دست بازتر بانک‌ها در فعالیت ارزی

سید کمال سیدعلی
مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات ایران

نخستین گام برای یکسان‌سازی نرخ ارز برداشته شد. مسوولان پولی کشور برای آنکه به وعده یکسان‌سازی نرخ ارز خود جامه عمل بپوشانند، حرکت آهسته و برنامه‌های تدریجی را به جای وارد کردن شوک ارزی انتخاب کرده‌اند. در دو دور تجربه یکسان‌سازی نرخ ارز، شوک‌های بالای تورمی در اثر رشد نرخ رسمی ارز نسبت به نرخ آزاد سبب شد تورم کشور نیز دستمایه این اتفاق قرار گیرد. هر چند امروز به دلیل نزدیکی نرخ رسمی و آزاد ارز، افزایش تورم قابل ملاحظه‌ای ایجاد نخواهد شد، با این وجود ملاحظات بسیار سبب شده است، مسوولان بانک مرکزی تصمیم به اقدامات تدریجی و رشد اندک اندک نرخ رسمی ارز بگیرند.

بر اساس این تصمیم، بانک مرکزی بخشنامه‌ای را به بانک‌ها ابلاغ کرد که بر اساس آن بانک‌ها اجازه یافتند در بازار آزاد ارز خرید و فروش داشته باشند. بانک‌ها پیش از این تنها با قیمت رسمی قادر به خرید ارز مشتریان بودند و نمی‌توانستند با نرخ آزاد به فعالیت در این بازار بپردازند. به همین دلیل نیز صادرکنندگان و مشتریان ترجیح می‌دادند ارز خود را به صرافی‌ها عرضه کنند. به همین دلیل ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی این دستورالعمل جدید را گامی در جهت تحقق پیش‌نیازهای یکسان‌سازی نرخ ارز عنوان کرد. ورود بانک‌ها به بازار آزاد ارز یکی از اقدامات مثبت در نظام بانکی تلقی می‌شود، به این دلیل که تا به امروز بانک‌ها مجاز به خریداری ارز صادرکنندگان نبودند، اما با این اقدام، بانک‌ها آزادتر می‌شوند. هم اکنون دست بانک‌ها برای بسیاری از فعالیت‌‌های ارزی باز است و آنها از فروش ارز مسافرتی گرفته تا سپرده‌گیری سرمایه‌گذاری ارزی، انتقال موجودی ارزی، سوئیفت، حواله ارزی، ضمانت‌نامه، اعتبارات اسنادی، فاینانس و ریفاینانس و تسهیلات‌دهی ارزی را انجام می‌دهند. با اجرای طرح مذکور منابع بانک‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند و بانک‌ها تجهیز می‌شوند. از سوی دیگر، مدیریت ارز انتقال پیدا می‌کند و در اختیار نظام بانکی و بانک مرکزی قرار می‌گیرد.

به عبارت دیگر، این اقدام بانک مرکزی، گام بلندی برای یکسان‌سازی نرخ ارز است. البته باید زیرساخت‌‌های لازم برای مدیریت یکسان‌سازی نرخ ارز توسط بانک مرکزی صورت گیرد. به‌طور کلی، اهداف بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز بهتر از گذشته دنبال شده است. تک‌نرخی کردن نرخ ارز یکی از پیش‌‌نیازهای اصلی برای تثبیت رشد اقتصادی و از بین بردن فساد و رانت در اقتصاد کشور است و نباید برای عملی کردن آن وقت تلف کنیم. یکسان‌سازی نرخ ارز برای کشور منافع زیادی دارد و باید هر چه زودتر زیرساخت‌‌های لازم را برای آن فراهم کرد. به‌طور کلی دولت اگر قصد بهبود شرایط اقتصادی کشور را دارد، باید تک‌نرخی کردن ارز را به‌عنوان یکی از الزامات در اولویت نخست فعالیت‌‌های خود قرار دهد. البته تک‌نرخی شدن ارز نیازمند یک کار دقیق، منظم، هماهنگ و زمان‌بندی شده است که دولت، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه و مردم باید مشارکت قوی برای آن داشته باشند. در زمینه ورود بانک‌ها به بازار آزاد ارز، باید منتظر باشیم تا جزئیات آن توسط بانک مرکزی منتشر شود. احتمال اینکه بسیاری از منابع خارج به کشور بیاید، زیاد است. اگر سپرده‌گذاری ارزی فراهم شود، نرخ سود ریالی نیز تعدیل می‌شود.

در حال حاضر، نرخ سود‌ سپرده‌های ارزی چهار یا پنج درصد است که این اقدام اخیر باعث تعدیل سود‌ها می‌شود. نباید بانک مرکزی را در فشار قرار دهیم که حتما تا پایان امسال نرخ ارز یکسان شود. دولت، سازمان‌های مختلف و مردم باید ابزار و شرایط را برای فعالیت بهتر بانک مرکزی فراهم کنند. ابتدا باید به بانک مرکزی فرصت دهیم تا زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و سپس بتواند نرخ ارز را یکسان کند. در حال حاضر در شرایط پساتحریم قرار داریم و شاهد ورود هیات‌های خارجی و سرمایه‌گذاران اروپایی به کشورمان هستیم. باید هر چه زودتر نرخ ارز یکسان شود تا بتوان سرمایه خارجی را جذب کرد. البته هنوز اعلام نشده که چه میزان ارز به واردکنندگان و صادرکنندگان پرداخت می‌شود، اما ۵۰ درصد از اقدامات انجام شده است. پیش‌بینی می‌شود هر چه زودتر شاهد یکسان‌سازی نرخ ارز باشیم و فقط باید به بانک مرکزی فرصت دهیم تا زیرساخت‌ها را فراهم کند.