بازی‌خوانی اروپایی‌ها

بدون تردید این اقدام واکنش‌هایی در پی خواهد داشت. برایان هوک، رئیس بخش برنامه‌ریزی وزارت خارجه آمریکا چندی پیش به اروپا سفر کرد و با مقامات انگلستان، آلمان و فرانسه دیدارهایی داشت تا راهی برای تحقق خواسته‌های ترامپ بیابد. اما احتمال رسیدن به چنین راه حلی اندک است و کارشناسان می‌گویند اگر ترامپ از پیمان هسته‌ای خارج شود، باید آمریکا آمادگی لازم را برای به حداقل رساندن تبعات منفی این امر داشته باشد.

واقعیت این است که وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا در حال تدوین یک استراتژی ارتباطی اقتصادی، دیپلماتیک و راهبردی برای خروج از پیمان هسته‌ای ایران، اعمال مجدد تحریم‌ها و مقابله با واکنش‌های احتمالی از سوی اروپا، چین، روسیه و ایران هستند. هدف از تدوین این استراتژی، ارائه گزینه‌های مورد خواست ترامپ و تعریف سناریوهای اقدام پس از خروج آمریکا از این پیمان است.

دولت آمریکا اوایل ماه ژانویه شرایط خود را برای یک توافق تکمیلی اعلام کرد که شامل محدودیت بر برنامه موشک‌های بالستیک ایران، بازرسی‌های گسترده‌تر از برنامه هسته‌ای ایران و دائمی کردن دوره محدودیت فعالیت‌های هسته‌ای این کشور است. پیشرفت‌هایی در دو مورد نخست حاصل شده است، البته اروپایی‌ها تمایل کمتری به تمدید دوره اجرای توافق هسته‌ای دارند.

فرض بر این است که اگر اروپایی‌ها و آمریکا همراه شوند، ایران محدودیت‌های جدید را خواهد پذیرفت زیرا منافع اقتصادی زیادی از تداوم پیمان هسته‌ای دارد. اما اگر توافقی بین اروپایی‌ها و آمریکا حاصل نشود و ترامپ از پیمان هسته‌ای ایران خارج شود شرایط بسیار پیچیده خواهد شد. در حال حاضر وزارت دارایی آمریکا در حال فراهم کردن زمینه‌ها برای بازگرداندن تحریم‌های مختلف از جمله احیای فرمان‌های اجرایی دوران ریاست جمهوری باراک اوباماست که با توافق هسته‌ای لغو شده بودند. البته درباره واکنش دیگر امضاکنندگان پیمان هسته‌ای هیچ قطعیتی وجود ندارد. مقامات آمریکایی در حال تدوین برنامه مناسب برای دوره پس از خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای هستند. وجود این برنامه به اروپایی‌ها ثابت می‌کند ترامپ درباره اجرای وعده خود جدی است. از دید بنیاد دفاع از دموکراسی، اگر ترامپ در روز دوازدهم ماه مه، تعلیق تحریم‌های ایران را تمدید نکند ایران به احتمال زیاد در این پیمان باقی می‌ماند اما همزمان دیگر کشورها را تشویق می‌کند به خواسته‌های آمریکا و تحریم‌های این کشور توجه نکنند. همچنین اقدامات این کشور در خاورمیانه شدت پیدا خواهد کرد تا آمریکا به بازگشت به پیمان هسته‌ای وادار شود. بدترین سناریو این است که ایران به میزان قابل ملاحظه غنی‌سازی اورانیوم را بالا ببرد و در منطقه تنش‌های بزرگ ایجاد کند.

اما واکنش اروپایی ها، روسیه و چین چه خواهد بود؟ در صورت خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران، به احتمال زیاد اروپایی‌ها با آمریکا همراهی خواهند کرد زیرا از لحاظ اقتصادی این به نفع آنهاست اما چین و روسیه چنین واکنشی نشان نخواهند داد. همچنین، ممکن است اروپایی‌ها تحریم‌های آمریکا را جدی نگیرند. نکته مهم دیگر این است که آمریکا باید خود را برای اقدامات ایران در منطقه و کاهش صادرات نفت ایران آماده کند. ریچ گلدبرگ، مشاور ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی می‌گوید: «آماده شدن برای دوران پس از خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای ایران، بهترین راه برای جلوگیری از رویدادهای پرریسک از جمله جنگ با ایران است.» البته ترامپ می‌تواند با تمدید تعلیق تحریم‌های ایران، از تمامی تبعات پرخطر خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای جلوگیری کند و همزمان به اروپایی‌ها زمان بدهد تا در مسیر خواسته آمریکا حرکت کنند.

بخش بزرگی از آنچه پس از خروج احتمالی آمریکا از پیمان هسته‌ای رخ خواهد داد به واکنش اروپایی‌ها به این خروج وابسته است. اگر سه کشور اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان با آمریکا همراهی کنند و تحریم‌های این کشور علیه ایران را جدی بگیرند احتمال آنکه ایران به مذاکره بر سر توافق تکمیلی متقاعد شود زیاد است. البته این تغییر موضع از سوی ایران مستلزم ارائه انگیزه‌های اقتصادی کافی به این کشور است.