جولای سرنوشت‌ساز

با این وجود پایان ماه ژوئن به‌عنوان آخرین فرصت برای دستیابی به توافقی درخصوص اجرای اصلاحات گسترده در زمینه قوانین مالی اتحادیه دانسته می‌شود. زیرا پس از آن سیاستمداران عملا در شرف برگزاری انتخابات پارلمانی اروپا و انتخابات بعدی این اتحادیه قرار خواهند گرفت. با افزایش قدرت گروه یوروسپتیک(گروهی که مخالف یکپارچگی بیشتر اتحادیه هستند) در سراسر حوزه یورو، احزاب جریان اصلی که مذاکرات پیرامون اصلاحات نهادی را دنبال می‌کنند با مشکل مواجه خواهند شد.

با این حال رهبران سیاسی هنوز هم عنوان نمی‌کنند که از دیدگاه آنها دستیابی به چه چیزی در ماه ژوئن به‌عنوان یک موفقیت محسوب خواهد شد. اما من معتقدم که آزمون واقعی حوزه یورو، رسیدن به نقشه راهی برای عملیاتی کردن بیمه سپرده‌های مشترک خواهد بود. موضوعی که نشان می‌دهد آیا دولت‌های اروپایی مایل به حمایت و پشتیبانی بیشتر از یکدیگر در صورت بروز بحران هستند یا خیر؟

ایجاد صندوق سپرده مشترک از سال ۲۰۱۲ که رهبران اروپایی تصمیم گرفتند اتخاذ سیاست‌های بانکی را از سطوح ملی به سطح اتحادیه ارتقا دهند در دستور کار قرار گرفته است. این پروژه که به‌عنوان «مجمع بانکی» اروپا نامیده می‌شود، از سه ستون تشکیل شده است: اولی نظارت مشترک بانک‌های بزرگ؛ دومی ایجاد چارچوبی برای کاهش وام‌های معلق و سوم ایجاد حساب ذخیره‌ای برای تضمین سپرده‌های تا سقف ۱۰۰ هزار یورو. در حالی که منطقه یورو دو مرحله اول را پشت سر گذاشته است، برداشته شدن گام سوم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. آلمان و سایر کشورهای کم بدهی مانند هلند نگرانند که معضلات بانکی کشورهای ضعیف تر عضو اتحادیه، دامن آنها را هم بگیرد و به آنها سنجاق شود.

اما این نگرانی‌ها عمدتا بی پایه است. آلمان و هلند هم کشورهایی هستند که در تاریخ معاصر خود تجربه بحران‌های شدید بانکی را داشته‌اند و این‌گونه نیست که هیچ خطری آنها را تهدید نکند. بیمه سپرده مشترک به همان میزان به داد ایتالیا و اسپانیا خواهد رسید که آلمان در شرایط بحرانی به آن نیاز خواهد داشت. ایجاد یک نهاد مشترک امن در میان اعضای اتحادیه می‌تواند این اطمینان را به همه سپرده گذاران بدهد که در صورت بروز هرگونه بحرانی، آنها متضرر نخواهند شد و اساسا مخاطرات بانکی را در تمامی کشورهای منطقه یورو کاهش خواهد داد. تا امروز که استدلال فوق نتوانسته این کشورها را متقاعد کند. هرچند که کمیسیون اروپا در ابتدا پیشنهادهای بلندپروازانه‌ای را برای طرح بیمه سپرده‌های اروپایی (EDIS) ارائه کرد، اما پس از اعلام مواضع مختلف درخصوص این طرح، به‌طور قابل ملاحظه‌ای امیدها برای دستیابی به آن از دست رفته است.

رهبران کماکان در حال بحث درخصوص راه‌های دیگر برای تقویت اتحادیه پولی، پیش از اجلاس ماه ژوئن هستند. بحث در مورد ارائه بستری برای صندوق ذخیره مجاز (SRF) برای تضمین سپرده‌ها تا سقف مشخص شده است. در حال حاضر، این مبلغ بالغ بر ۵۵ میلیارد یورو است که به تدریج تامین خواهد شد. پس از آن، اتحادیه اروپا قدرت زیادی برای مقابله با بحران بانکی در بانک‌های بزرگ خواهد داشت (هرچند در مورد وام دهنده بسیار بزرگ مانند دویچه بانک، نگرانی‌ها در مورد تاثیر یک شکست در بقیه سیستم مالی وجود دارد). ایده دیگر این است که صندوق ذخیره مجاز منابع خود را از کانال مکانیزم ثبات اروپا (ESM) تامین کند که موسسه‌ای انعطاف پذیرتر است که قادر است به کشورهای عضو برای اجرای اصلاحات اقتصادی و ساختاری وام‌هایی پرداخت کند.

