بحران جوانان ناراضی

هانی آشکار
مجمع جهانی اقتصاد

نه تنها منطقه خاورمیانه جوان محسوب می‌شود، بلکه تا سال 2020 در این راستا رشد نیز خواهد کرد. این به معنی آن است که این منطقه نیاز به ایجاد 80 میلیون شغل جدید خواهد داشت، آن هم درست زمانی که بیکاری در این بخش از جهان تقریبا در بالاترین سطوح تاریخی خود قرار دارد.

در حالی که ترس‌ها در مورد نفت و ثبات ژئوپلیتیک منطقه موجب شده است سرمایه‌گذاری در خاورمیانه و شمال آفریقا (منطقه منا) به شدت دچار نوساناتی شود، با سرعتی که این منطقه در حال توسعه یافتن است، ممکن است فرصت‌های قابل توجهی پیش بیایند. این منطقه یکی از شهرنشین‌ترین نواحی جهان را دارد و تحقیقات نشان می‌دهند که در 35 سال آینده، به جمعیت شهری این منطقه هر روز 1500 نفر افزوده خواهد شد. این به آن معنا است که شهرهای خاورمیانه در طول چند دهه آتی رشد قابل توجهی خواهند داشت. این مساله موجب می‌شود فرصت‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی وجود داشته باشند. در مواجهه با تهدید واقعی کمبود منابع، آیا می‌توان راهی یافت که چنین مسائلی را حل کند؟ این مساله برای همه جهان پیامدهایی دارد اما در خاورمیانه این امر شدیدتر است. ساکنان این منطقه در میان بیشترین مصرف‌کنندگان آب و انرژی قرار دارند. به نظر می‌رسد که تقریبا در 50 سال آینده نفت تمام شود یا با سایر انواع انرژی جایگزین می‌شود و در مورد آب نیز حتی اکنون با دشواری‌هایی روبه‌رو است. در نشست‌های برگزار شده در این منطقه، فناوری به‌عنوان یک راه‌حل پیشنهاد شده است. جوانان به‌طور خاصی در این دیدگاه مورد توجه قرار دارند و در ناحیه‌ای که جوانان در آن غلبه دارند، بهتر است به خوش‌بینی نسبت به جوانان اعتماد کنیم.

در پیمایشی که اخیرا از سوی مجمع جهانی اقتصاد انجام شده است، در مجموع 86 درصد از کل مخاطبان که همگی از نسل هزاره‌ سوم بودند، اعلام کردند که معتقدند فناوری نه تنها علت مساله بیکاری نیست، بلکه پاسخی برای این مساله نیز هست.مزایای بالقوه انقلاب صنعتی چهارم بسیار زیاد هستند: مطالعه وضعیت صنعت در خاورمیانه نشان می‌دهد که تغییرات دیجیتالی در خاورمیانه از سال 2017 تا سال 2021 در هر سال 9/ 16 میلیارد دلار درآمد اضافی برای شرکت‌های خاورمیانه‌ای ایجاد می‌کنند و علاوه بر آن، 3/ 17 میلیارد دلار نیز در مخارج سالانه صرفه‌جویی می‌کنند و سودهای ناشی از کارآیی را به همراه می‌آورند.پیش‌تر و در آغاز سال جاری میلادی، به‌عنوان بخشی از پیمایش سالانه جهانی CEO که در شهر داووس برگزار شد، از 1300 مدیرعامل در سراسر جهان خواسته شد تا مهم‌ترین اولویت استراتژیک خود را بیان کنند که بخش دیجیتال در رتبه نخست این فهرست جای گرفت. از بین کسانی که در خاورمیانه به این پیمایش پاسخ دادند، نیز همین امر برقرار بود و در کنار فناوری، نوآوری و همگرایی استعدادها در صدر اولویت‌های رهبران کسب و کارها در خاورمیانه قرار داشت.علاوه بر این، در جبهه دیجیتال، این منطقه رشد زیادی را تجربه کرده است. ویژگی‌های جمعیتی در این مساله نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در خاورمیانه جوانان آن را تبدیل به یکی از سریع‌ترین مناطقی کرده که با گوشی‌های هوشمند و رسانه‌های اجتماعی هماهنگ شده است. اکنون عربستان سعودی بیشترین ضریب نفوذ در توییتر را در جهان در اختیار دارد. این موارد توفان کاملی را در خاورمیانه شکل خواهند داد. اگرچه این منطقه هنوز رشد اقتصادی و تجاری چشمگیری را تجربه نکرده، اما مانند هر پدیده طبیعی این رویداد واقعی خواهد بود. البته غیرقابل اجتناب است.

