بازی برد ـ برد ایران و اروپا

نرسی قربان

کارشناس ارشد حوزه اقتصاد انرژی

در چند سال گذشته روسیه، بازارهای اروپایی نفت ایران و عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان حوزه خلیج فارس، بازارهای آسیایی ایران را پر کردند و حالا هم نمی‌خواهند بازارهای ایران را واگذار کنند.در اینکه تمام رویکرد ایران در این بازار این است که بازار پیشاتحریم خود را در پساتحریم باز پس بگیرد، هیچ تردیدی نیست و به همین دلیل این امکان وجود دارد که با «کاهش قیمت» این هدف خود را محقق کند.

در هر صورت ایران مصمم است بازار قبلی خود را بازیابد و اگر کشورهایی که در این چند سال تولید نفت خود را افزایش داده‌اند، بخواهند از این امر ممانعت به عمل بیاورند، ممکن است موجب کاهش قیمت نفت شوند. این کاهش قیمت بر درآمد ایران آسیب کمتری نسبت به روسیه و عربستان وارد می‌کند، چون صادرات ایران در آینده نزدیک بین یک تا یک و نیم میلیون بشکه در روز خواهد بود واین در حالی است که صادرات عربستان ۸ میلیون و روسیه ۷ میلیون است. پس می‌توان گفت که اگر اغراض سیاسی نباشد و سوءرفتار از سوی کشورهای نفتی مشاهده نشود، باید گفت به نفع همه است که اجازه داده شود تا ایران آمار فروش نفت خود را به آمار واقعی چند سال گذشته برساند. در پسا برجام، نقش اروپا در صنعت نفت و گاز ایران بسیار پر رنگ خواهد شد. ایتالیا، اسپانیا و یونان خریداران نفت ایران در دهه‌های گذشته بوده‌اند که به خاطر تحریم‌ها این خرید را متوقف کردند. کشورهای اروپایی خرید نفت ایران را شروع خواهند کرد و با توجه به قراردادهای جدید نفتی شرکت‌های تولیدکننده وسایل و ادوات لازم برای صنعت نفت دوباره به ایران بر خواهند گشت. ایران به پیشرفته‌ترین کشورهای صاحب تکنولوژی و جذب سرمایه در صنعت نفت و گاز نیاز دارد، یعنی همان چیزی که اروپایی‌ها از آن بهره‌مند هستند. البته شرکت‌های خصوصی ایرانی این بار با قدرت و اعتماد بیشتر که ناشی از انجام بسیاری از طرح‌های نفتی در زمان تحریم است شرکای خوبی برای شرکت‌های اروپایی خواهند بود و آمادگی دارند تا در یک بازی برد-برد صنعت نفت ایران را شکوفا کنند. اگر اجازه فعالیت به شرکت‌های بخش خصوصی داده شود و همان حمایتی که دولت از بخش دولتی انجام می‌دهد شامل بخش خصوصی نیز بشود، امکان موفقیت زیادی در این صنایع وجود دارد. با کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، شرکت‌های خارجی به‌دنبال پایین آوردن هزینه هستند که شرکت‌های داخلی می‌توانند در این زمینه به آنها کمک کنند. حضور شرکت‌های ایرانی می‌تواند شرایط مذاکره برای در اختیار گرفتن پروژه را برای شرکت‌های خارجی هموار کنند.

سرعت صادرات در پسابرجام

در پسا برجام احتمال آنکه ایران بتواند به سرعت صادرات نفت را افزایش دهد، محدود است و برگشت به سهم صادرات نفت قبل از تحریم‌ها آسان نخواهد بود چون بازارهای مقصد ایران توسط دیگران و به ویژه عربستان سعودی پر شده است. اما از آنجا که ایران کشوری بزرگ، پر جمعیت و با اقتصادی در حال رشد است، نیاز دسترسی به این بازار، ایران را در موقعیت بهتری قرار خواهد داد. همچنین در آینده‌ای نزدیک اروپا، هند، ترکیه و چین خرید نفت بیشتر از ایران را به تدریج انجام خواهند داد.