میتسرو ابه
تحلیلگر وال استریت ژورنال

هفته گذشته ژاپن با مقامات ایرانی قرارداد‌های همکاری اقتصادی امضا کرد تا بدین وسیله ژاپن در کنار چین و سایر کشور‌ها در صف تجارت با ایران قراربگیرد. ایران در خاورمیانه دومین اقتصاد بزرگ را دارد و کشور‌های دیگر سعی دارند تا از فرصت پیش‌رو نهایت استفاده را ببرند. از دیرباز ژاپن متکی به واردات نفت است و ایران همواره یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان نفت این کشور بوده و در این شرایط جدید، دوباره شرایط فراهم است تا محصولات ژاپنی شامل خودرو، هواپیما و راه‌آهن سریع‌السیر به بازار ایران راه پیدا کنند. در این راستا موافقت‌نامه‌های همکاری‌ که میان دو کشور به امضا رسیده است، زمینه را برای سرمایه‌گذاری و تجارت آینده مهیا می‌کند.

توافق تاریخی که میان ایران و قدرت‌های جهانی امضا شد، ماه گذشته به اجرا درآمد و به سال‌ها تحریم علیه برنامه هسته‌ای ایران پایان بخشید. این توافق تاریخی، بازار‌های بین‌المللی را به روی نفت ایران مجددا گشوده و به بسیاری از محدودیت‌ها برای انجام تجارت با ایران و صدها شرکت ایرانی پایان می‌دهد. چین یکی از کشورهایی است که در موقعیت مناسبی برای منتفع شدن از لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران قرار دارد، زیرا هم خریدار نفت ارزان ایران و هم فروشنده بسیاری از زیرساخت‌های مورد نیاز کشور بوده است. این در حالیست که پکن رسما تحریم‌های آمریکا علیه تهران را به رسمیت نشناخت. اما با این وجود بسیاری از شرکت‌های دولتی این کشور برای دوری از روبه‌رو شدن با خطر مجازات آمریکا، تجارت با ایران را محدود کردند.رهبران چین، ایران را بخش کلیدی از طرح «جاده ابریشم جدید» در نظر می‌گیرند. هدف این طرح افزایش سرمایه‌گذاری و تجارت چین از آسیای مرکزی تا اروپا است و بخشی ازاین تلاش برای صادرات مازاد ظرفیت در بخش‌هایی مانند فولاد و حمایت از مشاغل داخلی در چین است.

شی‌جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین ماه گذشته به تهران سفر کرد و چند موافقت‌نامه‌ همکاری اقتصادی را امضا کرد. بر اساس این توافق نامه چین برای فاینانس ساخت یک راه‌آهن سریع السیر با ایران همکاری می‌کند.سفر رئیس‌جمهوری چین به تهران و امضای توافق نامه‌های تجاری باعث شد تا توکیو نگران آن باشد که چین بازار‌های منابع طبیعی و تجارت در سراسر اوراسیا را به دست بگیرد و به همین علت مقامات ژاپن دست به‌کار شدند. شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن در ماه اکتبر به آسیای مرکزی سفر کرد و در جریان این سفر شماری از توافق‌های زیرساختی به امضا رسیدند.

از دیگر سو،کره جنوبی هم به دنبال افزایش تجارت با ایران است و انتظار دارد شماری از موافقت‌نامه‌های همکاری اقتصادی را به دنبال نشست‌هایی که در سطح وزرای دو کشور قرار است اواخر ماه جاری میلادی در تهران برگزار شود، امضا کند.«یو ایل هو» وزیر دارایی کره جنوبی ماه گذشته اظهار کرد: «کشورش در نظر دارد صادرات به ایران را در دو سال آینده دوبرابر کند. میزان صادرات این کشور به ایران در سال گذشته 76/ 3 میلیارد دلار بود که در مقایسه با رقم 30/ 6 میلیارد دلار در سال 2012، این میزان به نصف کاهش یافته است.مقامات کره جنوبی و مدیران تجاری در بخش‌هایی مانند خودرو، ساخت‌وساز، فولاد و پالایش نفت فرصت‌های چشم‌گیری را در ایران می‌بینند.» هیوندای موتور و کیاموتورز از جمله شرکت‌هایی هستند که در صدد از سرگیری شراکت یا گسترش فعالیت در ایران هستند.بسیاری از شرکت‌های ژاپنی که سابقه طولانی حضور در ایران را دارند،در این امید به سر می‌برند که فعالیت‌هایشان در این کشور از سر گرفته شود. سوزوکی موتور، شرکت نیپون استیل‌ اند سومیتومو متال و شرکت نفتی اینپکس از جمله شرکت‌هایی هستند که درصدد کسب فرصت‌های جدید برآمده‌اند.

