حل معمای کارآیی و انصاف

تیم هارفورد
فایننشال تایمز

چندی پیش کنت ارو در سن ۹۵ سالگی در خانه‌اش در پالو آلتو کالیفرنیا درگذشت. وی یکی از اقتصاددانان بزرگ قرن بیستم بود که در سال ۱9۷۲ در سن ۵۱سالگی برنده جایزه نوبل اقتصاد شد و جوان‌ترین برنده نوبل اقتصاد است که تاکنون به این جایزه دست یافته است. با این وصف و با توجه به برنده شدن جایزه نوبل، می‌توان اهمیت کار ارو را در نظریه اقتصادی درک کرد. وی یک ریاضیدان درخشان بود که در زمینه‌های مختلف و گسترده‌ای اطلاعات داشت و روی مباحثی نظیر نوآوری، ریسک، اقتصاد سلامت و رشد اقتصادی نیز کار کرده بود. دو دستاوردی که به‌ویژه از سوی وی به دست آمده است یکی قضیه عدم امکان‌پذیری در مورد پارادوکس‌های انتخاب اجتماعی و دیگری قضیه‌های رفاه وی است که معروف‌ترین شهود در علم اقتصاد را فرمول‌بندی کرده‌اند. کنت ارو که در ۲۳ آگوست سال ۱۹۲۱ در نیویورک متولد شده بود، از پدر و مادری مهاجر به دنیا آمد و تجارب اولیه زندگی‌اش در فقر شکل گرفت. کسب‌وکار پدرش، کنت جوزف ارو در طول رکود اقتصادی از بین رفت. وی در مدرسه شکوفا شد و مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد. وی مطالعات فارغ‌التحصیلی خود را به‌دلیل جنگ و خدمت به‌عنوان محقق آب و هوا و کاپیتان نیروی هوایی ارتش ایالات متحده آمریکا قطع کرد.

وی با دریافت مدرک دکترا از دانشگاه کالیفرنیا که در سال ۱۹۵۱ صورت گرفت این وقفه زمانی را جبران کرد. تز وی پیرامون مساله تبدیل ترجیحات فردی به تصویری از آنچه که جامعه در کل ترجیح می‌دهد، قرار داشت. افراد آکادمیک مدت‌های طولانی فکر می‌کردند که سیستم‌های رای‌گیری می‌توانند نتایجی تحریف شده، ایجاد کنند، اما ارو کاری بیش از این کرد و نشان داد آنچه جامعه ترجیح می‌دهد، فاقد جامعیت است. وی چهار نیازمندی مهم منطقی را برای ساخت ترجیحات اجتماعی از ترجیحات فردی عنوان کرد و ثابت کرد که هیچ سیستمی نمی‌تواند تمام این چهار شرط را محقق کند.

ارو سپس به مساله مشابهی در مورد عرضه و تقاضا روی آورد. در یک بازار که عملکرد خوبی دارد، برای یک کالای واحد مانند سیب، نتیجه کارآیی بازار این است که در یک قیمت خاص، تعداد سیب‌های عرضه شده با تعداد سیب‌های تقاضا شده برابر است، اما این تنها یک بازار را پوشش می‌دهد. این مساله از سوی بازار گلابی‌ها بر مواردی مانند زمین کشاورزی، کارگران بخش کشاورزی و حتی وام‌های بانکی کشاورزی نیز تاثیر می‌گذاشت و [این تاثیرات] بر بازار سیب‌ نیز آثاری به جای می‌گذاشت. در واقع هر بازاری به وسیله بازارهای دیگر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. چه اتفاقی می‌افتد اگر کسی بتواند تعاملات لحاظ شده بین هر بازاری را در جهان در نظر بگیرد؟

