دیوار برلین مجازی
تازه ترین شرکتی که از آن جنگ لطمه دیده اپلیکیشن تیک‌تاک است. این اپلیکیشن پخش ویدئویی، در بین نوجوانان طرفداران زیادی دارد و در هند و ایالات‌متحده صدها میلیون نفر از آن بهره می‌برند. تیک‌تاک در مالکیت یک شرکت چینی است، اما مدیر آن آمریکایی است. نخستین لطمه بزرگ به تیک‌تاک ماه گذشته به آن وارد شد یعنی هنگامی‌که در هند این اپلیکیشن مسدود شد. اقدام هند پس از نزاع خونین مرزی بین چین و این کشور انجام شد. کمی‌بعد آمریکا اعلام کرد موضوع مسدود کردن تیک‌تاک را بررسی خواهد کرد زیرا از دید این کشور تیک‌تاک یک تهدید احتمالی برای امنیت ملی است. شرکت مالک تیک‌تاک اعلام کرد به دلیل نگرانی درباره قانون جدید امنیت ملی که چین علیه هنگ کنگ اعمال کرده از این شهر خارج خواهد شد.
یکی از کارشناسان می‌گوید: «به تدریج اینکه واقعا یک پلت‌فرم بین‌المللی فناوری باشید دشوار می‌شود.» این تحولات که برای اپلیکیشن تیک‌تاک رخ داد در جنگ بین دو قدرت بزرگ جهانی یعنی ایالات‌متحده و چین ریشه دارد. این دو کشور در حوزه هوش مصنوعی، شبکه‌های فوق سریع نسل پنجم اینترنت و دیگر فناوری‌های پیشرفته در حال رقابت هستند. اگرچه این دو دارای ارتباط‌های اقتصادی دیرینه هستند که زمینه همکاری بین آنها را فراهم می‌کند، اما تنش‌های اخیر بین دو کشور بر سر امنیت ملی سبب شده، دو دولت و شرکت‌های این کشورها درباره شراکت‌های اقتصادی تجدید نظر کنند و یک نکته بسیار مهم این که آن تقابل بر روابطی که آنها با دیگر قدرت‌های بین‌المللی دارند هم اثر می‌گذارد. برای مثال انگلستان در حال بررسی مجدد تصمیم خود یعنی اعطای مجوز همکاری شرکت هوآوی چین با لندن در ساختن شبکه نسل پنجم اینترنت است. این بازبینی پس از آن آغاز شد که ایالات‌متحده که بارها شرکت هوآوی را هدف قرار داده تحریم‌هایی بر این شرکت اعمال کرد. این تحریم‌ها می‌تواند شرکت‌های دیگر را از تامین قطعات لازم برای ساختن شبکه نسل پنجم اینترنت به‌دست هوآوی باز دارد.
یکی از استادان تجارت بین‌المللی می‌گوید: «احساس من این است که شرکت‌های فعال در حوزه فناوری به تدریج با این واقعیت مواجه می‌شوند که زندگی در آینده بسیار کمتر از حالا و قبل، شکل جهانی خواهد داشت.» ایالات‌متحده و چین در چند دهه گذشته دیدگاه‌های متفاوت درباره نحوه استفاده از فناوری داشته‌اند. در حالی که در دهه ۱۹۸۰ شرکت مایکروسافت و آی‌بی‌ام روی نوآوری تمرکز کرده بودند چین مشغول ایجاد بنیان‌های «فایروال بزرگ» بود یعنی مکانیزم عظیم سانسور که محتواهای در دسترس در دیگر کشورها را در اینترنت برای مردم چین مسدود می‌کرد. از آن زمان چین اینترنت بسته و تحت کنترل را به‌وجود آورده که دیگر حکومت‌های خودکامه به آن علاقه‌مند هستند. برای مثال روسیه با کمک فناوری چین در مسیر تغییر ساختار اینترنت خود و کنترل هرچه بیشتر بر آن در حال حرکت است.
در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری چین در حوزه فناوری با سرعت بیشتری افزایش یافته است و مبنای این تحول، برنامه «ساخت چین ۲۰۲۵» است. این برنامه‌ای عظیم با سرمایه‌گذاری بسیار بالا برای قطع وابستگی چین به فناوری خارجی است. در این برنامه روی ارتباطات بی‌سیم، روبوتیکس و ریزتراشه‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود. ایالات‌متحده در واکنش به این برنامه تلاش کرده پیشرفت آن را محدود کند. دولت ترامپ چین را به سرقت فناوری از آمریکا متهم کرده و این یکی از موضوع‌های اصلی در جنگ تجاری ویرانگر بین دو کشور است که از سال ۲۰۱۸ بر روابط آنها اثر گذاشته است. مقامات چین بارها این اتهام را رد کرده‌اند. آنها می‌گویند هر فناوری که در اختیار چین قرار گرفته بخشی از قراردادی بود که دو طرف آن را امضا کرده‌اند.
