توافق ممکن است؟

پیروزی بنیامین نتانیاهو چشمگیر نبود اما قاطع بود؛ زیرا حزب لیکود کرسی‌های بیشتری را در پارلمان این رژیم تصاحب کرد و اکنون دو دستگی ساختار سیاسی اسرائیل عمیق‌تر شده است. حزب لیکود و حزب تازه تاسیس آبی و سفید به رهبری بنی‌گانتس، رئیس پیشین ستاد نیروهای مسلح اسرائیل توانستند اقتدار خود را نشان دهند، اما کسب کرسی‌ها از سوی حزب آبی و سفید حاصل کاهش کرسی‌های احزاب چپ و لیبرال بود. حزب کارگر که روزگاری بر ساختار سیاست در اسرائیل سلطه داشت، تعداد کمتری کرسی به دست آورد. سه دهه پیش این حزب جایگاه بسیار بالایی در ساختار سیاسی و پارلمانی رژیم اسرائیل داشت.

به این ترتیب ائتلاف نتانیاهو که شامل دیگر احزاب راست‌گرا و احزاب مذهبی است، به احتمال زیاد در مجموع ۶۵ کرسی را در اختیار خواهد داشت که اکثریت قاطع محسوب نمی‌شود. اما به اندازه‌ای هست که نتانیاهو را در قدرت نگه دارد، به نظر می‌رسد شکست احزاب چپ حاصل تغییر بزرگ در طرز تفکر و دیدگاه رای‌دهندگان اسرائیلی است. آنها امید به همزیستی مسالمت‌آمیز با فلسطینی‌ها را از دست داده‌اند و راه دیگر، مقابله و سخت‌گیری با فلسطینی‌هاست. رای دهندگان اسرائیلی به سه گروه راست‌گرا، چپگرا و مرددها تقسیم می‌شوند. در جناح راست عده‌ای طرفدار توافق با فلسطینی‌ها هستند، اما تنها اگر این توافق بر میزان امنیت اسرائیل بیفزاید. اگر آنها به این نتیجه برسند که چنین توافقی غیرممکن است، به سمت راست گرایی افراطی حرکت می‌کنند.

این یک حلقه معیوب به وجود آورده است، به این معنا که اگر رهبران فلسطینی نتوانند به توافقی تن دهند که مناسب حال اسرائیلی‌ها باشد، رای‌دهندگان اسرائیلی به سمت فردی می‌روند که بتواند مدیریت منازعه بلندمدت را بر عهده بگیرد. نتانیاهو که با پیروزی در انتخابات هفته پیش برای پنجمین بار نخست‌وزیر می‌شود، توانسته خود را چنین فردی نشان دهد و طبیعی است که آرا را به خود جلب کرده است. البته ناامیدی رای‌دهندگان از حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات با فلسطینی‌ها در پیروزی نتانیاهو موثر بوده است. اما افزایش قدرت راست‌گرایان در اسرائیل، به سرسخت‌تر شدن فلسطینی‌ها منجر خواهد شد و راه پیش رو می‌تواند دشوارتر شود.

تاکنون تقریبا تمامی اقداماتی که نتانیاهو انجام داده باعث دشوارتر شدن مسیر رسیدن به توافق با طرف فلسطینی بوده است و وعده لحظه آخر او درباره الحاق کرانه‌باختری به سرزمین اسرائیل اگر عملی شود مرگ روند صلح تحقق می‌یابد. به این ترتیب یکی از نگرانی‌های جناح چپ و طرفداران حق حاکمیت فلسطینی‌ها این است که نتانیاهو در مسیر اجرای وعده خود حرکت کند. از سوی دیگر جناح‌های مختلف در اسرائیل شاهد تغییر مسیر ساختار سیاسی هستند. در انتخابات هفته گذشته حزب آبی و سفید که هیچ وعده‌ای درباره رسیدن به توافق صلح با فلسطینی‌ها در آینده نزدیک نداد، تعداد آرای زیادی را جذب کرد.

