صنعت جذاب حسابداری

غلامحسین دوانی

حسابدار رسمی

وضعیت حرفه حسابداری در سال ۱۳۹۴ موید وجود حدود ۴۱۵ هزار دانشجو و بیش از دویست موسسه حسابرسی با درآمدی حدود یکصد میلیون دلار است که بالغ بر ده هزار نفر به‌صورت مستقیم در این موسسات با ارائه خدمات حرفه‌ای حسابداری و حسابرسی مشغول هستند. همچنین گفته می‌شود ۵/ ۱ میلیون نفر در حرفه حسابداری کشور، مشغول به‌کار هستند. حداقل یکصد میلیارد دلار دارایی‌های مالی هر ساله توسط اعضای جامعه حسابداران رسمی کشور، حسابرسی و گزارش اعتباربخشی این دارایی‌ها به‌عنوان تنها پشتوانه معاملات بورس کشور قرار می‌گیرد.

تاثیرات توانایی‌های حرفه حسابرسی در سال ۱۳۹۴ با ادغام چند موسسه بزرگ حسابرسی بیشتر نمایان شد. بررسی اجمالی برخی موسسات فعال در این حوزه که با سرمایه‌ای حدود یک میلیارد تومان و بالغ بر دویست نفر فارغ‌التحصیلان لیسانس و فوق‌لیسانس در آن مشغول به کار می‌باشند که در قیاس با سطح اشتغال در برخی کارخانه‌ها که حداقل ۳۰۰ میلیون دلار صرف تاسیس و راه‌اندازی آن شده بسیار قابل‌توجه است. نگاهی به درآمد موسسات بزرگ حسابرسی بین‌المللی همچون Deloitte و PWC که هر یک با کسب سودآوری حدود ۳۶ میلیارد دلار و اشتغال پانصد هزار نفر در سراسر جهان نشان داده‌اند که حرفه حسابداری و حسابرسی می‌تواند در اشتغال‌زایی نیروهای تحصیلکرده (Educated)، با صرف هزینه‌های بسیار ناچیز کمک شایانی کند. در ایران نیز موسسات بزرگ حسابرسی با جذب نیروهای کارآمد دانشگاهی بدون هیچ‌گونه پشتوانه مالی دولتی قادر شده‌اند طلسم ایجاد هر شغل به‌قیمت بسیار ارزان را در هم شکنند که این امر می‌تواند با کمی حمایت دولتی سه تا چهار برابر افزایش یابد. متاسفانه در ایران برخی مسوولان، علاقه جدی به توسعه و حمایت حرفه حسابداری نداشته و در حالی که وام‌های ارزان‌قیمت به پزشکانی واگذار می‌شود تا ساختمان و تجهیزات پزشکی را تامین کنند، دریغ از یک ریال اعطایی به موسسات حسابرسی که بتوانند حداقل مکان خاصی را برای نیروهای نخبه حرفه، فراهم سازند. یا در حالی که از قدیم دفترخانه‌ها و مهندسان مشاور می‌توانند از محل مسکونی برای ارائه خدمات خود، استفاده کنند به‌رغم کوشش‌های به‌عمل آمده، شهرداری‌ها هیچ‌گاه مزایای خاصی را در تخصیص تراکم ساختمان‌های موسسات حسابرسی یا مجوز فعالیت در ساختمان‌های مسکونی دارای موقعیت اداری فراهم نکرده‌اند؟!

توانایی‌های محرز شده حرفه حسابداری و به‌ویژه نقش عناصر ارشد حرفه در ایجاد شفافیت، پاسخگویی، مبارزه با فساد، آموزش عالی و... همه و همه نشان‌دهنده آن است که وقت شناسایی و احترام به حرفه فرارسیده و حرفه هم باید در گسترش توانایی خود تردید به‌خرج ندهد. اگر قرار باشد سرمایه‌گذاران خارجی در پساتحریم به بازارهای داخلی ورود کنند، بدون تردید تنها حرفه‌ای که می‌تواند اطمینان و اعتماد آنان را جلب کند، حرفه حسابرسی است. حسابداری در خدمت اعتباربخشی به گزارش‌های مالی شرکت‌های ایرانی است، این امر جز با توسعه و گسترش عمودی و افقی موسسات حسابرسی و ایجاد شبکه‌های قدرتمند ملی حسابرسی مشابه همه کشورهای پیشرفته جهان محقق نخواهد شد. اما تجربه همه کشورهای موفق اقتصادی جهان نشان‌دهنده استفاده بهینه و مطلوب از حرفه حسابرسی در فرآیند تدوین قوانین مالی و مالیاتی و واگذاری بخش‌های تصدیگری دولتی به موسسات حسابرسی خصوصی است. شاخص تعداد حسابداران رسمی به جمعیت کشور از یک‌طرف و تعداد حسابداران رسمی به فارغ التحصیلان رشته حسابداری، نشان‌دهنده ناکارآمدی سیستم گزینش حسابدار رسمی و عدم بهره‌برداری از توانایی‌های ذاتی حرفه حسابداری است که دولت به‌عنوان مسوول گزینش حسابداران رسمی (از طریق هیات تشخیص صلاحیت منصوب وزیر امور اقتصادی و دارایی) باید درصدد شناسایی نقاط ضعف این سیستم و جایگزین کردن شیوه‌های مدرن ارزیابی و گزینش حسابداران رسمی باشد. ملزومات جهش این رشته به‌رغم همه محدودیت‌های ساختاری اقتصاد کشور فراهم شده و جامعه حسابداری با همکاری و هماهنگی با نهادهای تاثیرگذار بر اقتصاد کشور، همچون سازمان بورس، اتاق بازرگانی و کمیسیون اقتصادی مجلس باید هم‌افزایی عملی را در این حرفه گسترش دهند تا بتوانند رسالت تاریخی خود را در شرایط پساتحریم با موفقیت به انجام رسانند.