مهاجران؛ بار یا مزیت؟

رویترز

در حالی که بسیاری از کشورهای اروپایی می‌گویند پناهجویان می‌توانند اقتصاد آنها را تحت‌تاثیر منفی قرار دهند، به‌ویژه اگر با تعداد بسیار زیادی وارد این کشورها شوند، آلمان در سال اخیر رکوردی را از نظر تعداد پذیرش پناهجویان و باز کردن مرزهای خود به روی آنان ثبت کرده است. کارشناسان برآورد می‌کنند که تعداد جمعیت در سن نیروی کار این کشور تا سال ۲۰۱۳ به حدود ۶ میلیون نفر کاهش پیدا کند و تعداد مرگ در برابر تعداد تولد فزونی خواهد یافت، بنابراین رشد اقتصادی با مشکلات عمده مواجه خواهد شد. زیگمار گابریل، وزیر اقتصاد و معاون صدراعظم آلمان پیش‌تر به پارلمان این کشور گفته بود: «اگر ما این وضعیت را مدیریت کنیم و کاری کنیم تا مهاجران به کشور ما بیایند و کار ‌کنند، می‌توانیم بزرگ‌ترین مشکل خود درآینده اقتصاد کشور را که کمبود مهارت است حل کنیم.» پر کردن شکاف مهارت با تازه واردان در حالی صورت می‌گیرد که جمعیت واردشده در حال تبدیل شدن به چالشی برای دولت است اما با این وجود بسیاری از کسب و کارها شروع به پذیرش ۸۰۰ هزار نفر مهاجر وارد شده از سال ۲۰۱۵ کرده‌اند. مارسل فراچر، رئیس موسسه اقتصادی دی‌آی‌دبلیو معتقد است که مهاجران بیش از دوسوم از ۵/ ۱ میلیون شغل‌های جدید خلق‌شده در بزرگ‌ترین اقتصاد قاره اروپا را در طول ۵ سال اخیر پر کرده‌اند. وی می‌گوید: «اگر بخواهیم قدرت اقتصادی آلمان را حفظ کنیم، ما به کارگر نیاز خواهیم داشت.»

ایالت وستفالیا که در شمال راین قرار گرفته است، پرجمعیت‌ترین ایالت در کشور آلمان است که نزدیک به یک‌پنجم مهاجران تازه وارد را به خود اختصاص داده است، دورتموند میزبان حدود ۴ هزار پناهنده بوده است و انتظار دارد تا پایان سال این میزان به دوبرابر این رقم نیز برسد. این شهر صنعتی از کاهش تولید در معادن زغال‌سنگ خود دچار آسیب‌هایی شده است و نرخ بیکاری آن بالا رفته و به ۷/ ۱۲ درصد رسیده که تقریبا دوبرابر میانگین بیکاری ملی آلمان است. برخی از رهبران اروپا نرخ بیکاری بالا را به‌عنوان دلیلی برای رد پذیرش چند هزار از چند صد هزار نفر مهاجر وارد شده به اروپا که از جنگ و فقر به‌وجود آمده در خاورمیانه و شمال آفریقا فرار کرده‌اند، می‌دانند. اما در دورتموند، اتاق بازرگانی محلی معتقد است قضاوت در مورد این امر تا حدودی دشوار است و تقریبا یک‌چهارم از کسب و کارها در شهر موقعیت آزادی دارند. مشاغل یدی و دوره‌های کارآموزی برای بسیاری از جوانان بومی در آلمان محبوب نیستند.

