیا کند. تهران بدون شک تلاش آمریکا برای همراه کردن جامعه جهانی در جهت اعمال فشار بر ایران را استهزا خواهد کرد.»
مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل از تحریم‌های احتمالی انتقاد کرده است. او گفته است: «اعمال هرگونه تحریم یا محدودیت برای ایران از سوی شورای امنیت با واکنش جدی ایران مواجه خواهد شد و ما گزینه‌های متعددی در اختیار داریم. ایالات‌متحده و هر کشور دیگری که به آمریکا کمک کند یا رفتارهای غیرقانونی این کشور را تایید کند تمام مسوولیت را بر دوش خواهد کشید.» ترینتا پارسی، معاون رئیس موسسه کوئینسی می‌گوید: «به رای گذاشتن پیشنهاد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران صرفا اقدامی بود که دولت آمریکا معتقد است، باید انجام می‌شد تا شورای امنیت وادار شود تحریم‌ها را علیه ایران احیا کند، مکانیزمی که تنها اعضای توافق هسته‌ای قادر به انجام آن هستند. یک استدلال مهم وجود دارد که دیگر اعضای دائمی شورای امنیت آن را مطرح خواهند کرد. آن استدلال این است که ایالات‌متحده نمی‌تواند مکانیزم ماشه را فعال کند زیرا این کشور دیگر عضو این پیمان نیست.»
این درحالی است که مقامات دولت آمریکا اعلام کرده‌اند این کشور طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، اختیار قانونی برای اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران را دارد. روز پنج‌شنبه برایان هوک به خبرنگاران گفت: «قطعنامه ۲۲۳۱ یک عبارت مشخص دارد: مشارکت‌کنندگان در برنامه فراگیر اقدام مشترک. طبق تعریف، این شامل ایالات‌متحده هم می‌شود. در قطعنامه یادشده هیچ شرط دیگری برای حائز حق بودن کشورهای مشمول مفهوم مشارکت‌کنندگان در این توافق وجود ندارد. تحولات خارج از چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ نتوانسته و نمی‌تواند تغییری در حق آمریکا برای احیای تحریم‌ها ایجاد کند.» هوک همچنین گفت ایالات‌متحده یک سند حقوقی را در همین زمینه به اعضای شورای امنیت ارائه کرده است.
موضع‌گیری آمریکا سبب تعجب دیپلمات‌ها و تحقیر آمریکا شده بود. هم‌پیمان‌های اروپایی آمریکا قبول دارند که جریان سلاح از و به ایران تهدیدهایی به وجود می‌آورد اما از اینکه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شده و همچنان ادعا می‌کند عضوی از این توافق است و می‌تواند تحریم‌ها علیه این کشور را احیا کند، به شدت خشمگین هستند. تعدادی از کشورها از جمله چین پیش‌بینی کرده‌اند، تلاش‌های آمریکا برای فعال کردن مکانیزم ماشه و احیای تحریم‌ها محکوم به شکست است. رابرت مالی، رئیس گروه بین‌المللی بحران که از مذاکره‌کنندگان پیشین توافق هسته‌ای ایران است اعتقاد دارد، کارزار فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران درحال تبدیل شدن به حداقل دیپلماسی برای دستیابی به همان هدف است یعنی از میان بردن توافق هسته‌ای ایران یا بسیار دشوارتر کردن احیای آن توافق از سوی جو بایدن در صورت پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر.
کارشناسان هشدار داده‌اند اگر تحریم‌های سازمان ملل بار دیگر علیه ایران اعمال شود این امر می‌تواند به نابودی این توافق و افزایش تنش در منطقه خاورمیانه منجر شود. ایران از میزان پایبندی خود به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ کاسته است، اما اعلام کرده به محض آنکه آمریکا به این توافق بازگردد و تحریم‌های یک‌جانبه علیه این کشور را لغو کند به‌طور کامل به توافق هسته‌ای پایبند خواهد بود. کلسی داونپورت، یکی از اعضای انجمن کنترل تسلیحات می‌گوید: «لغو تحریم‌های سازمان ملل یکی از معدود فوایدی است که ایران هنوز بر مبنای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ از آن بهره‌مند است. اگر ایران انگیزه‌ای برای تداوم پایبندی به این توافق نداشته باشد مشخص است که توافق یاد شده از میان خواهد رفت و ایران از آن خارج خواهد شد.»
