ترغیب مشارکت عمومی

قاسم تقی زاده خامسی
معاون خدمات شهری شهردار اسبق تهران

تاریخ‌های متعددی برای زمان استقرار پایتخت در تهران ثبت شده است، اما روز یازدهم جمادی‌الاول سال 1200 قمری برای این رویداد اعتبار بیشتری دارد، روزی که آقا محمد خان قاجار همراه با دو لنگه در کاخ وکیل شیراز، به تهران آمد تا در قلمرو ایل خود، 10 سال بعد در کاخ نوساز گلستان تاجگذاری کند، او هرگز تصور نمی‌کرد که صد سال آینده روستایی را که او پایتخت کرد کلان شهری شود که اگر با یکصد لنگه در طلا جواهرنشان هم به آن کوچ کنند، مردمانش («یاقوت» نویسنده‌ای که از چنگ مغولان گریخته بود، در سال 617 هجری از قول یکی از اهالی تهران نوشته است: خانه‌هایشان را در زیرزمین ساخته‌اند و هیچ کس نمی‌تواند به خانه آنان دسترسی یابد مگر آنکه خود تهرانی‌ها بخواهند! )امروز در آپارتمان‌های سربه آسمان کشیده نشسته‌اند و درهایشان را به شهر و مدیریت شهری بسته‌اند !

تهران که یک دهه قبل با 600 میلیارد تومان اداره می‌شد، امروز 25 هزار میلیارد تومان بودجه هم پاسخگوی آن نیست. درست است که پروژه‌های شهری گران تمام می‌شود، اما قیمت نگهداری شهر نیز قابل تامل است، شهر تهران روزها پر می‌شود از شهروندانی که متعلق به تهران نیستند یا از شهرهای اطراف می‌آیند یا از دویست سکونتگاه غیر قانونی اطراف شهر که هیچ وابستگی و علاقه‌ای به محل کار و درآمد خود ندارند، آنها بعد از غروب و پس از طلوع آفتاب محل خواب و محل کار خود را ترک می‌کنند و اگر فرصتی به‌دست بیاورند به شهر و روستای خود می‌روند که به آن علاقه‌مند هستند، بنابر این یکی از مهم‌ترین مسائل که تهران را گران می‌کند درک این واقعیت است که اغلب ساکنان آن به شهر خود علاقه‌مند نیستند و شهروندان تهرانی از اینکه تهرانی هستند احساس غرور نمی‌کنند و قومیت، شهر و روستای خود را ترجیح می‌دهند.این بی‌علاقه بودن، مشارکت آنها را در نگهداری و حفاظت از شهر به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

از طرفی شوراهای شهر نتوانسته‌اند مشارکت اکثریت مردم را برای امور شهر جلب کنند و شورا‌های محلی نیز بیشتر جنبه تشریفاتی و اخذ رای برای اعضا دارند و گرنه تهران شهر چندان بزرگی نیست و کوچک تر از پاریس نسبت به فرانسه است، اما مدیران شهری شهرهای بزرگ به شهروندان می‌آموزند که چگونه شهرشان را دوست بدارند و در نگهداری آن هزینه‌تراشی نکنند. عوارض گرانی هزینه‌های نگهداری شهر، حاشیه‌نشینی و مهاجرت از روستاها است که به سودای کار یابی می‌آیند و در آن خود و شهروندان تهرانی را گرفتار می‌کنند. مدیریت شهری اعم از شورا و مسوولان برای کاهش هزینه‌های نگهداری شهر باید از اطراف تهران شروع کنند و با ساز و کارهایی مانند آموزش، گسترش اطلاعات شهرنشینی، تشکیل نماد‌های مدنی و جلب همکاری‌های گروهی، روستاییان شهرنشین را برای تلفیق نفع شخصی و همگانی توجیه کنند تا آنها نیز به تهرانی بودن افتخار کنند.