هنا مورفی

تحلیلگر فایننشال تایمز

ایران می‌تواند به سرعت از گشایش اقتصادی خود پس از لغو تحریم‌ها منتفع شود. ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی و تولید ناخالص داخلی سالانه ۴۰۶ میلیارد دلار، پس از سقوط شوروی، بزرگ‌ترین اقتصاد بازگشته به بازارهای بین‌المللی خواهد بود. ایران برای بهبود وضعیت اقتصادی خود متعهد به محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود شد. حال با آغاز اجرای برجام، این کشور با عزمی استوار به تجارت بین‌الملل در بخش‌های کلیدی مانند نفت و گاز، بانکداری، بیمه و خودروسازی قدم نهاده است. اما در این بین مشکلاتی نیز وجود دارد از جمله کندی رشد اقتصاد جهانی، کاهش قیمت نفت، وضعیت گردش بازار چین و مقررات بانکی. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که ایران چگونه می‌تواند در بازگشت به این بازار واکنش نشان دهد و در مقابل نیز بازار نفت و تجارت جهان در برابر این تحول جدید چه واکنشی خواهد داشت؟

تحریم‌ها باعث شد، سطح تولید نفت خام ایران از ۵/ ۳میلیون بشکه در روز تا پایان سال ۲۰۱۵ به روزانه ۵/ ۲ میلیون بشکه کاهش یابد. مدت زمان اندکی پس از لغو تحریم‌ها، شرکت ملی نفت این کشور دستور ۵۰۰ هزار بشکه تولید اضافی را صادر کرد، هر چند افزایش تولید نفت نمی‌تواند به سرعت به سطح تولید در زمان پیشاتحریم برگردد. در سال‌های گذشته عربستان، امارات و عراق تولید نفت خود را افزایش داده‌اند. ایران ابتدا باید زیرساخت‌های خود را بهبود بخشد تا بتواند سطح تولید خود را افزایش دهد.

ایران برای جذب خریداران اروپایی نفت خود مترصد است تا نفت را با تخفیف بفروشد. از سوی دیگر، شرکای جهانی تجارت با ایران در یک دهه گذشته تغییر کرده‌اند. در این مدت سطح صادرات به اتحادیه اروپا افت داشته و هم اینکه هیچ صادراتی به آمریکا نداشت، ولی در عوض سطح صادرات ایران به چین ناگهان رشد بسیاری یافت. هرچند کندی رشد اقتصاد چین به واردات از ایران ضربه زده است، اما هنوز هم بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام از این کشور است و تهران هم تصمیم دارد سطح این تجارت را افزایش دهد. چین بزرگ‌ترین بازار صادرات و واردات ایران و خاورمیانه و همچنین بزرگ‌ترین مبدأ واردات این کشور است. میزان واردات ایران در یک دهه گذشته از همسایگان این کشور بیشتر از دیگر کشورهای جهان بوده است و اکنون که با حذف تحریم‌ها این کشور به سمت تجارت با اتحادیه اروپا گام برمی‌دارد، ممکن است همسایگان ایران از این موضوع آسیب ببینند.

ایران براساس توافق صورت گرفته با شرکت هواپیماسازی اروپا، هواپیمای جت ایرباس خریداری کرد که در صورت اجرایی شدن، بیانگر آن است که سطح صادرات اتحادیه اروپا به ایران افزایش خواهد یافت. این توافق رسما در جریان حضور هفته گذشته حسن روحانی در ایتالیا و فرانسه صورت گرفت که نخستین سفر رئیس جمهوری ایران در بیش از یک دهه گذشته به دو کشور اروپایی در یک برنامه واحد بود. تحریم‌های آمریکایی تا ۸ سال دیگر به قوت خود باقی خواهند ماند و تنها این دو کشور می‌توانند در مواردی از جمله غذا و فرش ایرانی با هم داد و ستد کنند و همچنین آمریکا می‌تواند به ایران هواپیمای مسافربری بفروشد.

با لغو تحریم‌ها، ایران امیدوار است سالانه پذیرای ۵۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی باشد.شرکت‌های بین‌المللی در جست‌وجوی فرصت‌های مناسب برای ورود به بازار ایران هستند. اما باید در نظر داشت که در سال‌های گذشته ورود سرمایه‌گذاران خارجی به این کشور بسیار کم بوده است. از سوی دیگر، بورس ایران در جست‌وجوی افزایش سرمایه‌گذاری‌های بیشتر است. برخی تحلیلگران می‌گویند که همچنان وضعیت سیستم بانکداری این کشور مبهم است و بزرگ‌ترین مساله‌ای که باید آن را بهبود بخشند مساله فاینانس است.