توتال و تکرار تاریخ

دکتر منوچهر تکین
کارشناس نفت بین‌الملل

پیش از بحث درباره روابط نفتی ایران و فرانسه به ویژه شرکت نفتی فرانسوی توتال لازم است در باب قراردادهای نفتی جدید ایران توضیحاتی ارائه کنم. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های نفت و گاز جهان با اشتیاق شرایط ایران را دنبال می‌کنند و در پی عقد قرارداد‌های مناسب با ایران هستند، لیکن باید توجه داشت که تحولات بازار نفت در چندسال اخیر موجب شده تا پیشنهادهایی متنوع از کشورهای نفتخیز به شرکت‌های بزرگ ارائه شده و غول‌های بزرگ نفتی دائما در حال مقایسه شرایط پیشنهادی این کشورها هستند تا سبد سرمایه‌گذاری نفتی خود را بهینه کنند.

به‌طور خاص، از زمانی که توافق هسته‌ای ایران در ژانویه 2016 نهایی شد، علاقه شرکت‌های نفتی به عقد قرارداد با ایران به سبب رفع نااطمینانی‌ها بیشتر شده است. شرکت‌هایی که قبلا در ایران فعال بودند، در حال تلاش برای بازگشت به ایران هستند و بسیاری از شرکت‌های جدید نیز به دنبال کسب اطلاعات بیشتر و تحلیل ورودشان به این بازار هستند. مدیران اجرایی این شرکت‌ها در جلساتی که با مقامات ایرانی داشته‌اند، تفاهم‌نامه‌هایی برای پروژه‌های بزرگ نفت و گاز ایران امضا کرده‌اند. قراردادهای نهایی IPC به تازگی امضا شده است، اما نگرانی‌های موجود در مورد تحریم‌های معاملات مالی و بانکی بین‌المللی ادامه دارد و با این حال برخی از شرکت‌ها قراردادهای مطالعات فنی میدان‌های نفت و گاز را امضا کرده‌اند. درخصوص شرکت نفتی فرانسوی توتال باید گفت این کمپانی چهارمین غول نفتی جهان است که عملیات فراوانی در نزدیک به 30 کشور جهان انجام می‌دهد. قبل از هر تحلیلی عجولانه باید توجه داشت که چنین شرکت‌هایی برای ساخت سود ایجاد شده‌اند و یک نهاد سیاسی نبوده و در پی کاهش چنین ریسک‌هایی هستند.

این شرکت‌ها با مطالعه منابع موجود، وارد کشورهای مختلف جهان می‌شوند و ریسک اکتشاف و هزینه‌های تولید همواره در مورد آنها وجود دارد. همچنین به این ریسک‌ها هزینه‌های ارسال نفت و گاز استخراج شده و همچنین دشواری‌های صدور مجوز و شرایط نظارتی ارائه شده از سوی دولت آن کشور را می‌افزایند. شرکت‌های بزرگ نفت و گاز بین‌المللی در سراسر جهان، ملاحظات کسب و کار کم و بیش یکسانی دارند و در پی این هستند که کمتر شامل پیامدهای منفی سیاسی شوند. جمهوری اسلامی از سال 1995 با مصوبه مجلس شورای اسلامی، همکاری با شرکت‌های خارجی نفت و گاز از سراسر جهان را آغاز کرد. در واقع، اولین قرارداد نفتی با یک شرکت نفتی خارجی از زمان انقلاب اسلامی، در سال 1995 با شرکت آمریکایی «کونوکو» برای توسعه حوزه‌های جزیره سیری در خلیج فارس بسته شد. با این حال، به دلیل فشار از سوی لابی‌های ضدایرانی، کونوکو مجبور به خروج از این معامله شد و پس از مدتی با دستور اجرایی رئیس‌جمهوری آمریکا و مصوبات کنگره، همه شرکت‌های آمریکایی از ورود به ایران منع شدند.

پس از مدتی کنگره آمریکا قانون تحریم‌های «ایران- لیبی» را تصویب کرد که به اعمال تحریم‌های ثانویه بر تمام شرکت‌های نفت و گاز غیرآمریکایی که در نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کردند، تمرکز داشت. در نتیجه این قانون ابتدا دیگر کشورها به تصمیم کنگره آمریکا خارج از سرزمین خود اعتراض کردند و در نهایت پس از چند ماه، شرکت فرانسوی توتال یک قرارداد بزرگ با ایران امضا کرد و متعهد به توسعه دو میدانی شد که کونوکو از آن خارج شده بود. پس از آن دیگر شرکت‌های نفتی اروپایی به دنبال ورود توتال به پروژه‌های نفتی ایران فعالیت‌هایی را آغاز کردند که به توسعه منطقه گازی پارس جنوبی کمک زیادی کرد. تحریم اروپا و سازمان ملل متحد بر ایران از اواخر دهه اول هزاره، باعث خروج بسیاری از شرکت‌ها از ایران شد و حال به نظر می‌رسد تقریبا همه آنها در صدد بازگشت به ایران هستند و توتال فرانسه نیز سردمدار آنها است.