ضرورت ارتقای دانش مالی

سیدمحمدجواد فرهانیان / عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس
احمدرضا یزدانیان / مشاور مدیریت آموزش و فرهنگ‌سازی شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس

سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان مقام ناظر بازار سرمایه از مدت‌ها پیش موضوع «ارتقای سواد مالی مخاطبان بازار سرمایه» را به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی خود قرار داده و در این زمینه اقدامات گوناگونی نیز انجام شده است و از همین رو اجرای سه ماموریت ویژه به شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس به‌عنوان بازوی اجرایی و مشورتی سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه آموزش، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی بازار سرمایه محول شده است.

دستورالعمل برگزاری دوره‌های آموزشی بازار سرمایه در راستای اجرای بندهای 2 و 11 ماده 7 قانون بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. ایجاد سازوکارهای لازم برای توسعه فعالیت‌های آموزشی در بازار سرمایه با هدف ارتقای سطح دانش عمومی و تخصصی در این حوزه نتیجه این دستورالعمل بوده و چارچوبی را برای تایید دوره‌های آموزشی بازار سرمایه و زمینه را برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی فعالیت‌های آموزشی به هیات مدیره سازمان فراهم کرد. با گذشت 5 سال از تصویب این دستورالعمل بیش از 150 موسسه مختلف در این حوزه به‌صورت رسمی و با مجوز کمیته راهبردی آموزش بازار سرمایه نظام‌مند شده و بیش از 400 عنوان دوره ‌آموزشی مختلف در سراسر کشور متناوبا در حال برگزاری است. طراحی، برنامه‌ریزی درسی، تدوین و تولید محتوای دوره‌های رسمی در مقاطع گوناگون از قبیل رشته مهارتی بورس (در مقطع دیپلم شاخه کارودانش)، کاردانی حرفه‌ای امور بورس (در مقطع کاردانی دانشگاه علمی کاربردی)، مدیریت حرفه‌ای بورس (در مقطع کارشناسی ناپیوسته دانشگاه جامع علمی کاربردی)، MBA بازار سرمایه (معادل کارشناسی ارشد) بخشی دیگر از اقدامات اجرایی بوده تا نیاز به تربیت نیروی متخصص و حرفه‌ای بازار برآورده شود.

تالار مجازی بورس ایران نیز با هدف ارائه آموزش عملی علاقه‌مندان سرمایه‌گذاری در بورس، از طریق شبیه‌سازی خرید و فروش سهام و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری در فضای مجازی طراحی و پیاده‌سازی شده که امکان خرید و فروش مجازی سهام در این تالار را برای همگان میسر کرده است. برای فعالیت در بورس مجازی ایران، کاربران نه نیاز به پول دارند و نه ضرر خواهند کرد. کافی است در کمتر از ۵ دقیقه، در این تالار ثبت‌نام کنید. قیمت‌ها، شاخص‌ها و سایر اطلاعات در تالار مجازی بورس، واقعی و منطبق بر شرایـط واقعی بازار است، گویی کاربر واقعا درحال سرمایه‌گذاری در بورس است. کاربر همچنین می‌تواند به‌صورت لحظه ای، میزان بازدهی سرمایه‌گذاری خود را مشاهده کرده و از رتبه خود، در مقایسه با سایر کاربران مطلع شود. پرتال آموزشی نیز به منظور تسهیل دسترسی عموم اقدام به ارائه خدمات و محصولات مختلف آموزشی اعم از فایل‌های صوتی، تصویری، متنی، انیمیشن، چندرسانه‌ای، پرسش و پاسخ و سایر ابزارهای دیگر در راستای ارتقای فرهنگ سرمایه‌گذاری در بورس و آشنایی با بازار سرمایه کرده که به‌صورت رایگان در اختیار عموم مردم قرار گرفته است.

همچنین به منظور ارتقای سطح تحلیل، دانش تخصصی و صلاحیت حرفه‌ای فعالان بازار سرمایه در راستای ایجاد بازاری کارآمد و شفاف و حرفه‌ای گواهینامه‌های حرفه‌ای طراحی شد که تا کنون نیز بیش از 7 هزار نفر موفق به دریافت این گواهینامه‌های حرفه‌ای شده‌اند. پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه(سنا)، انتشارات بورس، مرکز ارتباط بورس، سامانه جامع تلفن گویا، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی بورس بانک و بیمه، استودیو بورس، تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، برگزاری مسابقات دوره‌ای بورس کاپ تنها بخشی دیگر از فعالیت‌های انجام شده در حوزه فرهنگ‌سازی و ارتقای سواد مالی در حوزه بازار سرمایه است.

