جنگ در دو سوی آتلانتیک

یون لی/ سی‌ان‌بی‌سی در هفته‌های اخیر شاخص‌های مالی در برخی بورس‌های بزرگ جهان، به‌ویژه بورس آمریکا، رشد چشمگیری داشته‌اند و در آمریکا رکوردهای جدیدی ثبت شده است. اما این به آن معنا نیست که ریسک‌ها و تهدیدها از میان رفته یا کاهش یافته‌اند. برعکس شاهد تداوم وضعیت‌های نگران کننده و پدید آمدن تهدیدهای جدید هستیم. اقتصاددان دویچه بانک هفته گذشته فهرستی از ریسک‌ها که سال آینده اقتصاد جهان را تهدید خواهند کرد ارائه کرد. در صدر این فهرست رشد مداوم نابرابری‌های درآمدی و ثروت در اقتصادهای بزرگ و کوچک قرار دارد. این روند زمینه‌ساز تغییر دیدگاه رای دهندگان و نیز ناآرامی‌های سیاسی است و تبعاتی برای اقتصادها دارد. در ایالات متحده دو نامزد حزب دموکرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده، یعنی خانم الیزابت وارن و آقای برنی سندرز، خواهان افزایش مالیات ثروتمندان برای کاهش شکاف ثروت در جامعه این کشور شده‌اند. در جایگاه دوم و سوم فهرست ریسک‌ها، ابهام درباره سرنوشت فاز نخست توافق تجاری چین و آمریکا و تداوم جنگ تعرفه‌ای بین این دو کشور قرار دارد.

در چند هفته اخیر بر شدت تنش‌ها افزوده نشده، زیرا در دور سوم مذاکرات تجاری توافقی محدود حاصل شده است و دو طرف پذیرفته‌اند در دوران مذاکرات تعرفه جدید بر کالاهای صادراتی یکدیگر اعمال نکنند. اما اخبار منتشر شده در هفته گذشته نشان می‌دهد اختلافات هنوز حل نشده و مشخص نیست توافق محدود به‌دست آمده چه وقت امضا خواهد شد. این به آن معناست که تعرفه‌ها همچنان وجود دارند و اثرات منفی آنها بر اقتصاد جهان در حال افزایش است. مخالفت ترامپ با کاهش تدریجی تعرفه‌ها همزمان با انجام مذاکرات تجاری با چین سبب نگرانی مجدد سرمایه‌گذاران شده است. چین و آمریکا بر صدها میلیارد دلار کالاهای صادراتی یکدیگر تعرفه اعمال کرده‌اند و چین اعلام کرده کاهش تعرفه‌ها شرط امضای توافق‌نامه اخیر است. از دید دویچه بانک، تردیدها درباره حل شدن اختلافات در آینده نزدیک، سبب می‌شود شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان همچنان با احتیاط رفتار کنند و این یک عامل بسیار مهم تداوم ضعف در اقتصاد جهان است.

تحلیلگر دویچه بانک می‌گوید سرمایه‌گذاران هنگام تصمیم‌گیری‌های مالی باید احتمال تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها را در نظر بگیرند. این تغییرات تحت‌تاثیر عوامل مختلف از جمله تداوم جنگ تعرفه‌ای بین چین و آمریکا رخ خواهد داد. سیاست‌های حمایتی بانک‌های مرکزی و اقدامات دولت‌ها در حمایت از اقتصاد نیز بر رفتار مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها اثر می‌گذارد و باید مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد. بسیاری از بانک‌های مرکزی در ماه‌های اخیر تدابیر فراگیر حمایتی اتخاذ کرده‌اند و در برخی موارد برای مثال در منطقه یورو و ژاپن، نرخ‌های بهره به زیر صفر کاهش یافته است. در آمریکا، بانک مرکزی سه بار نرخ‌های بهره را پایین آورده است. اما بانک‌های مرکزی قصد دارند برای مدتی تغییری در سیاست‌های حمایتی خود ندهند و منتظر نمایان شدن اثرات سیاست‌های حمایتی قبلی باشند.

ریسک بعدی، وارونه شدن منحنی نرخ بازده اوراق خزانه در آمریکا و چند اقتصاد بزرگ دیگر در ماه‌های اخیر است. این وارونگی احتمال بروز رکود در اقتصاد در فصول آینده را نشان می‌دهد. از آنجا که هیچ قطعیتی درباره حصول توافق تجاری فراگیر بین چین و آمریکا وجود ندارد ممکن است شرایط اقتصادی آمریکا به شکلی شود که شاهد افت نرخ رشد و رکود باشیم. تحلیلگران معتقدند نباید احتمال ضعف شدید در اقتصاد آمریکا نادیده گرفته شود؛ زیرا در آینده تحت‌تاثیر جنگ تعرفه‌ای بر ضعف شاخص‌های اقتصادی افزوده خواهد شد.