تاخیر در تعادل‌های قیمتی

به‌عنوان مثال اگر قیمت سهمی به هر دلیل واقعی، قرار باشد که مثلا ۲۰‌درصد رشد یا نزول کند، سقف نوسانات روزانه باعث می‌شود قیمت نتواند این حرکت را به‌طور طبیعی و در مدت زمان لازم انجام دهد، بلکه درعوض همان حرکتی که می‌توانست صرفا ظرف یک روز یا حتی چندساعت انجام شود، بی‌دلیل برای چندین روز متوالی ادامه می‌یابد و یک روند منفی کوتاه‌مدت، بی‌جهت به درازا می‌کشد.

در سایر کشورهای دنیا بازار نزول یا صعود خود را حتی در چند دقیقه انجام می‌دهد و بعد بلافاصله به روال عادی خودش برمی‌گردد. به این ترتیب سهامداران می‌توانند از نوسانات جدید بازار استفاده کنند. ولی در بورس ایران وقتی چنین موضوعی به‌وجود می‌آید، یک نزول چند روزه تبدیل به روند منفی چند هفته‌ای و گاه چند ماهه می‌شود که به‌طور کامل تمام سهامداران و فعالان بورس را سرخورده و از بازار فراری می‌کند. محدودیت‌های دستوری بازار سهام، به‌ویژه مشکلات فراوانی را برای تحلیلگران ایجاد می‌کند و بعضا تحلیل‌های فنی را به‌طور کامل مختل می‌سازد. به‌عنوان مثال الگوهای شمعی که از ابزارهای اصلی یک تحلیلگر تکنیکال هستند، تقریبا به‌طور کامل در بورس ایران کارآیی خودشان را از دست داده‌اند.

 به‌عنوان مثال در تحلیل تکنیکال معتقدیم برای اینکه یک سطح حمایت یا مقاومت به‌طور معتبر شکسته شود، لازم است قیمت با کندلی موصوف به مارابوزو این امر را صورت دهد. اما محدودیت نوسانات روزانه باعث می‌شود تحلیلگران نتوانند این الگوها را به سهولت و به درستی در نمودارها مشاهده کنند.

به همین ترتیب بسیاری از تحلیل‌های زمانی که تحلیلگران تکنیکال انجام می‌دهند، کاملا وابسته به حرکت آزاد قیمت است. در نتیجه سقف نوسانات روزانه موجب می‌شود، این تحلیل‌ها نیز کاملا به خطا روند. به حدی که در بورس ایران تقریبا هرگز مشاهده نمی‌کنید که یک تحلیلگر تکنیکال جرات کند از روش‌های نوین تحلیل زمانی در تخمین تارگت‌های خود استفاده کند.

فرض کنید ما معتقد باشیم که بازار باید ظرف دو روز معاملاتی به اندازه ۲۰‌درصد نزول کند. سقف نوسانات روزانه باعث می‌شود به‌جای اینکه قیمت در دو روز این اصلاح را انجام بدهد، این اتفاق ظرف چهار روز یا حتی بیشتر بیفتد. حجم مبنا نیز یکی دیگر از محدودیت‌های بومی بورس ایران است که می‌تواند حتی نقص فوق را به مراتب بدتر سازد. یعنی عدم انجام معاملات به اندازه حجم مبنا می‌تواند حتی همان مدت زمان ۴ روز را به ۱۰ روز یا بیشتر افزایش بدهد! البته قبول دارم که تا وقتی محدودیت نوسان روزانه و مشکل صفوف خرید و فروش وجود داشته باشد، به ناچار باید مقوله‌ حجم مبنا را نیز در کنار آن داشته باشیم. ولی تمامی این موارد محدودیت‌هایی هستند که باید به یکباره برداشته شوند.

مسوولان سازمان بورس می‌توانند مطمئن باشند با برداشتن این محدودیت‌ها نه تنها هیچ‌گونه مشکلی برای فعالان بازار ایجاد نخواهد شد، بلکه این امر روان‌تر شدن و کارآمدتر شدن هرچه بیشتر بازار را به دنبال خواهد داشت. این موضوع به‌عنوان پیشنهاد از سوی همه فعالان حرفه‌ای بازار مطرح است و امیدواریم مسوولان سازمان بورس اندکی اعتماد بیشتر به نظر این تعداد از فعالان و افراد حرفه‌ای و متخصص در بازار داشته باشند. به عبارت دیگر فعالان حرفه‌ای بازار معتقدند که تمام محدودیت‌ها مانند سقف نوسانات روزانه، حجم مبنا و... باید به‌طور کامل حذف شوند. در مقابل سفارشات خرید و فروش شرطی به پلت‌فرم‌های معاملاتی افزوده شوند. همچنین امکان انجام معاملات دوطرفه (همچون بازارهای آتی و آپشن و...) در بازار سهام نیز مهیا شده و حتی اگر انجام همه اینها به یکباره ممکن نیست (که اتفاقا به نظر من هست!) لااقل سازمان بورس سعی کند در یک بازه زمانی چند ماهه به تدریج به سمت کاستن از این محدودیت‌ها حرکت کند. به عبارت دقیق‌تر بازار به‌قدر کافی می‌تواند به‌‌صورت حرفه‌ای عمل کند.

سازمان بورس باید نقش کنترلی خود را کنار گذاشته و به اهالی بازار اعتماد کند و اطمینان داشته باشد، این افراد خودشان بهتر از هرکس دیگری توانایی نگهداری از منافع و سرمایه خود را دارند. در واقع تحلیلگران و معامله‌گران حرفه‌ای بازار، خود قادر هستند بهتر از هرکس دیگری تشخیص دهند که قیمت و ارزش واقعی یک سهم چقدر است و نیازی نیست مسوولان تلاش کنند با یکسری قوانین دستوری مانع از روند طبیعی بازار شوند. این موارد در تمامی کشورهای پیشرفته و حتی غیرپیشرفته نیز قابل مشاهده است.

در واقع بازار سرمایه متشکل از مجموعه‌ای شامل ده‌ها هزار معامله‌گر حرفه‌ای، تحلیلگر متبحر، سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها، صندوق‌ها و... است که قطعا این مجموعه‌ها می‌توانند بدون نیاز به محدودیت‌های فوق، به موقع از نزول‌های بی‌منطق جلوگیری یا صعودهای هیجانی را کنترل کنند.

معتقدم بهتر است ما فعالان بازار سهام، فعلا به‌جای آنکه انواع محدودیت‌ها و مشکلات فراوان بازار بورس را نشانه برویم صرفا تمرکز خودمان را بر رفع همین یک مشکل یعنی برداشته شدن محدودیت نوسانات روزانه معطوف کنیم و تمام تلاش خودمان را برای قانع کردن مسوولان سازمان بورس برای حذف کامل محدودیت‌ها به‌کار‌گیریم تا در نهایت این محدودیت‌ها به‌طور کامل حذف شده یا لااقل سقف نوسانات روزانه را به ۱۰ تا ۲۰‌درصد افزایش بدهند. به‌طور قطع با انجام چنین تغییر مهمی در قوانین بازار سرمایه، سایر مشکلات آن نیز به‌طور خودکار و تا حد زیادی برطرف خواهد شد.