ارو در همکاری با اقتصاددان فرانسوی ژرارد دوبرو نشان داد که درک شهودی ناشی از یک بازار واحد را می‌توان به سایر بازارها نیز تعمیم داد. نخست طبق کار وی، یک تعادل عمومی وجود دارد که در آن قیمت‌ عرضه و تقاضا در هر بازاری برابر می‌شوند. دوم اینکه این تعادل کارآ بود و در نهایت اینکه هر تخصیص کارآیی از منابع می‌توانست به وسیله باز توزیع ثروت مورد دسترسی قرار گیرد، سپس به رقابتی‌تر شدن بازارها کمک کند، بازارها می‌‌توانند شکست خورده و از بین بروند اما تحلیل ارو رویدادهایی را شرح می‌داد که طبق آنها، بازارها موفق می‌شوند. در کنار چنین کار نظری عمیقی، ارو مشارکت‌های فراوانی در مورد مسائل اقتصادی عملی از بیمه تا سلامت و تغییر وضعیت آب و هوایی انجام داد. وی نقش فعالی در مورد معضلات مستمر سیاسی نیز ایفا می‌کرد و در نوشتن کتابی با عنوان «گفتارهای اقتصاددانان در مورد تغییر وضعیت آب و هوایی» در سال ۱۹۹۷ مشارکت داشت که در مورد خطرات گرم شدن کره زمین هشدارهایی ارائه می‌کرد.

وی همچنین به معمای پیچیده بین کارآیی و انصاف در اقتصاد پاسخ داد. ارو در نوجوانی پدرش را دیده بود که کسب و کار موفق و تمام پس‌اندازش را در رکود بزرگ از دست داده و همین امر میل به عدالت اجتماعی را در ارو باقی گذاشته بود، اما از نظر عقلایی او نمی‌توانست از پرسش مربوط به کارآمدی چشم‌پوشی کند. این اقتصاددان جوان، ذهن منطقی خود را با تنش میان کارآیی بی‌تردید بازار آزاد و التزام به اینکه برخی از انواع انصاف باید رواج یابند، درگیر کرد. راه‌حل وی درخشان بود و تفکر سنتی در مورد بازارهای رقابتی و کارآیی ناشی از آن را تغییر می‌داد. او ثابت کرد که نه تنها تمام بازارهای کامل کارآ هستند، بلکه تمام نتایج کارآ نیز می‌توانند از طریق بازار رقابتی با تعدیل موقعیت آغازین به دست آیند. وی نشان داد که می‌توان برای متعادل کردن مازادهای موجود در بازارهای رقابتی راه‌حلی را به‌کار گرفت: به جای مداخله در بازارها، تکنیکی وجود دارد که مواهب اولیه را با ایجاد پرداخت‌های یکجا و وضع مالیات یکباره، تعدیل کنیم.

با توجه به‌کار کنت ارو، اکنون می‌دانیم که وقتی با ستاره‌های ورزشی امروزی مانند تایگر وودز روبه‌رو می‌شویم، راه‌حل، وضع مالیات یکجای چند میلیون دلاری بر آنها است. او هنوز انگیزه دارد تا با بازی گلف پول به دست آورد، زیرا نمی‌تواند با بازی کمتر، از مالیات اجتناب کند، بنابراین مجبور است برای اجتناب از مالیات بر درآمد سنگین این کار را کند. از سوی دیگر کسی مانند وودز شکی ندارد که درآمد کافی کسب می‌کند تا صورتحساب مالیاتی را بپردازد و هنوز به اندازه کافی برایش باقی مانده باشد که یک خودروی خانوادگی و خانه‌ای زیبا در محلی ساده بخرد. در این سناریو، هیچ اتلاف یا ناکارآمدی وجود ندارد، اما نتیجه حاصل از آن، به این دلیل که تخصیص بسیار بهتری از ثروت ایجاد می‌کند، «منصفانه» است. کنت ارو همچنین به‌دلیل بذله‌گویی‌اش نیز مشهور بود. وی بیشتر عمر خود را در دانشگاه استنفورد گذراند و ۱۱سال از آن را نیز در هاروارد سپری کرد. او با سلما شوایتزر در سال ۱۹۴۷ ازدواج کرد. سلما، در سال 20۱۵ فوت کرد.