رئیس موسسه مشاوره انرژی «فکت گلوبال انرژی» به مقامات شرکت‌های ژاپنی مانند گروه الکترونیکی هیتاچی و خودروساز ژاپن نیسان موتور گفت: «ژاپن برای بازگشت به ایران دیر اقدام کرده است، اما هنوز هم فرصت‌های بسیاری در این کشور وجود دارد.» ایران به کشوری تبدیل شده که در آن توکیو و پکن برای ساخت راه‌آهن سریع‌السیر با هم رقابت می‌کنند.علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران، هفته گذشته در توکیو گفت: «توسعه شبکه ریلی و جاده‌ای یکی از اولویت‌های اصلی کشور است.» مقامات ژاپنی تصریح کرده‌اند که میان ایران و چین در زمینه توسعه راه‌آهن سریع‌السیر توافقی حاصل نشده و توکیو در رقابت برای عقد قرار‌داد‌ها از پکن جا نمانده است.

یکی از اهداف احتمالی شرکت «اینپکس»، بزرگ‌ترین شرکت توسعه نفتی ژاپن، ورود به میدان نفتی آزادگان ایران که یکی از بزرگ‌ترین میادین بهره‌برداری نشده دنیا به شمار می‌رود، است. «اینپکس» پیش از این‌که در سال 2010 به دلیل تحریم‌های آمریکا از ایران خارج شود، 75 درصد در این میدان سهم داشته است.شرکت ملی نفت چین، به دنبال ترک اینپکس از میدان نفتی، به دنبال همکاری با ایران در این میدان نفتی بود که مقامات تهران همکاری با چین را لغو کردند. «اینپکس» در نظر دارد تا به مقامات ایرانی درخصوص حضور در این میدان، به‌طور مشترک با غول‌های نفتی غربی مانند توتال و رویال داچ شل پیشنهاد دهد. اما اینپکس و سایر شرکت‌های ژاپنی با توجه به ابهامات سرمایه‌گذاری مانند افت قیمت نفت مستمر، محتاط ماندند. ماساهیرو مورایاما، مدیرعامل اینپکس در یک کنفرانس خبری اظهار کرد: «شرایط اقتصادی باید مناسب باشد در حالی که هنوز بسیاری از موارد مشخص نشده است.»

بانک‌های ژاپنی نیز به دنبال این موضوع که بانک توکیو میتسوبیشی یو اف جی که بزرگ‌ترین گروه بانکی این کشور است، در سال 2013 به دلیل همکاری در مبادلات با ایران مجبور شد 250 میلیون دلار جریمه به آمریکا پرداخت کند، برای همکاری با ایران احتیاط به خرج می‌دهند. هنری اسمیت رئیس موسسه مشاوره «کنترل ریسک» که ریسک تجاری شرکت‌های ژاپنی را برای ورود به بازارهای خاورمیانه ارزیابی می‌کند، معتقد است: « حمایت بانک‌های ژاپنی برای شرکت‌های این کشور که به دنبال ورود به بازار ایران هستند، امری ضروری قلمداد می‌شود.» یک چالش دیگر مربوط به حفظ سرمایه‌گذاری در زمان بروز اختلاف است. معاهده سرمایه‌گذاری دوجانبه گزینه‌هایی را برای حل اختلاف از طریق واسطه بین‌المللی پیش‌بینی کرده است، اما حضور نداشتن ایران در مکانیسم حل اختلاف که بانک جهانی آن را بنا نهاده، حل سریع هرگونه اختلاف را دور از دسترس سرمایه‌گذاران ژاپنی می‌سازد.