تدوین سند فرهنگ‌سازی و آموزش بازار سرمایه ایران

شاید مهم‌ترین تلاش و اتفاقی که از سال گذشته آغاز شد تدوین سند فرهنگ‌سازی و آموزش بازار سرمایه بود که براساس یک مدل منطقی تنظیم شد و آماده بهره‌برداری قرار گرفت. این سند بر اساس سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی، اولویت‌های راهبردی وزارت امور اقتصاد و دارایی، سند استراتژیک سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر اسناد بالادستی با اهداف پیشنهادی برای توسعه تامین مالی و مدیریت ریسک، حفظ حقوق ذی‌نفعان بازار سرمایه، ترویج سرمایه‌گذاری، ارتقای شفافیت بازار و کارآمدی عملیات بازار تنظیم شد به گونه‌ای که با طبقه‌بندی جامعه مخاطبان بر اساس شاخص‌های مختلف، طبقه‌بندی محصولات و خدمات بازار مختلف بازار سرمایه، ابزارهای آموزشی و فرهنگ‌سازی گوناگون اعم از درون سازمانی و برون سازمانی طراحی شد. در ادامه سند با ارزیابی دقیق وضعیت موجود بازار سرمایه و شناسایی گروه‌های موثر در فرهنگ‌سازی و آموزش بازار سرمایه به‌صورت نمودار تکالیف و ماموریت‌های ارکان و بخش‌های مختلف موثر را با جامعه مخاطبان و محصولات آموزشی مرتبط ساخته و براین‌اساس برنامه‌های کوتاه مدت و اقدامات اجرایی متناسب با اهداف تفکیک شده است. در پایان نیز فرآیندهای طراحی و برنامه‌ریزی آموزشی، تدوین و تولید محتوا و نظارت ارزیابی استخراج شده که در نوع خود کم نظیر است. ارتقای سواد مالی کشور مستلزم هماهنگی دستگاه‌های مختلف اجرایی در کشور است. اجرای موفقیت‌آمیز سند فرهنگ‌سازی و آموزش در راستای ارتقای سواد مالی کشور بی شک اتفاقی مبارک خواهد بود که الزامات متعددی می‌طلبد که از جمله عبارتند از:

هماهنگی: اجرای موفقیت‌آمیز طرح با توجه به اهمیت و گستردگی قابل توجه، مستلزم هماهنگی همه نهادها و دستگاه‌های مسوول، اعم از دستگاه‌های تخصصی (مانند وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت کار و رفاه اجتماعی، سازمان بورس و اوراق بهادار و سازمان خصوصی‌سازی)، دستگاه‌های آموزشی و فرهنگی (مانند وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) و رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه ملی است که در این باره، نقش رسانه ملی به‌طور خاص، بسیار حائز اهمیت بوده و به جرأت می‌توان ادعا کرد درصورت پشتیبانی کامل رسانه ملی، می‌توان به اجرای موفق طـرح امید داشت.

فراگیری: گستره اجرای طرح باید به‌گونه‌ای باشد که مناطق مختلف کشور را تحت پوشش قرار دهد.

استمرار: برنامه جامع آموزشی و فرهنگ‌سازی که در این راستا به اجرا گذاشته می‌شود، باید به‌صورت مستمر تداوم داشتـه باشد تا ریسک ناشی از تصمیمات و رفتارهای ناآگاهانه و توده‌وار سهامداران کم‌تجربه و تازه‌وارد، همواره در حداقل ممکن نگه داشته شود.

یکپارچگی: تدوین و اجرای برنامه جامع آموزشی باید به‌صورت یکپارچه، منسجم و در چارچوب برنامه زمانی نظام‌مند صورت گیرد تا بتواند حداکثر اثربخشی لازم را در طول اجرای برنامه داشته باشد. از این رو ضروری است این برنامه تحت نظارت و راهبری شورایی متشکل از نمایندگان تام‌الاختیار همه دستگاه‌های ذی‌ربط، تدوین و اجـرا شود.

رویکرد تعاملی: اجرای برنامه جامع آموزشی باید به‌گونه‌ای باشد که دیدگاه‌ها، سوالات و انتظارات مخاطبان طرح که دارندگان سهام عدالت هستند، به‌صورت مستمر دریافت شده و برنامه‌ها در چارچوب انتظارات و دغدغه‌های مخاطبان، به‌صورت مستمر بهبود یافته و درصورت لزوم، مورد بازنگری قرار گیرد.

نگاه پایانی: با افزایش سواد مالی، مردم جزء اصلی از راه‌حل مسائل خواهند بود و نه خود مساله!

قطعا بدون مشارکت عمومی و بالای مردم در ‌بخش‌های مختلف اقتصادی کشور چرخ اقتصاد به گردش درنخواهد آمد و اگر این حضور آگاهانه و مبتنی بر دانش باشد آنگاه مردم راه‌حل مشکلات اقتصادی خواهند بود و نه جزئی از آن. بدیهی است در صورت وحدت رویه و هماهنگی دستگاه‌های مختلف اجرایی و سازمان‌های ذی‌ربط در ایجاد «جنبش عظیم ارتقای سواد مالی» کشور، بستری در فضای عمومی جامعه فراهم خواهد شد. متعاقبا تقویت سیستم اقتصادی کشور و دستیابی به سیاست‌ها و شعارهای اقتصاد مقاومتی مقدور و تسهیل خواهد شد.