ارتقای درآمد و کیفیت زندگی

کلاوس شواب

بنیان‌گذار مجمع جهانی اقتصاد

در آستانه یک نقطه مهم انقلاب در فناوری قرار داریم که شیوه زندگی و کار -که البته وابسته به هم هستند- را به شکل اساسی دگرگون خواهد کرد. این دگرگونی از نظر اندازه، دامنه و پیچیدگی از آنچه تاکنون و پیش از این رخ داده متفاوت است. الوین تافلر، نویسنده مشهور آمریکایی، سال‌ها پیش، دگرگونی ژرف اقتصادی و اجتماعی تاریخی جوامع بشری را در چارچوب نظریه «امواج سه‌گانه» تحلیل کرده بود. بنا به نظریه امواج سه‌گانه همه عرصه‌های زندگی اعم از عرصه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در این فرآیند سه‌گانه تاریخی دگرگون شده‌اند. اینک اما سخن از انقلاب صنعتی چهارم است و بشریت در حال تجربه فرآیند دگرگونی جوامع بشری و خیز به سمت انقلاب صنعتی چهارم است. انقلاب صنعتی چهارم تنها ادامه ساده انقلاب پیش از خود یعنی انقلاب صنعتی سوم نیست؛ بلکه بسیار بزرگتر و پیچیده‌تر از آن است. در چارچوب این انقلاب سطوح فیزیکی، دیجیتال و بیولوژیکی به همگرایی می‌رسند. چنین امری دارای پیامدهایی در عرصه زندگی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بشر نیز هست و عرصه‌های یاد شده در این فرآیند، دستخوش دگرگونی می‌شوند. فرآیند انقلاب‌های صنعتی بر اساس موتور محرکه آن به چهار دوره تقسیم می‌شود: نخستین انقلاب صنعتی نیروی آب و بخار را برای مکانیکی کردن تولید به کارگرفت. در ادامه دومین انقلاب صنعتی، نیروی برق برای تولید انبوه به کار گرفته شد. سومین انقلاب صنعتی، نیروی برق و فناوری اطلاعات به شکل توامان را برای خودکارکردن تولید به کارگرفت. انقلاب چهارم که در شرایط کنونی برپایه انقلاب سوم پدید می‌آید ترکیبی از به‌کارگیری همزمان فناوری‌های نو در عرصه فیزیکی، دیجیتال و زیست‌شناسی است.

اما مهم‌ترین پیامد انقلاب صنعتی چهارم، شاید این باشد که همه عرصه‌های زندگی از اقتصاد، اشتغال در مدیریت و حتی چگونگی سکونت و زیست فرهنگی را به شکلی فراگیر و پیوسته تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. هم‌اکنون، بسیاری از این پدیده‌ها نظیر هوش مصنوعی، از اتومبیل خودکار و پهپاد‌ها و نرم‌افزارهایی که در کار ترجمه یا سرمایه‌گذاری به کار گرفته می‌شوند، در اطراف ما حضور دارند. پیشرفت شگفت‌آمیز در زمینه فناوری هوش مصنوعی در سال‌های اخیر که به شکل تصاعدی در توانایی کامپیوتری که به‌واسطه دسترسی به انبوه اطلاعات فراهم آمده و در زمینه داروهای جدید به کار گرفته شده است این امکان را فراهم آورده تا حتی بتوان با الگاریتم‌های مناسب علایق فرهنگی را نیز کشف کرد. فناوری ساخت دیجیتال همزمان موجب تعامل روزمره با جهان بیولوژیک و زیست شناسانه شده است. مهندسان، طراحان و معماران ترکیب طراحی محاسباتی، مهندسی مواد و زیست‌شناسی مصنوعی به پیشگام همزیستی بین میکروارگانیسم‌ها، بدن ما، محصولات مورد مصرف ما و حتی ساختمان‌های مسکونی تبدیل شده‌اند. پیامدهای انقلاب صنعتی چهارم بسیار گسترده است تا جایی که این انقلاب، عرصه آموزش و مهارت آموزی، بهداشت و سلامت و حتی احساس نسبت حریم خصوصی نیز دگرگون خواهد کرد. نویسنده بر این باور است: انقلاب صنعتی چهارم، در نهایت، نه‌تنها آنچه ما انجام می‌دهیم، بلکه آنچه هستیم را تغییر خواهد داد. هویت ما و تمام موضوعاتی را که مرتبط است، تحت‌تاثیر قرار خواهد داد: احساس ما از حریم خصوصی، درک ما از مالکیت، الگوهای مصرف ما، زمان اختصاص یافته ما به کار و اوقات فراغت، چگونگی توسعه فرصت‌های شغلی، پرورش مهارت‌ها، رابطه میان مردم و روابط را پخته خواهد کرد. به گمان کلاوس شواب، انقلاب صنعتی چهارم مانند انقلاب‌های صنعتی پیش از خود به معنای چالش‌ها و فرصت‌های تازه‌ای است. انقلاب صنعتی چهارم نیز همانند انقلاب‌های پیش از خود، این توان را دارد که سطح درآمد جهانی و کیفیت زندگی برای جمعیت در سراسر جهان را افزایش دهد.