چشم‌انداز آموزش آنلاین

جیوآن یو
مجمع جهانی اقتصاد

در گذشته اگر می‌خواستید برای داشتن مدرکی، صلاحیت لازم را به دست آورید یا حتی چیز جدیدی را آموزش ببینید، باید در دوره‌ای شرکت می‌کردید که یک نهاد آن را برگزار کرده بود و با پرداخت حق‌العمل‌های مربوط به آن، باید به‌طور فیزیکی در کلاس درس نیز حضور پیدا می‌کردید. این امر تا زمانی که انقلاب آموزشی آنلاین آغاز شد، ادامه داشت. در سال گذشته بازار آموزش الکترونیک ارزشی به میزان چشمگیر ۱۶۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار داشته است و برآورد می‌شود که این میزان در سال ۲۰۱۷ رشد کرده و به ۲۵۵ میلیارد دلار دست یابد. ارزش مالی در حال رشد این بازار همراه با افزایش دانش‌آموزانی بوده است که انتخاب می‌کنند در یک دوره آموزشی به‌صورت آنلاین شرکت کنند. در آخرین گزارشی که از سوی «گلوبال شیپرز» منتشر شده است، ۲۵ هزار جوان از سراسر جهان مورد بررسی قرار گرفته‌اند که از این میان حدود ۷۸ درصد از مخاطبان گزارش کرده‌اند که دوره‌های آنلاین را در گذشته سپری کرده‌اند. بنابراین آیا آموزش آنلاین، آینده آموزش را در دستان خود خواهد گرفت؟

آموزش آنلاین چیست؟

ابتدا با نگاه کردن به اینکه دقیقا آموزش آنلاین چیست، آغاز می‌کنیم. آموزش آنلاین به دو روش عمده رخ می‌دهد. در شکل نخست، دوره‌های اعتباری را در بر می‌گیرد که طبق آن، دانشجویان در دوره‌های آموزش عالی ثبت نام می‌کنند و کلاس‌های آنلاین از سوی نهادهای آموزشی ارائه و در خانه برگزار می‌شود. برخی از دوره‌های شناخته‌شده آن نیز شامل دوره‌های آزاد دانشگاه ام‌آی‌تی و آموزش آنلاین دانشگاه هاروارد هستند.

شکل دوم آموزش آنلاین شامل تعالیم حرفه‌ای و آمادگی برای کسب صلاحیت کاری یا دریافت یک گواهی است. چنین آموزشی معمولا افراد حرفه‌ای یا دانشجویانی را هدف قرار می‌دهد که در جست‌وجوی آموزش یا آمادگی برای آزمون‌های دریافت یک گواهی هستند. دوره‌های محبوب و پرطرفدار شامل آموزش زبان‌های خارجی، حسابداری و پرستاری هستند. طبق تحقیقاتی که از سوی موسسه «گلوبال شیپرز» انجام شده است، نزدیک به نیمی از مخاطبان (48 درصد) اظهار کرده‌اند که آنان می‌خواهند گواهی‌هایی از جمله گواهی‌نامه‌های آنلاین کسب کنند که کاربردهای خاصی به خصوص برای کار کردن و دوره‌های کاری دارد. این موضوع بار دیگر پتانسیل فراوان و بازار آتی برای آموزش آنلاین را نشان می‌دهد.

چالش‌های آموزش آنلاین

رشد آموزش آنلاین بدون چالش نبوده است. از زمان آغاز آن در دهه 1960 میلادی، آموزش آنلاین به‌طور دائمی به دلیل فاقد کنترل بودن، به ویژه کمیابی آموزگاران باکیفیت بالا مورد انتقاد قرار گرفته است. همچنین گفته می‌شود که آموزش آنلاین دانش‌آموزان را از برخی مزایای قرار داشتن در یک کلاس درس مانند تعامل بین معلم- دانش‌آموز (استاد- دانشجو) محروم می‌کند و علاوه بر آن نیاز به ارتباط اینترنتی قدرتمند و عرضه مناسب برق دارد.

چیرگی بر چالش‌های آموزش آنلاین

صرف نظر از چنین دغدغه‌هایی، آموزش آنلاین گام‌های بزرگی در سال‌های اخیر برداشته است. برای آغاز‌کنندگان چنین آموزش‌هایی، نهادهای بیشتر و بیشتری اقدام به این کار کرده و برنامه‌های آموزشی آنلاین خود را تقویت کرده‌اند. این مساله به کاهش هزینه‌ها برای دانشجویان و دانش‌آموزان کمک کرده و موجب افزایش رقابت در این حوزه شده است. در نتیجه، آموزش‌های آنلاین به‌طور فزاینده‌ای بخش مهمی از آموزش عالی شده است و کالج‌ها و دانشگاه‌ها با استفاده از اعضای مشهور و معتبر دانشکده‌های باکیفیت و افراد حرفه‌ای، تیم‌هایی را ایجاد می‌کنند تا دوره‌های آنلاین را از نظر کیفیت ارتقا بدهند.

