سایه جنگ تجاری

تنش‌های تجاری، کاهش ارزش روپیه، افزایش نرخ‌های بهره، کسری حساب جاری و تنش‌های سیاسی در آستانه انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری سال آینده، مهم‌ترین چالش‌های پیش روی اندونزی هستند. در ادامه به بررسی این چالش‌ها و دیدگاه دولت و شرکت‌های اندونزی درباره عواملی که می‌تواند به رفع این چالش‌ها کمک کند اشاره می‌کنیم.

شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین و نگران‌کننده‌ترین چالش پیش روی اقتصاد اندونزی، تنش‌های تجاری بین چین و آمریکاست. اندونزی یکی از کشور‌های عرضه‌کننده کالاهای واسطه‌ای و مواد خام به چین است و تحت تاثیر این چالش‌ها، به احتمال زیاد نرخ رشد اقتصادی چین کاهش می‌یابد. مسلما شرایط برای اندونزی دشوار خواهد شد. ماه گذشته چین و آمریکا هر یک بر ۳۴ میلیارد دلار کالای صادراتی طرف مقابل تعرفه تعیین کردند و پیش‌بینی شده برای مدتی نسبتا طولانی تنش‌های تجاری بین دو کشور ادامه پیدا خواهد کرد. از پیش تنش‌های یاد شده از رشد فعالیت‌های اقتصادی چین کاسته و انتظار می‌رود در آینده شاهد کاهش نرخ رشد اقتصاد این کشور و جهان باشیم. از سوی دیگر دولت آمریکا در حال بررسی ۱۲۴ کالای صادراتی اندونزی به این کشور است و احتمال دارد بر این کالاها تعرفه تعیین شود. تردیدی وجود ندارد که دولت اندونزی به اقدامات تلافی‌جویانه دست خواهد زد و این به معنای کاهش فعالیت‌های اقتصادی در اندونزی است. تنش‌های تجاری بین چین و آمریکا بر صادرات کالاهای اندونزی و کل اقتصاد این کشور تاثیری منفی خواهد داشت زیرا چین و آمریکا شرکای تجاری بزرگ اندونزی هستند. از سوی دیگر اندونزی صادرکننده برخی مواد خام به چین است. چین از این مواد برای تولید کالاها و صادر کردن آنها به آمریکا استفاده می‌کند. طبیعی است که کاهش حجم تجارت بین چین و آمریکا به زیان اندونزی خواهد بود.

دومین چالش پیش روی اقتصاد اندونزی، کسری حساب جاری است. اندونزی، هند و فیلیپین جزو اقتصادهای نوظهور آسیایی با کسری حساب جاری بزرگ هستند و یک عامل مهم این وضعیت، تقاضای بالای آنها برای نفت وارداتی است. کسری حساب جاری از اعتماد سرمایه‌گذاران به اقتصاد اندونزی و ارزش روپیه کاسته است. نکته نگران‌کننده دیگر این است که اندونزی برای تامین منابع مالی برای پرداخت بدهی‌های خارجی خود از وام‌های خارجی استفاده کرده و اگر شرایط اقتصادی بد شود و از درآمدهای دولت کاسته شود، ارزش روپیه به شدت کاهش خواهد یافت. در سه ماه  نخست امسال کسری حساب جاری اندونزی ۵/ ۵ میلیارد دلار معادل ۱۵/ ۲ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور بود. این در حالی است که در سه ماه  نخست سال گذشته این رقم یک درصد تولید ناخالص داخلی اندونزی بود. رشد کسری حساب جاری حاصل افزایش واردات بوده است. وزارت دارایی اندونزی اعلام کرده قصد دارد از واردات کالاهای سرمایه‌ای برای پروژه‌های عظیم دولتی بکاهد تا کسری حساب جاری کاهش پیدا کند. در پنج ماه نخست امسال اندونزی ۱/ ۴ میلیارد دلار کالا در ارتباط با پروژه‌های زیرساختی دولت وارد کرده است.

افزایش نرخ‌های بهره در اندونزی یک عامل دیگر نگرانی است. در ماه‌های اخیر، بانک مرکزی اندونزی دو بار نرخ‌های بهره را بالا برد تا از ارزش روپیه حمایت کند. این درحالی است که افزایش هزینه استقراض سبب کاهش تقاضا برای وام و افت سرمایه‌گذاری‌ها می‌شود و رشد اقتصاد کمتر خواهد شد. در واقع در ماه‌های اخیر رشد اعطای اعتبارات کاهش یافته و این به آن معناست که تحقق رشد ۲/ ۵ درصدی اقتصاد اندونزی در سال جاری میلادی با موانعی مواجه خواهد بود. همچنین در سال آینده نیز نرخ رشد کمتر خواهد شد. بانک مرکزی اندونزی همچنین باید تدابیری برای کمک به رونق اقتصادی اتخاذ کند، اما در حال حاضر توانایی این کار را ندارد، زیرا ارزش روپیه تحت فشار قرار گرفته است.

چالش بعدی اقتصاد اندونزی، انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی این کشور است که سال آینده برگزار می‌شود. طبیعی است که ترکیب آینده پارلمان و دیدگاه‌های رئیس‌جمهوری بعدی اهمیت بالایی برای افق اقتصاد اندونزی خواهد داشت. کارشناسان می‌گویند این کشور به دولتی طرفدار اصلاحات و پایبند به تغییر منابع درآمدی کشور نیاز دارد و اگر دولت بعدی در انتخابات به‌طور قاطع پیروز نشود و پارلمان از آن حمایت کامل نکند، سامان دادن به چالش‌های اقتصادی بسیار دشوار خواهد بود. در این شرایط ضروری است، بین احزاب نوعی همفکری ایجاد شود، طوری که کمک به حل چالش‌های اقتصادی برای همه آنها در اولویت قرار گیرد.

کارشناسان مستقل می‌گویند تغییرات بزرگ در محیط تجاری و اقتصادی آسیا و جهان رخ داده و لطماتی به اقتصادهای نوظهور آسیایی که به صادرات منابع طبیعی و معدنی به چین وابسته هستند وارد خواهد شد. این یک واقعیت است و دولت بعدی باید تلاش کند از وابستگی اقتصاد به صادرات مواد خام بکاهد. برگزاری بازی‌های آسیایی فرصتی کم نظیر و بسیار ارزشمند برای رونق بخشیدن به بخش‌های دیگر اقتصاد اندونزی به ویژه بخش گردشگری است. برخی معتقدند این بازی‌ها یکی از آخرین فرصت‌های دولت اندونزی است و باید از آن حداکثر استفاده بشود. حتی اگر موضوع کاهش ارزش روپیه و مشکلات پیش روی اقتصادهای نوظهور وجود نداشت، ضروری بود دولت اندونزی در مسیر متنوع کردن منابع درآمدی حرکت کند.