هیچ‌کدام از این گزینه‌ها موجب برگزاری یا شکست نشست ژوئن نخواهد شد زیرا رهبران اتحادیه از مدت‌ها قبل با ایده تقویت SRF موافقت کرده بودند. اما هرچه که باشد، نقش این طرح در توزیع ریسک میان دولت‌ها با محدودیت‌های خاص خود مواجه است، زیرا این صندوق در قالب آنچه که «تقسیم بار» نامیده می‌شود، تنها از طریق مکانیزم مشارکت مساوی همه دولت‌ها و فروش اوراق قرضه در شرایط اضطراری می‌تواند مداخله کند و تامین منابع از مجراهای دیگر برای آن تعریف نشده است.

بنابراین اجرایی شدن نقشه راهِ رسیدن به بیمه سپرده مشترک، نیازمند متقاعد کردن همه ذی‌نفعان منطقه یورو برای عملیاتی کردن ادغام‌های عمیق‌تر و جدی‌تر است. چیزی که یک بار و برای همیشه باید اتفاق بیفتد. همان‌طور که ماری سنتنو، رئیس گروه اروپایی وزیران امور مالی، در جلسات بهاری صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در واشنگتن گفت، طرح بیمه سپرده‌ها هیچ منافاتی با صندوق‌های ملی ندارد و می‌تواند به موازات هم وجود داشته باشد، به‌عنوان مثال به این شکل که صندوق‌های ملی در زمینه بیمه بنگاه‌های محلی فعالیت داشته باشند و از سوی دیگر منابع صندوق اروپایی زمانی مورد استفاده قرار گیرند که بحران ابعاد ملی پیدا کرده است.

بانک مرکزی اروپا در مقاله‌ای که اخیر منتشر کرده است توضیح می‌دهد که چگونه ممکن است مشارکت بانک‌های مختلف با یکدیگر در میزان بی ثباتی ترازنامه‌های آنها موثر باشد. همچنین سعی دارد این موضوع را توضیح دهد که چرا وام دهندگان نیز حاضرند برای کاهش خطرات خود با پرداخت سهمی اندک، در این طرح مشارکت داشته باشند. اما در این مقاله توضیح می‌دهد که گام‌های تکمیلی طرح از طریق محدود کردن شرایط قرارداد با هدف کاهش ریسک‌های بانکی صورت خواهد گرفت که در کنار اقداماتی نظیر کاهش حجم وام‌های مشکوک الوصول، کاهش بدهی‌های ترازنامه، فروش دارایی‌های خطرناک یا اصلاح ترازنامه‌های خود، رسیدن به سیستمی یکپارچه و صندوق ضمانتی مطمئن، موثر خواهد بود.

با این وجود چنین پیشنهادهای منصفانه ای، نشست ژوئن احتمالا با مقاومت جدی برلین مواجه خواهد شد. اوف شولز، وزیر دارایی جدید آلمان در نشست واشنگتن گفت که پیشرفت در طرح بیمه سپرده «بسیار مشکل‌تر» از ایجاد تغییرات در SRF است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، در برلین هشدار داد  که اجرای بیمه سپرده مشترک تنها در «آینده دور» متصور خواهد بود.

منطقه یورو بیش از این نمی‌تواند صبر کند. شکست در نشست ماه ژوئن، کار سیاستمداران طرفدار اروپای متحد را برای اقناع سایر رای دهندگان منطقه یورو درخصوص اینکه نهادهای موجود از پتانسیل بازدارندگی بحران برخوردار نیستند، سخت‌تر می‌کند. شک و تردید می‌تواند در انتخابات پارلمان اروپا کفه ترازو را به سمت احزاب یوروسپتیک سنگین تر کند که به نوبه خود باعث می‌شود که اصلاحات نهادی در آینده مسیر دشوارتری در پیش داشته باشد. منطقه یورو نباید فرصت باقی مانده را هدر دهد.