دولت‌های این منطقه راه خود را به سوی سرمایه‌گذاری قابل ملاحظه‌ای در اموری مانند آموزش هموار کرده‌اند: 18 درصد از کل مخارج دولتی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به بخش آموزش تعلق می‌گیرد که در مقایسه با میانگین جهانی که 14 درصد است، بیشتر است. اما کارهای بیشتری باید در این زمینه صورت بگیرد و نوآوری و کارآفرینی از طریق فناوری محل خوبی برای شروع است.روسای کشورها باید بدانند که امروزه با یکدیگر کار کردن تبدیل به نوعی اجبار شده است. آنان باید به یکدیگر اعتماد کنند و به وضوح چشم‌اندازها و ارزش‌هایشان را به اشتراک بگذارند و به هر کسی که سرنوشتش در منطقه در خطر قرار می‌گیرد، گوش دهند؛ خواه جوان و خواه پیر، رهبران تجاری یا سیاست‌گذاران، کارآفرینان یا نوآوران.زمان‌های مهمی برای منطقه فرارسیده است: این منطقه در میان توفانی قدرتمند قرار دارد. راهکار این است که بر اطمینان‌سازی و مشارکت کار کنیم و این در حالی است که بر پاسخگویی و رهبری مسوولانه اثر می‌گذارد. این تنها راهی است که برخی از مهم‌ترین مشکلات منطقه حل شود و به جای آن تبدیل به فرصت شوند.

برخی از مواردی که مجمع جهانی اقتصاد در مورد خاورمیانه و شمال آفریقا مد نظر قرار داده است، عبارتند از:

1- این منطقه بسیار جوان است و در واقع جوان‌ترین منطقه کره زمین محسوب می‌شود. به همین دلیل باید راهی برای آن یافت. این منطقه سرشار از جوانی، طراوت و پر از ایده‌های بزرگ است. در سال گذشته و در دریای مرده سال جاری، 100 استارت‌آپ مورد تقدیر قرار گرفتند که بیشتر آنها متعلق به افراد هزاره (افرادی که عمدتا در دهه 80 میلادی به دنیا آمده‌اند) هستند.

2- جوان و ناراضی: در حالی که جوانان می‌توانند آثار مهمی در رونق فراهم آورند، حضور آنها یادآور دائمی واقعیت‌های تلخی در منطقه نیز هست. نیروی جوانان به تعداد آنان نیز مربوط می‌شود. با این حال، بیکاری‌شان در منطقه منا به حدود 30 درصد می‌رسد که بالاترین میزان در دنیا بوده و در واقع دو برابر میانگین جهان است.

3- در جست‌وجوی آینده: درست است که ما در امروز هستیم؛ اما به زودی در آینده قرار خواهیم گرفت. فناوری و نوآوری در حال تبدیل کردن و تغییر دادن نحوه زندگی ما، تعاملاتمان، مذاکرات و همچنین کسب و کارهایمان است و این کار همین اکنون نیز در حال وقوع است.

4- نفت دیگر ارزشمندترین منبع این منطقه محسوب نمی‌شود. نیروی جوان و اطلاعات مهم‌ترین منابع آن هستند. با این وجود در شرایطی که محیط این منطقه پر از بی‌ثباتی است و نفت اثرگذاری بلندمدت کمتری یافته است، چگونه می‌توان این چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرد؟

نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که به‌طور مشخصی در میان ترکیب کاملی از دردسرها و فرصت‌های لازم برای گذار مورد نیاز در این منطقه قرار داریم. بر اساس گزارش «پی‌دبلیو‌سی» ما به این موارد از طریق دریچه‌ای نگاه می‌کنیم که با عنوان روندهای کلان جهانی خوانده می‌شود و طبق آن روندهای ساختاری بلندمدت به یکدیگر می‌پیوندند تا جهان ما را به‌طور کامل تغییر داده و آینده ما را مجددا شکل دهند. چگونگی مدیریت این تغییرات و استفاده مناسب از فرصت‌هایی که با خود به همراه می‌آورند، موجب موفقیت برای رهبران، کارآفرینان، نوآوران، آموزگاران و افراد بشر خواهند شد. به این ترتیب، با کاهش انتظارات در مورد اثرگذاری قیمت نفت، وضعیتی برای اقدامات فوری احساس می‌شود. اما جهت و مقیاس تغییرات مورد نظر می‌توانند حتی آثار بزرگ‌تری در پی داشته باشند.