امیدهای بر باد رفته

تعطیلی کارخانه‌ها و در خانه ماندن انسان‌ها در ده‌ها کشور بزرگ صنعتی از جمله چین، انگلستان، آلمان و ایتالیا سبب کاهش قابل ملاحظه انتشار گازهای گلخانه‌ای شده است. از دید بسیاری از دانشمندان آنچه اکنون در وضعیت آب و هوای کره زمین رخ داده نمونه‌ای از وضعیت در دورانی است که استفاده از سوخت‌های فسیلی به حداقل می‌رسد. اما واقعیت این است که تحقق چنین جامعه‌ای در آینده، نه به ویروس کرونا بلکه به تصمیم‌های سیاسی دولت‌ها و شرکت‌ها وابسته است.

در چند دهه اخیر جای پای بشر بر کره زمین هر روز عمیق‌تر و منفی‌تر شده و اکنون کمی از اثرات این دوران کاسته شده است. ترافیک هوایی نسبت به سال گذشته به نصف کاهش یافته و ترافیک جاده‌ای نیز به شدت کاهش پیدا کرده است. شاخص‌های اصلی وضعیت محیط زیست که در نیم قرن اخیر همواره نگران‌کننده‌ بودند کمی بهبود یافته‌اند. در چین که بزرگ‌ترین منتشر‌کننده گازهای گلخانه‌ای است، میزان انتشار این گازها ۲۰ درصد پایین آمده است. در اروپا میزان کاهش انتشار این گازها بیشتر از چین است و در آمریکا نیز همین میزان کاهش مشاهده شده است. در بحران مالی سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ نیز میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش یافته بود.

تردیدی وجود ندارد که صنعت انرژی از وضعیت کنونی به شدت لطمه دیده است. قیمت نفت بیش از ۶۰ درصد پایین آمده و فروش خودرو ماه قبل حدود ۵۰ درصد کمتر بود. همچنین تعداد بسیار زیادی از مردم یاد گرفته‌اند به جای ملاقات حضوری، از طریق فضای مجازی فعالیت‌های کاری خود را انجام دهند. این یک خبر مثبت برای محیط‌زیست است، زیرا سوخت‌های فسیلی بزرگ‌ترین منبع آلودگی هوا هستند. حالا برخی تحلیلگران معتقدند آنچه در هفته‌های اخیر رخ داده می‌تواند آغاز یک روند بلندمدت مثبت باشد که در آن مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش می‌یابد و وضعیت محیط‌زیست بهبود پیدا می‌کند. البته عده‌ای نیز محتاط هستند، به این معنا که معتقدند دولت‌ها با توجه به هزینه‌های بالای شرایط کنونی، روند مثبت کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی را ادامه نخواهند داد. در هفته‌های اخیر ده‌ها میلیون نفر از مردم جهان شغل خود را از دست داده‌اند، شرکت‌های کوچک و بزرگ در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند و تولید ناخالص داخلی کشورهای بزرگ به شدت کاهش یافته است.

این بدان معناست که هنوز خیلی زود است بخواهیم برای تحولات مثبت در محیط‌زیست جشن بگیریم. امیدها به اینکه همه‌گیری ویروس کرونا حرکت به سمت یک دنیای پاک‌تر را تسریع خواهد کرد از پیش به موانع سیاسی برخورد کرده است. برای مثال مدیران شرکت‌های نفتی بر ترامپ فشار وارد کرده‌اند تا ترتیبی دهد که قیمت نفت بالا رود تا آنها بتوانند به تولید ادامه دهند. همچنین آژانس حفاظت از محیط زیست اجرای قوانین زیست محیطی را متوقف کرده است. اگر دولت‌ها نخواهند تغییرات بزرگ در رویه‌های قبلی ایجاد کنند و همه چیز پس از بحران کنونی مثل قبل شود، تغییرات مثبت زیست محیطی زود گذر خواهد بود.