ایران و شیل، برندگان بزرگ

محمود خاقانی
کارشناس بین‌المللی بازار نفت

با وجود اینکه تصمیمات اخیر اوپک به دلیل سال‌ها اختلاف میان اعضا و تنش‌های کنونی بین آنها کمی دور از انتظار بود، اما خوشبختانه ایران برنده اصلی این دور از تصمیمات بود. بدون شک تلاش‌ها و مذاکرات مثبتی که نمایندگان کشورمان داشته‌اند، نقش شایانی در تحقق این نتیجه داشته است، اما جایگاه ژئوپلیتیک و ژئونفتی ایران، توافق هسته‌ای اخیر و ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی و سیاسی کشور نیز مواردی است که ما را در رسیدن به این نتیجه یاری داده است. یکی دیگر از عوامل موفقیت در مذاکرات اخیر، بازگشت سریع و دور از انتظار ایران به بازارهای جهانی بود که به نوعی طرف‌های دیگر را مجبور به عقب‌نشینی و پس دادن سهمیه ایران کرد. البته باید پذیرفت رسیدن به چنین اجماعی بدون مشارکت و پادرمیانی روسیه و شخص پوتین تقریبا غیرممکن بود. او با هماهنگی‌ها و مذاکراتی که با کشورهای عربی و حتی آمریکا داشت، توانست به تحقق این امر کمک کند.

یکی از نکات مهم درباره بازار نفت این است که در دهه‌های اخیر عربستان نقش تولیدکننده‌ شناور و کنترل‌کننده بازار را داشته است، به‌طوری که در زمان نوسانات تولید، این عربستان بود که با تغییر در میزان تولید، بازار را به تعادل بازمی‌گرداند. آنها این کار را در زمان تحریم‌های نفتی ایران و کاهش تولید ایران تکرار کردند. اما طی دو سه سال اخیر چنین نقشی را آمریکا در دست گرفته است. آمریکایی‌ها با سرمایه‌گذاری‌های بلندمدتی که برای تولید نفت شیل به‌ویژه از زمان جهش‌های بی‌سابقه قیمت نفت در دهه گذشته انجام دادند، توانستند با کاهش هزینه تولید در چند سال گذشته، تولید نفت شیل را حتی در قیمت‌های بسیار پایین عملیاتی کنند. حالا آنها در اکثر چاه‌های خود با قیمتی نزدیک به 40 دلار توانایی تولید نفت دارند و از این رو به محض بالا رفتن قیمت نفت فعالیت چاه‌ها را در سراسر آمریکا از سر می‌گیرند. از همین رو به نظر می‌رسد آنها می‌توانند با افزایش تولید خود در ماه‌های آتی اقدامات اوپک را تا حدی خنثی کرده و قیمت را در بازه 50 تا حداکثر 60 دلاری نگه دارند.

از طرف دیگر درباره رفتار روسیه نیز دو نکته مهم وجود دارد؛ اول اینکه روسیه به دلیل چالش‌های مالی و اقتصادی که در سال‌های اخیر داشته، نتوانسته سرمایه‌گذاری مناسبی در میادین نفتی خود داشته باشد و انتظار می‌رفت در ماه‌های آینده با کاهش تولید مواجه شود نکته‌ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که روسیه بیان کرده 300 هزار بشکه کاهش تولید خود را به تدریج و طی چند ماه آینده عملی خواهد کرد از این رو شاید با این اقدام پیش‌دستانه بیشتر از آنکه منافع ایران را در نظر داشته باشد، با توجه به خالی شدن صندوق توسعه ارزی این کشور به دنبال بالا رفتن قیمت نفت و کسب درآمد بیشتری از این بازار باشد.