کاهش مشارکت عرب‌های اسرائیلی در انتخابات به نفع حزب لیکود تمام شد. آنها از اختلاف نظرهای طولانی‌مدت بین رهبران خود به ستوه آمده‌اند و حاضر نشدن پای صندوق‌های رای عملا یک عامل افزایش کرسی‌های حزب لیکود در کنست بود. تحلیلگران سیاسی معتقدند یکی از مهم‌ترین عوامل پیروزی حزب لیکود و نتانیاهو در انتخابات هفته گذشته، ارتباط‌های مستمر نتانیاهو با دونالد ترامپ، ولادیمیر پوتین و دیگر رهبران برخی کشورها بوده که نوعی موفقیت در سیاست خارجی او محسوب می‌شود. ترکیب آرای حزب لیکود با ترکیب آرای ترامپ بسیار شباهت داشت. نتانیاهو آرای زیادی در تل‌آویو و اطراف آن کسب نکرد اما در شهرهای کوچک تر که شباهت زیادی با شهرهای مرکزی آمریکا دارند تعداد آرای او بسیار بالا بود. این واقعیت که نتانیاهو توانست به رغم اتهام‌هایی که متوجه وی است در انتخابات پیروز شود نشان می‌دهد عملکرد او مورد خواست رای‌دهندگان بوده و این به آن معناست که بخش بزرگ‌تری از جامعه اسرائیل به سمت افراط‌گرایی حرکت کرده است.

البته خستگی رای‌دهندگان از احزاب رقیب نیز در پیروزی نتانیاهو موثر بوده است. او باید در آینده نزدیک اقداماتی برای دریافت مصونیت قضایی انجام دهد. کسب مصونیت قانونی در برابر پارلمان جدید می‌تواند تفرقه‌هایی بین شرکای ائتلاف او به وجود آورد. به هر حال نتانیاهو پیروز میدان رقابت پارلمانی هفته گذشته شد، او جدیدترین سیاست‌مداری است که با ایجاد اختلاف در ساختار سیاسی و دادن وعده‌های بزرگ موفق شده است و این اصلا چیزی نیست که لیبرال‌های اسرائیل انتظار آن را داشتند. سیاست داخلی نتانیاهو نشان می‌دهد دولت بعدی که پنجمین دولت به نخست‌وزیری وی است، دیدگاه‌های ملی‌گرایانه عمیق‌تری خواهد داشت و تمایل آن به مذاکرات صلح با فلسطینی‌ها بسیار کمتر خواهد بود. این به آن معناست که منازعات و ناآرامی‌ها بیشتر می‌شوند. نتانیاهو مجبور است برای راضی نگه داشتن احزاب راست گرای افراطی اقدامات تندتری انجام دهد و نیز اعضای کابینه را از این احزاب انتخاب کند. حتی اگر طرح صلح جدید بین فلسطینی‌ها و اسرائیل معرفی شود، مسلما محتوای این طرح کاملا مورد خواست طرف اسرائیلی خواهد بود.

یک موضوع دیگر که تردید درباره آن وجود ندارد، تداوم حمایت‌های بی سابقه ترامپ از نتانیاهو است. اندکی قبل از انتخابات هفته قبل ترامپ حق حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت. همچنین هفته پیش هنگامی که نتانیاهو تهدید کرد بخش‌های بزرگی از کرانه باختری را به اسرائیل الحاق می‌کند دولت آمریکا از این موضوع انتقاد نکرد. در واقع ترامپ در حمایت از نتانیاهو هیچ توجهی به قوانین بین‌المللی یا دیدگاه هم‌پیمان‌های آمریکا ندارد. بسیار محتمل است این طرفداری ادامه پیدا کند و اگر چنین شود، نتانیاهو در مسیر پیش روی خود با موانع خارجی کمتری مواجه خواهد بود.