سردرگمی اوپک
هفته گذشته مقامات اوپک و روسیه توافق کردند برای بررسی وضعیت بازار نفت در وین نشست برگزار کنند. آنها همچنین در حال مذاکره بر سر برگزاری نشست در سطح وزرای نفت در ماه جاری هستند یعنی زودتر از نشست برنامه‌ریزی‌شده در ماه مارس و کاهش بیش از پیش عرضه به میزان یک میلیون بشکه که یک درصد مصرف جهانی نفت است در دستور کار قرار دارد. در واقع هدف اولیه، متوقف کردن روند کاهش قیمت‌هاست. قیمت نفت برنت طی یک ماه اخیر حدود ۲۰ درصد کاهش یافته و به محدوده ۵۷ دلار در هر بشکه رسیده است. کاهش قیمت‌ها در حالی رخ داده که اوپک پلاس از ابتدای سال گذشته تولید نفت خود را پایین آورده‌اند تا قیمت‌ها حمایت شود.
کارشناسان می‌گویند بعید است اقدام جدید اوپک بتواند به رشد پایدار قیمت‌ها کمک کند. چین از پیش، سفارش خرید نفت از عربستان را برای ماه مارس کاهش داده است و به‌نظر می‌رسد اقدام اوپک باید زودتر انجام می‌شد. چین مهم‌ترین مشتری نفت عربستان است و این کشور در کنار دیگر اقتصادهای آسیایی از جمله هند و کره‌جنوبی نقشی بزرگ در وضعیت فروش نفت کشورهای عرب حوزه خلیج فارس دارند. هر گونه ضعف تقاضا در آسیا به ویژه چین به افت قابل ملاحظه قیمت‌ها و کاهش شدید درآمد صادرکنندگان نفت عضو اوپک منجر می‌شود و وابستگی شدید اقتصادهای یاد شده به درآمدهای نفتی به این معناست که شرایط حاضر در بازار نفت که مدتی ادامه پیدا خواهد کرد لطمات بزرگی به اعضای اوپک وارد می‌کند.
اوپک در مسیر حمایت از قیمت‌ها از عرضه نفت خواهد کاست، اما بعید است تغییری محسوس در شرایط بازار نفت به‌وجود آید. تقاضای چین برای نفت از پیش به شدت کاهش یافته است. سفرهای هوایی و زمینی و فعالیت‌های کارخانه‌ای در بسیاری نقاط چین متوقف شده و برخی کارشناسان معتقدند در سه ماهه کنونی تقاضای روزانه نفت چین ۳میلیون بشکه کمتر از سه ماه پایانی سال گذشته خواهد بود. این یعنی افت ۳۰ درصدی تقاضا. و این کاهش که حدود ۳ درصد مصرف روزانه نفت در جهان است نه تنها بر صادرکنندگان نفت عضو اوپک، بلکه بر دیگر اقتصادها اثر خواهد گذاشت. در واقع افت مصرف نفت در چین سبب افزایش ذخیره نفت در اروپا و آمریکا و کاهش مصرف در دیگر اقتصادهای آسیایی که با چین روابط گسترده اقتصادی دارند می‌شود.
حداقل در کوتاه مدت بازار نفت دچار یک چرخه منفی شده که در آن فشار فروش افزایش و قیمت‌ها کاهش می‌یابد و هیچ چیز درباره آینده مشخص نیست. اعضای اوپک و روسیه که تولیدکنندگان بزرگ نفت هستند و وابستگی قابل‌ملاحظه‌ای به درآمدهای نفتی دارند در معرض ریسک قرار گرفته‌اند، زیرا اکثر آنها میزان بالایی نفت به چین می‌فروشند و ایالات‌متحده از یک واردکننده نفت به صادرکننده آن تبدیل شده است. ماه دسامبر یعنی قبل از شیوع ویروس کرونا در چین و سقوط قیمت نفت، این کشور روزانه ۱۱ میلیون بشکه نفت وارد می‌کرد یعنی رقمی معادل تولید نفت روسیه. کمی بیش از نصف نفت مورد نیاز چین از اعضای اوپک تامین می‌شود. سال گذشته عربستان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به چین بود و روزانه ۷/ ۱ میلیون بشکه نفت به چین صادر کرد. پس از عربستان، روسیه، آنگولا، برزیل و عراق صادرکنندگان بزرگ نفت به چین هستند.
تحلیلگران می‌گویند اوپک به راحتی نمی‌تواند به راهی برای بالا بردن قیمت‌ها دست پیدا کند. علت نخست این است که مشخص نیست شیوع ویروس کرونا تا چه وقت ادامه پیدا می‌کند و لطمات آن به اقتصاد چین و جهان چه میزان است. هنوز بسیاری از اثرات این ویروس ارزیابی نشده و حتی پس از توقف شیوع این ویروس و مهار آن، مشخص نیست فعالیت‌های اقتصادی چه زمان به حالت عادی باز خواهد گشت. از سوی دیگر کاهش عرضه به میزان ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز برای اعضای اوپک عادی نیست، زیرا چنین کاهش قابل ملاحظه‌ای لطمات بزرگی به اعضای این سازمان وارد می‌کند. سومین عامل این است که مشخص نیست عرضه نفت لیبی که اکنون به شدت کاهش یافته چه وقت افزایش خواهد یافت.
اعضای اوپک پس از توافق ماه دسامبر، عرضه نفت خود را ۵۰۰ هزار بشکه دیگر غیر از ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای که از ابتدای سال قبل کاهش یافته بود پایین آوردند. بنا به اعلام موسسه کپلر که بر صادرات نفت در جهان نظارت دارد تولید نفت اعضای اوپک برای ماه ژانویه ۷۰۰ هزار بشکه در روز پایین‌تر از رقم مربوط به ماه قبل از آن بود. تحلیلگران می‌گویند: به‌نظر می‌رسد اوپک قصد دارد با انتشار اخبار برگزاری نشست به رشد قیمت‌ها کمک کند اما این تاکتیک موثر نبوده است. هیات‌های فنی اوپک مشغول بررسی اعداد و ارقام برای تعیین میزان ضروری کاهش عرضه هستند اما به احتمال زیاد تصمیم‌گیری نهایی از سوی وزرای نفت و مقامات ارشد کشورها انجام خواهد شد.
توافق اصلی بین ولادیمیر پوتین و بن‌سلمان حاصل می‌شود. پس از انجام بررسی‌های لازم، نشست برگزار خواهد شد اما ابتدا باید ابهام‌های کنونی رفع شود. برای مثال همان‌طور که بیان شد در ابتدا باید مشخص شود اثرات ویروس کرونا بر تقاضای نفت چه میزان است. بدترین چیز این است که نشست برگزار شود اما تصمیم موثر اتخاذ نشود به همین دلیل تا وقتی ابهام‌ها به اندازه کافی رفع نشود نشستی برگزار نخواهد شد. اما موضوع نگران‌کننده برای صادرکنندگان نفت عضو اوپک این است که طی هفته‌های آینده قیمت‌ها همچنان پایین خواهند ماند و این به معنای تداوم زیان این کشورهاست.