برای بررسی پرسش‌ها در مورد کیفیت آموزشی، تعدادی از موسساتی که این خدمات را فراهم می‌کنند، یک رتبه‌دهی بر اساس نظرات کاربران فراهم آورده و ارزیابی‌های داخلی انجام می‌دهند. برای نمونه، «استار تیچر» یک مکانیزم ارزیابی استاد محبوب در چین و کره جنوبی ایجاد کرده است که دو مورد از بزرگ‌ترین بازارهای آموزش الکترونیک به شمار می‌روند. روی‌هم‌رفته به نظر می‌رسد چنین پیشرفتی در مورد کیفیت آموزشی و تدریس، شک‌ها را کمتر کند. حدود 5/ 40 درصد از مخاطبان پیمایش «گلوبال شیپرز» گفته‌اند که آموزش آنلاین به اندازه آموزش سنتی در یک کلاس درس قدرتمند بوده است و تنها حدود ۱۲ درصد اعلام کردند آموزش آنلاین چنین کیفیتی ندارد. بلوغ تکنولوژی آموزشی همچنین آموزش آنلاین را قادر ساخته است تا بیش از پیش قابل دسترسی و نیز قابل مدیریت کردن باشد. تمام آنچه یک دانشجو باید در اختیار داشته باشد، یک کامپیوتر، یک ارتباط اینترنتی و تا حدودی مهارت‌های آی‌تی یا همان فناوری اطلاعات است.

آموزش آنلاین همچنین یکسری ویژگی‌های دیگر دارد که کلاس‌های سنتی درسی آن را ندارد. این موارد شامل انعطاف‌پذیری و هزینه کم آنها است. دانشجویان دسترسی به کلاس درس را از طریق رکوردها و ثبت‌هایی که انجام شده است، هر زمان که بخواهند در اختیار دارند. همین موضوع آنها را مجاز می‌کند تا ایده‌ها را مرور کرده و درس‌ها را به راحتی مورد بررسی قرار دهند. برخی به این نکته اشاره کرده‌اند که این تجربه آموزشی به هیچ وجه ضعیف نیست و نوآوری‌هایی که اغلب بخشی از آموزش آنلاین است، موجب شده تعامل بین آموزگار و یادگیرنده به مرحله جدیدی برسد که در آن دانشجو تمام توجه خود و تعاملش را می‌گذارد و آموزشی ارزشمند را کسب می‌کند.

علاوه بر این، برخی پیشنهاد می‌کنند که آموزش آنلاین به شکل مهم و تاثیرگذاری کمک کرده است تا آموزش را قابل دسترس‌تر کند و هدف «آموزش برای همه» را جامه عمل بپوشاند. موضوع آموزش برای همه از دهه ۱۹۹۰ یک هدف جهانی بوده است. در حالی که بسیاری از کشورها، پیشرفت چشمگیری در دستیابی به آموزش‌های پایه برای تمام شهروندانشان داشته‌اند، هنوز افراد بسیار زیادی هستند که اغلب در مناطق دور از دسترس زندگی کرده و دسترسی به آموزش ندارند. اما با افزایش تعداد «شهروندان اینترنتی» در مناطق روستایی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، آموزش آنلاین می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد تا گروهی از شهروندان را که دسترسی مناسبی به آموزش ندارند، تحت پوشش قرار دهد و از این طریق هدف توسعه پایدار را به‌طور کامل محقق کرده و دغدغه‌های آموزشی را مرتفع کند.

آموزش برای همه

بدون شک، با گسترده‌تر شدن تکنولوژی و عمیق‌تر شدن اهداف جهانی در مورد آموزش برای همه، نمی‌توان از ظرفیت‌‌های آموزش آنلاین به‌عنوان مکمل و حتی در مواردی جایگزین آموزش سنتی صرف نظر کرد.

به جای نگرانی در مورد اینکه آیا آموزش آنلاین می‌تواند به خوبی شکل‌های سنتی‌تر باشد یا خیر، شاید باید بر این مساله تمرکز کنیم که چگونه می‌توانیم از آن استفاده کنیم تا کیفیت آموزشی ارائه شده برای افراد در سراسر جهان، به ویژه فقرا و افراد نیازمند را ارتقا دهیم. این موضوع وظیفه‌ آسانی نیست. آموزش آنلاین نیاز به مقررات‌گذاری دارد. معضلات بسیاری شامل پرسش در مورد کنترل کیفیت و اعتبار آن وجود دارد. این مساله زمانی پیچیده‌تر می‌شود که بخواهید ابعاد بین‌المللی را نیز در نظر بگیرید. در طول سال‌ها، اعتبار مدارک بین مرزی و اعتبارهای مدارک دانشگاهی معضل مهمی برای نظام‌های آموزشی مختلف بوده است. انعطاف‌پذیری آموزش آنلاین تنها موجب می‌شود که این مساله دشوارتر شود.

در این راه موانعی قرار دارند که هرچند حقیقی هستند، اما غیرقابل رفع نیستند. افزون بر این، برای اینکه آموزشی را برای تمام افراد فراهم کنیم، مهم است که این فرصت‌ها را از دست ندهیم.