رقابت شانه به شانه چین و آمریکا

به‌نظر می‌رسد این مرحله به‌خوبی سپری خواهد شد. محققان می‌گویند کیفیت بخش تحقیقات هوش مصنوعی چین رشد قابل‌ملاحظه‌ای داشته است و طی سال‌های آینده دانشمندان بیشتری به چین جذب خواهند شد و زمینه فعالیت‌های تحقیقاتی برای دانشمندان داخلی و خارجی کاملا فراهم می‌شود. در حال‌حاضر مهم‌ترین رقیب چین در بسیاری از حوزه‌ها از جمله هوش مصنوعی آمریکاست و اخیرا به دلیل شدت پیدا کردن تنش‌های تجاری و سرد‌شدن روابط دیپلماتیک دو کشور، آمریکا برای دانشمندان چینی جذابیت کمتری پیدا کرده در نتیجه برخی از آنها به کشور خود بازگشته‌اند یا از رفتن به آمریکا صرف نظر کرده‌اند. تحلیلگران می‌گویند اگر قوانین مربوط به پذیرش دانشمندان در آمریکا تغییر نکند و این کشور در رقابت با چین بر سر باز کردن درهای خود به سوی دانشمندان شکست بخورد، دانشمندان حوزه هوش مصنوعی به کشورهای رقیب آمریکا از جمله چین جذب خواهند شد. البته صاحب‌نظران معتقدند چند عامل وجود دارد که ممکن است موجب متوقف شدن برنامه‌های چین در حوزه هوش مصنوعی شود. مشارکت نداشتن در نظریه‌پردازی در حوزه این فناوری و بی‌رغبتی شرکت‌های چینی به سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیقات هوش مصنوعی جزو این عوامل هستند.

حرکت چین به سمت کسب سلطه در حوزه هوش مصنوعی در ابعاد جهانی، صرفا یک رقابت نمادین با ایالات‌متحده نیست. فناوری‌های هوشمند مصنوعی زمینه پیشرفت را در تقریبا تمامی حوزه‌ها از بهداشت و درمان گرفته تا مخابرات و توانایی‌های نظامی فراهم می‌کنند و کشورهایی که به موفقیت‌های بنیادی در این فناوری دست پیدا می‌کنند، در تعیین مسیر آینده جهان پیشرو خواهند بود. تحلیلگر دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «هیچ شکی وجود ندارد که چین به هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از فناوری‌های حیاتی دوران حاضر نگاه می‌کند و مایل است در این حوزه در سطح ایالات‌متحده قرار بگیرد.» برنامه‌ای که در سال ۲۰۱۷ از سوی حزب کمونیست چین معرفی شد و عنوان آن «برنامه توسعه هوش مصنوعی نسل جدید» است، شامل سیاست‌های مختلف و سرمایه‌گذاری‌های عظیم در شرکت‌های دولتی و خصوصی است. تحلیلگران بر سر این موضوع اتفاق‌نظر دارند که چین در مسیر اثر‌گذاری بزرگ در حوزه هوش مصنوعی قرار دارد. در سال‌های اخیر سهم چین از تعداد مقالات علمی نوشته شده در این فناوری پیوسته افزایش یافته و سال گذشته ۵/ ۲۶درصد از ۱۰ مطلب برجسته این حوزه که بیشترین ارجاع به آن شده از سوی چین ارائه شده است. سهم آمریکا ۲۹ درصد است و مشاهده می‌شود فاصله قابل‌ملاحظه‌ای بین دو کشور وجود ندارد. اگر این روند ادامه پیدا کند، چین سال آینده آمریکا را در این حوزه پشت‌سر خواهد گذاشت.

