شکست مفتضحانه رهبران عوام‌گرا

ناکامی مرگبار در مواجهه با واقعیت، ویژگی متمایز‌کننده رویکرد ترامپ و بولسونارو به بحران کروناست. در ماه‌های ژانویه و فوریه و نیمه نخست ماه مارس، ترامپ به‌طور کامل این ویروس و هشدارها درباره تبعات شیوع آن را نادیده گرفت. او بارها تاکید کرده که ویروس کرونا خود به خود و به شکل جادویی از میان خواهد رفت و یک بار هم پیشنهاد داد مواد ضدعفونی‌کننده به افراد تزریق شود. و اکنون که مدتی است موارد جدید ابتلا به‌ویروس کرونا به سرعت درحال افزایش است. ایده آقای ترامپ این است که باید تست‌گیری را متوقف کرد به این امید که واقعیت اگر نادیده گرفته شود محو خواهد شد.

بولسونارو بسیار بیشتر از ترامپ بدون مسوولیت‌پذیری رفتار کرده است. او همچنان بحران همه‌گیری کرونا را یک موضوع کوچک توصیف می‌کند، در تظاهرات‌های ضدتعطیلی اقتصاد و قرنطینه سخنرانی می‌کند و دو وزیر بهداشت را که نسبت به جدی بودن بحران کنونی هشدار دادند برکنار کرده است. هر دو رئیس‌جمهوری حالا درحال پرداخت بهای سنگین سیاسی برای بی‌لیاقتی‌شان هستند. نظرسنجی‌های مختلف در ایالات‌متحده نشان می‌دهد میزان محبوبیت ترامپ اکنون که چند ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری باقی‌مانده به‌شدت کاهش یافته است. در برزیل نیز محبوبیت بولسونارو کاهش پیدا کرده و بحث‌هایی درباره استیضاح او و تحقیق درباره فساد مالی حلقه نزدیک به او وجود دارد.

در بریتانیا بوریس جانسون نسبت به دو رئیس‌جمهوری که نامشان برده شد احترام بیشتری به دیدگاه‌های دانشمندان نشان داده است. اما در ابتدای بحران همه‌گیری کرونا او دچار یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات در رویکردهای پوپولیستی شد یعنی عدم تمایل به اقدام بر مبنای اخبار بد. این اشتباه تبعات بسیار خطرناکی برای کشور داشته است. درحالی‌که دیگر کشورهای اروپایی تدابیری برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا اتخاذ کردند از جمله قرنطینه و تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی، آقای جانسون اعلام کرد: «ما در یک سرزمین آزاد زندگی می‌کنیم.» در نتیجه اقدام به تعویق افتاد. یکی از دلایل آنکه موارد مرگ‌ومیر حاصل از کرونا در انگلستان بالاتر از دیگر کشورهای اروپایی است همین است و طی تنها دو ماه میزان محبوبیت جانسون به‌شدت کاهش یافت.

