آینده تحریم‌های بانکی

دکتر پرویز عقیلی کرمانی

مدیر عامل بانک خاورمیانه

انتظارات فعالان اقتصادی و بانکداران ایرانی مبنی بر این بود که با اجرایی شدن برجام در دی ماه سال ۹۴، روند سابق هر چه زودتر از میان برچیده و گشایش‌های تجاری و بانکی حاصل شود. اما روند کند وصل شدن سیستم بانکی ایران به بانک‌های خارجی، اجرایی شدن برجام را با نگرانی مواجه کرده است. دولتمردان نیز با اظهاراتی در داخل و خارج سعی در حل هر چه سریع‌تر این موضوع دارند.

در سال ۱۹۹۵ میلادی به دستور کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، تحریم‌هایی علیه ایران وضع شد که شرکت‌های نفتی آمریکایی را از سرمایه‌گذاری در ایران منع می‌کرد. همچنین در سال ۱۹۹۶، داماتو، سناتور نیویورک مجلس سنا با ارائه طرحی، تحریم‌های ایران را به قانون تبدیل کرد. قانون داماتو به ممنوع کردن هرگونه سرمایه گذاری آتی بیش از ۴۰ میلیون دلار درسال برای توسعه بخش نفت وگاز در ایران، توسط هر شرکتی دردنیا، تاکید می‌کند. همچنین این قانون ایران را در استفاده از دلار با محدودیت‌هایی مواجه کرد. در این سال‌ها به دلیل سهم بالای تولید نفت ایران در تامین نیاز بازارهای جهانی، رئیس‌جمهور آمریکا در قالب یک فرمان اجرایی، مقرر کرد که بانک‌های غیر آمریکایی و غیر ایرانی بتوانند دلار ایران را به ارز دیگری همچون یورو تبدیل کنند. این فرآیند اصطلاحا U-turn نام گرفته است. این اتفاق به‌رغم قانون داماتو و با فرمان اجرایی رئیس جمهور وقت آمریکا انجام شد تا بازار نفت جهانی با شوک کاهش عرضه نفت خام مواجه نشود. این روند تا زمان حمله آمریکا به عراق ادامه داشت. پس از اشغال عراق و صادرات نفت عراق به بازارهای جهانی و همچنین به‌دلیل تحریم‌های ناشی از برنامه هسته‌ای ایران، سال ۲۰۰۸رئیس‌جمهور وقت فرمان اجرایی جدیدی مبنی بر محدودیت‌های شدیدتر برای درآمدهای دلاری ایران را صادر کرد. از آن پس ایران دیگر نمی‌توانست از U-turn نیز استفاده کند.

به عبارت دیگراقتصاد ایران که تا قبل از سال ۲۰۰۸، قانون داماتو را که محدودیت‌های شدیدی علیه اقتصاد کشورمان تحمیل می‌کرد، به‌وسیله فرمان اجرایی روسای جمهور آمریکا عملا دور می‌زد، دیگر قادر به استفاده از U-turn نبود. در این میان برخی از بانک‌های اروپایی به خاطر سود و منافع چندبرابری خود به روند سابق تبدیل دلار به یورو ادامه دادند که با جریمه‌های سنگین دولت آمریکا مواجه شدند. البته بعضی از این جریمه‌ها علاوه بر تحریم‌ها شامل جریمه‌های ناشی از پولشویی این بانک‌ها نیز می‌شود. جریمه‌های صورت گرفته از سوی آمریکا، U-turn را به‌صورت کامل متوقف کرد و این اتفاق باعث شد تا دلارهای ناشی از فروش نفت ایران با دلار یا هر ارز دیگری مبادله نشود. در حال حاضر نیز پس از اجرایی شدن برجام، ایران می‌تواند نفت خود را با هر ارز دیگری به غیر از دلار مبادله کند. در حال حاضر نیز با توجه به صحبت‌های دکتر ظریف، دکتر سیف و وزیر خزانه داری آمریکا، پیش‌بینی می‌شود که دولت‌ها به دنبال راهی هستند تا U-turn را دوباره اجرایی کنند. البته در این بین چند تن از سناتور‌ها مخالفت‌های شدیدی را درباره راه‌اندازی دوبارهU-turn ابراز کرده‌اند. در حال حاضر نیز اگر حساب‌ها در یک بانک مشترک باشد، در این‌ صورت می‌توانیم این عملیات را انجام دهیم، از جمله عواملی که باعث شده بسیاری از بانک‌های خارجی و متعاقبا فعالان اقتصادی خارجی از تجارت و همکاری با اقتصاد ایران سرباز ‌زنند، نگرانی ناشی از ریسک معاملاتی همکاری با ایران و قدرت بالای دلار در بازار جهانی است.