ایالات‌متحده همچنین تحریم‌هایی علیه شرکت‌های بزرگ فناوری چین اعمال کرده است و تلاش کرده بر دسترسی چین به بازارهای سرمایه آمریکا محدودیت ایجاد کند. همزمان با شدت یافتن جنگ آمریکا علیه چین، هر روز بیشتر به نظر می‌رسد همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فناوری در حال از بین رفتن است. رییس گروه اوراسیا می‌گوید: «پکن به این نتیجه رسیده است که قطع وابستگی به فناوری غرب اجتناب‌ناپذیر است. چین برای تغییر شکل ساختار تجارت و فناوری و ساختار مالی بین‌المللی بر تلاش‌های خود خواهد افزود و هدف از این تغییر، سازگار کردن آن ساختارها با منافع پکن در دنیای چند پاره کنونی است.»
همزمان با بدتر شدن روابط آمریکا و چین، تعداد زیادی از تحلیلگران هشدار داده‌اند که این وضعیت بر تمامی‌قدرت‌های بزرگ جهان و شرکت‌های بزرگ فناوری اثرات قابل‌ملاحظه‌ای خواهد داشت. تحلیلگران گروه اوراسیا معتقدند «دیوار برلین مجازی» اقتصادهای جهان را وادار می‌کند به سمت یکی از این دو قدرت حرکت کنند. هم‌پیمان‌های سنتی آمریکا نظیر تایوان و کره‌جنوبی احتمالا به سمت چین خواهند رفت، زیرا آنها عرضه‌کنندگان نیمه‌هادی‌های پیشرفته هستند که شرکت‌های چینی برای رقابت با رقبای جهانی به آنها متکی هستند. هم ایالات‌متحده و هم چین نشان داده‌اند که مایلند از تجارت و زنجیره بین‌المللی عرضه به عنوان سلاح استفاده کنند.
استاد حقوق دانشگاه ییل می‌گوید: «تنش‌های بین‌المللی سبب می‌شود کشورها شرکت‌های فعال در حوزه فناوری را ملی قلمداد کنند نه بازیگران بین‌المللی. این یک تحول بسیار بزرگ نسبت به یک دهه پیش است.» هوآوی احتمالا برجسته‌ترین نمونه از این تحول است. واشنگتن بیش از یک سال است که بر هم‌پیمان‌های خود فشار می‌آورد تا آنها این شرکت تولیدکننده تجهیزات شبکه نسل پنجم اینترنت را از شبکه‌های نسل پنجم‌شان دور نگه دارند. این تلاش‌ها احتمالا در اروپا نتیجه خواهد داد. مقامات بریتانیا اعلام کرده‌اند تحریم‌های آمریکا علیه شرکت هوآوی احتمالا به حضور این شرکت در انگلستان به عنوان یک عرضه کننده تجهیزات یاد شده لطمه وارد خواهد کرد. همچنین بنا به گزارش رویترز، بزرگ‌ترین شرکت مخابراتی ایتالیا هوآوی را از فهرست شرکت‌های ارائه‌کننده تجهیزات شبکه نسل پنجم اینترنت حذف می‌کند.
استاد دانشگاه مریلند می‌گوید: «پیشرفت فناوری در دیگر نقاط جهان به این معناست که روندهای متعدد، غیر از رقابت کنونی بین چین و آمریکا در جریان است. برای مثال هند در مسیر توسعه فناوری‌های پیشرفته در حرکت است. هنگامی‌که این کشور اپلیکیشن تیک‌تاک و دیگر اپلیکیشن‌های پرطرفدار چینی را مسدود کرد توسعه‌دهندگان هندی اپلیکیشن برای پر کردن جای خالی پدیدآمده هجوم آوردند. برای شرکت‌های فناوری که فعالیت‌های بین‌المللی دارند انتخاب آسان نیست. این شرکت‌ها یا باید از حضور در بخش‌هایی از جهان صرف‌نظر کنند یا مجبورند تمرکز عملیات‌های خود را کنار بگذارند تا جایی‌که شرکت‌ها حائز دو یا سه هویت شوند. به‌نظر می‌رسد تیک‌تاک چنین گزینه‌ای را انتخاب می‌کند. با آنکه این اپلیکیشن در مالکیت شرکت چینی «بایت‌دنس» است سعی می‌کند خود را از شرکت مادر دور کند. چند ماه پیش تیک‌تاک مدیر پیشین شرکت دیزنی را به عنوان مدیرعامل انتخاب کرد. این شرکت همچنین بارها اعلام کرده که مراکز داده‌های آن به‌طور کامل خارج از چین قرار دارد. احتمالا تیک‌تاک سعی خواهد کرد فاصله بیشتری با شرکت مادر ایجاد کند.
