مدیریت نرخ ارز در اقتصاد ایران همواره یکی از چالش‌های عمده سیاست‌گذاران اقتصاد کشور بوده و در همه دوره‌ها در محافل آکادمیک و سیاست‌گذاری اقتصاد ایران مباحث چالش‌برانگیزی حول نحوه تعیین نرخ ارز در جریان بوده است.

تغییر نرخ ارز، مجموعه‌ای از تغییرات متفاوت و حتی متضاد را در بخش خارجی و داخلی اقتصاد به همراه دارد که برآیند آن می‌تواند عملکرد اقتصاد کشور را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار دهد. در این زمینه یکسان‌سازی نرخ ارز از یک طرف نقش موثری در صادرات و واردات و به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری و تراز پرداخت‌های کشور دارد و از طرف دیگر از نقش موثری در تعیین قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی در بازارهای داخلی و خارجی و به تبع آن تعیین میزان تولید و اشتغال برخوردار است.

مساله مهمی که اکنون سیاست‌گذاران اقتصاد ایران در مورد مدیریت نرخ ارز با آن مواجهند، این است که در آینده، نرخ ارز باید در چه مسیری هدایت شود؟ پاسخ به این سوال از یک طرف نیازمند بررسی سازوکار مدیریت نرخ ارز در اقتصاد ایران و از طرف دیگر نیازمند تعیین مسیر بهینه نرخ ارز در کشور است. تعیین مسیر بهینه نرخ ارز نیز نیازمند بررسی پیامدهای ناشی از مدیریت نرخ ارز و تعیین اهداف سیاست ارزی است. در آخرین اقدام و طبق اظهار نظر رئیس کل بانک مرکزی، بانک‌ها می‌توانند مستقیما در بازار آزاد به خرید و فروش ارز دست بزنند؛ به این ترتیب به نظر می‌رسد بانک مرکزی خود را برای برداشتن گام نهایی در مسیر یکسان‌سازی نرخ ارز آماده می‌کند. ولی‌‌الله سیف در نشست کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید خراسان رضوی از ابلاغ دستورالعمل و ضوابط اجرایی خرید و فروش ارز توسط بانک‌ها بر اساس ارز آزاد خبر داد. به گفته وی «این اقدام، گامی در جهت تحقق پیش‌نیازهای یکسان‌سازی نرخ ارز محسوب می‌شود.»

رئیس کل بانک مرکزی در توضیح دستورالعملی که به‌زودی به بانک‌ها ابلاغ می‌شود، گفت: «بانک‌ها مجاز می‌شوند ارز آزاد مشتری را تحویل گرفته و نسبت به خرید و فروش آن اقدام کنند، همچنین صادرکنندگان می‌توانند ارز حاصل از صادرات خود را به بانک بفروشند یا سپرده‌گذاری کنند.»

محدودیت در خرید و فروش ارز به ویژه ارز حاصل از صادرات یکی از مواردی بود که فعالان بخش خصوصی همواره از آن انتقاد می‌کردند و کارشناسان هم آن را یکی از موانع یکسان‌سازی نرخ ارز می‌دانستند. حال به نظر می‌رسد با ابلاغ این دستورالعمل، اقتصاد کشور یک گام دیگر به رهایی از آفت چندنرخی بودن ارز نزدیک می‌شود. کارشناسان معتقدند ابلاغ دستورالعمل خرید و فروش ارز در بازار آزاد به بانک‌ها در واقع به این معنا است که دولت، تعیین قیمت ارز بر اساس مکانیزم بازار و تناسب عرضه و تقاضا را به رسمیت شناخته است. در پرونده امروز باشگاه اقتصاددانان به بررسی یکسان‌سازی نرخ ارز در سال جاری پرداختیم و نظر کارشناسان را در این پرونده مورد بررسی قرار دادیم.