تحلیل‌های دیگر نشان می‌دهد در سال‌های اخیر تعداد مقالات علمی چینی در حوزه هوش مصنوعی که به آنها استناد می‌شود یعنی به‌عنوان مرجع شناخته می‌شوند پیوسته افزایش یافته و بالاتر از سطح متوسط جهان است. البته این تعداد پایین‌تر از تعداد مربوط به آمریکاست. از سوی دیگر چین دارای شرکت‌های پیشرو در ابعاد جهانی است که در حوزه تشخیص صدا، پردازش زبان و تشخیص چهره فعالیت می‌کنند، اما چین از لحاظ ایجاد ابزارهای اصلی فناوری هوش مصنوعی به اندازه کافی پیشرفت نکرده است. برای مثال پلت‌فرم‌های متن باز که از سوی دانشمندان و شرکت‌های آمریکایی ایجاد شده و هدف آن طراحی، ساخت و آموزش مجموعه الگوریتم‌هایی است که رایانه‌ها را قادر می‌کند بیشتر شبیه انسان رفتار کنند، به‌طور گسترده در صنایع و انجمن‌های علمی جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که یکی از پر‌استفاده ترین پلت‌فرم‌های متن باز چین که از سوی شرکت بایدو ایجاد شده عمدتا برای ساخت سریع محصولات هوش مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین چین از لحاظ سخت‌افزار هوش مصنوعی از آمریکا عقب تر است. اکثر تراشه‌های نیمه هادی با قابلیت استفاده در هوش مصنوعی ساخت آمریکاست. از دید تحلیلگران چینی، ۵ تا ۱۰ سال طول می‌کشد تا این کشور از لحاظ تولید نظریه‌های بنیادی و الگوریتم‌ها به سطح ایالات‌متحده و انگلستان برسد. اما هیچ تردیدی وجود ندارد که چین به این سطح و حتی بالاتر از آن دست خواهد یافت زیرا این کشور برای رسیدن به اهداف بلندمدت خود در حوزه هوش مصنوعی، به پیشرفت در حوزه نظریه‌های بنیادی و فناوری‌های پیشرفته نیازمند است. در واقع بدون پیشرفت‌های واقعی و بنیادی در حوزه یادگیری ماشین، سقفی برای پیشرفت چین در حوزه هوش مصنوعی وجود خواهد داشت. چین برای حرکت سریع‌تر در مسیر حوزه‌های بنیادی به جذب محققان برجسته اقدام کرده است. بنا به گزارشی که سال قبل منتشر شد، در پایان سال ۲۰۱۷ چین از لحاظ تعداد مهندسان و دانشمندان حوزه هوش مصنوعی دومین کشور پس از آمریکا بود؛ یعنی در چین حدود ۱۸۲۰۰ نفر و در آمریکا ۲۹ هزار نفر مشغول به فعالیت در این حوزه بودند. اما چین از لحاظ حضور دانشمندان بسیار برجسته حوزه هوش مصنوعی جایگاه ششم جهان را دارد. دانشمندان علوم رایانه معمولا در آمریکا تحصیل می‌کنند و در آن کشور به زندگی ادامه می‌دهند و برای شرکت‌های بین‌المللی کار می‌کنند، اما به نظر می‌رسد این شرایط در حال تغییر است.

موسسه‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی در چین با پیشنهاد حقوق بالا تلاش می‌کنند این دانشمندان را به چین جذب کنند. در برخی دانشگاه‌های چین، استادان و دانشمندان از انواع امکانات و آزادی‌ها برای فعالیت برخوردارند. تلاش‌های چین برای رسیدن به هدفی بزرگ یعنی داشتن شرکت‌های برجسته در تراز جهانی در حوزه هوش مصنوعی، سال‌های آینده به نتیجه خواهد رسید. تخصص بالای شرکت‌های بایدو، تنسنت و علی بابا یعنی سه غول فناوری چین زمینه تحقق هدف یاد شده را فراهم کرده است. آنها به شرکت‌های پیشرو جهانی در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شده‌اند البته با شرکت‌های برتر آمریکایی از جمله گوگل و مایکروسافت فاصله زیادی دارند.

چین همچنین ۱۰ شرکت خصوصی فعال در حوزه هوش مصنوعی دارد که مشغول کار روی جدیدترین حوزه‌های این فناوری هستند. محققان معتقدند اگر چین می‌خواهد رشد پایدار در حوزه هوش مصنوعی داشته باشد باید در حوزه حاکمیتی تغییراتی ایجاد کند زیرا تغییر رویه‌های حاکمیتی به محققان و شرکت‌های چینی امکان می‌دهد با دیگر کشورها رابطه فراگیرتری ایجاد کنند و به همکاری با شرکت‌ها و محققان خارجی بپردازند. چین مانند بسیاری از کشورها تدوین مقررات اخلاقی برای توسعه و استفاده از هوش مصنوعی را آغاز کرده است و اگر شرکت‌های چینی نسبت به حاکمیت صحیح ابراز پایبندی نکنند، اجازه دسترسی به داده‌های بین‌المللی به آنها داده نمی‌شود. اما مقررات اخلاقی از یک کشور به کشور دیگر متفاوت است. یکی از چالش‌هایی که در برابر تمامی تیم‌ها و شرکت‌های تحقیقاتی در حوزه هوش مصنوعی وجود دارد، شفافیت درباره نحوه تصمیم‌گیری الگوریتم است. هیچ استاندارد مورد توافقی در این زمینه وجود ندارد.