در مقابل، آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان که مورد تنفر ترامپ و بسیاری دیگر از رهبران پوپولیست جهان است به خوبی توانست بحران پدید آمده را مدیریت کند. آلمان یکی از پایین‌ترین نرخ‌های سرانه مرگ و میر حاصل از کرونا را در اروپا دارد. هفته قبل هنگامی که بوریس جانسون در پارلمان اعلام کرد هیچ کشوری وجود ندارد که اپلیکیشن موثری برای رهگیری ارتباط مبتلایان با دیگران داشته باشد رهبر مخالفان تنها با یک کلمه پاسخ او را داد: آلمان. تفاوت عملکرد خانم مرکل با عملکرد رهبران پوپولیست نشان می‌دهد توانایی درک شواهد و واقعیت‌ها یک توانایی مفید در رهبران است. خانم مرکل در رشته شیمی دارای مدرک دکتراست درحالی که ترامپ در بخش ساخت‌وساز فعالیت می‌کرده است، رئیس‌جمهوری برزیل قبلا نظامی بوده و آقای جانسون در زمینه ادبیات، تاریخی زبان تحصیل کرده است. خانم مرکل توانست توصیف روشنی از ریاضیات نرخ‌های ابتلا ارائه کند و بر مبنای این توصیف و واقعیت‌ها، اقدامات لازم را انجام دهد، اما ترامپ معتقد است تعداد موارد تست‌گیری در آمریکا بیش از حد زیاد است. میزان محبوبیت خانم مرکل افزایش یافته و به بالاترین میزان در چند سال اخیر رسیده است در مقابل میزان محبوبیت حزب مخالف او که حزبی پوپولیست است کاهش پیدا کرده است. این حزب با تمامی مواضع حزب خانم مرکل از جمله پایبندی به اتحادیه اروپا و واکسیناسیون مخالف است. فرانسیس فوکویاما با مشاهده این الگوهای رفتاری، اخیرا در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی گفت: «ویروس کرونا می‌تواند جذابیت پوپولیسم را از میان ببرد.» متیو گود وین، یکی از دو نویسنده کتاب «پوپولیسم ملی، شورش علیه لیبرال دموکراسی» به مجموعه رویدادهای احتمالی اشاره کرده که می‌تواند جو سیاسی جهان را طی چند سال آینده دگرگون کند. این رویدادها شامل شکست احتمالی ترامپ، بولسونارو و جانسون در انتخابات پیش‌رو و نیز ناکامی امانوئل مکرون در انتخابات فرانسه است. در مجموع، آقای گودوین معتقد است: «لیبرالیسم باز می‌گردد و پوپولیسم از میان خواهد رفت.»

به‌طور خاص، شکست ترامپ در انتخابات ماه نوامبر آمریکا پیامدهای بین‌المللی خواهد داشت، زیرا او الهام‌بخش پوپولیست‌های دیگر از جمله بولسونارو در برزیل، دولت‌های مجارستان و لهستان و راست رادیکال در فرانسه، آلمان، ایتالیا و دیگر کشورها بوده است. لیبرال‌ها به دلایل بسیار خوب می‌توانند امیدوار باشند که بحران همه‌گیری ویروس کرونا لطمات بسیار بزرگ بر پوپولیسم وارد کند اما آنها نباید زود هنگام جشن بگیرند. چند ماه اخیر برای ترامپ دوران بسیار بدی بوده، اما احتمال وقوع یک «جنگ فرهنگ» در آمریکا حول موضوعاتی نظیر نژاد و نمادهای ملی می‌تواند به پیروزی او در انتخابات کمک کند.

از سوی دیگر نیروهایی که به جذابیت پوپولیسم منجر شدند از میان نرفته‌اند. همان‌طور که آقای گودوین گفته است برخی گروه‌های اجتماعی که به‌شدت جذب پوپولیسم شده‌اند یعنی مردم بدون تحصیلات دانشگاهی و کم درآمد، از رکود اقتصادی به‌شدت ضربه خواهند دید. همچنین این احتمال وجود دارد که همزمان با بحران، هنجارهای سیاست دموکراتیک دچار فروپاشی شود. ترامپ از پیش‌با تاکید بر اینکه انتخابات ماه نوامبر پر تقلب خواهد بود سبب نگرانی بسیاری از ناظران سیاسی شده است. بولسونارو اکثر اعضای کابینه خود را از میان ژنرال‌ها انتخاب کرده و گفته است ارتش احکام بی‌معنا برای برکناری یک رئیس‌جمهور که به شیوه‌ای دموکراتیک انتخاب شده را نادیده می‌گیرد. این به آن معناست که ارتش استیضاح احتمالی بولسونارو در کنگره برزیل را نخواهد پذیرفت. احتمالا بحران همه‌گیری ویروس کرونا سبب مخالفت رای‌دهندگان با پوپولیسم خواهد شد اما هیچ تضمینی وجود ندارد که پوپولیست‌ها بدون دردسر آفرینی از صحنه قدرت کنار روند.