سخنگوی این اتاق معتقد است: «شغل‌ها وجود دارند، اما همیشه تقاضاهای مناسبی وجود ندارد که صلاحیت لازم برای انجام آن کار را داشته باشند.» وی با اظهار این مطلب بیان می‌کند که بسیاری از آلمانی‌ها ترجیح می‌دهند که پس از مدارس وارد دانشگاه‌ها شوند و دوره‌های کارآموزی را طی نکنند. برای پر کردن این شکاف از ۸۵ پناهنده دعوت شده است تا آزمون‌های مربوط به زبان و ریاضیات را بگذرانند تا ۱۵ نفر از میان آنها از سوریه، کنگو و اریتره انتخاب شوند تا به‌عنوان تکنیسین برق، مکانیک، کارگر ذوب و فلزات و نصب‌کننده پارکت‌کف انتخاب شوند. سخنگوی این اتاق بازرگانی معتقد است که شرکت‌ها مکان‌های آموزشی اضافی برای پناهندگانی که انگیزه خاصی برای ادامه کار خود دارند، پیشنهاد داده‌اند.

کارآموزان محدود به دریافت حداقل دستمزد ۵/ ۸ یورو در ساعت نیستند. اتحادیه‌های تجاری نیز اعلام کرده‌اند که برای جلوگیری از استثمار مهاجران به‌عنوان نیروی کار ارزان مراقب خواهند بود. اگرچه این امکان وجود دارد که حقوق پرداختی به برخی مشاغل برای مهاجران واردشده با کاهش مواجه شود، سخنگوی اتاق بازرگانی شهر دورتموند معتقد است که پاداش کارآموزان به وسیله توافق‌های جمعی دستمزد ثابت می‌شود و هیچ مذاکره‌ای در مورد حقوق پرداختی به‌صورت جداگانه انجام نخواهد شد. برتولت شرودر، رئیس اتاق بازرگانی دورتموند نیز معتقد است که شرکت‌های کوچک گاهی اوقات می‌توانند به‌عنوان جانشینی برای خانواده‌ها عمل کرده و به کسانی که به تازگی وارد این کشور شده‌اند، کمک کنند. اما موانع دیگری نیز بر سر راه جریان مهاجران وارد شده وجود دارد که پاسخی سریع نسبت به موقعیت پیچیده جمعیتی آلمان را طلب می‌کند. در حالی که بسیاری از افراد بسیار تحصیلکرده به‌ویژه از سوریه مهاجرت کرده‌اند، حدود ۲۰ درصد نیز فاقد سواد هستند که به‌طور بالقوه بار موجود بر روی ایالت را افزایش می‌دهند. در این صورت تعداد دریافت‌کنندگان مزایا (تامین اجتماعی) می‌تواند تا ۴۶۰ هزار نفر افزایش یابد. کمبود مهارت از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر تفاوت دارد و دشوار است که بتوان تازه‌واردان دارای صلاحیت را با آنها ارتباط داد.

آژانس اشتغال فدرال مهندسان مکانیک، متخصصان لوله‌کشی، گرمایش و بهداشت را نیز در کنار بخش فناوری اطلاعات و سلامت و به‌خصوص کارگران بخش مراقبت که تعدادشان کم است، در فهرست موارد موردنیاز خود قرار داده است. برای سرعت بخشیدن در دسترسی به بازار کار، دولت زمان انتظار را برای پناهجویانی که می‌توانند کار کنند، کاهش داده و الزام به موافقت مسوولان قبل از شروع به کارآموزی را حذف کرده است. اما با این وجود تضمینی نیست که آن دسته از افرادی که دوره کارآموزی خود را کامل می‌کنند، بتوانند در این کشور بمانند. برخی از کارشناسان آلمانی معتقدند که این تفکر که پناهندگان می‌توانند مساله کمبود کارگران ماهر را در کوتاه مدت حل کنند، توهمی بیش نبود. آنان معتقدند در میان‌مدت البته مهاجران می‌توانند در مورد کاهش مساله جمعیت در آلمان به این کشور کمک کنند به‌ویژه اگر جامعه آنها را با مدیریتی مناسب در بازار کار، با خود یکپارچه کنند. اما البته این چالشی است که پیش‌روی آن‌ها قرار دارد و هیچ موفقیت تضمین‌شده‌ای برای آن وجود ندارد.