تالوس اولورانیپا / منبع: بلومبرگ

آنجلا گریلینگ کین / منبع: بلومبرگ

رفع تحریم‌ها علیه ایران به عنوان بخشی از مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی ممکن است یک منبع درآمد مهم برای شرکت‌های اروپایی و آسیایی باشد اما این مساله چندان برای شرکت‌های آمریکایی صادق نیست. تصمیمات اتخاذ شده روز ۱۶ ژانویه در وین شماری از محدودیت‌های ایالات متحده را در معاملات تجاری با ایران به جا گذاشت. این ممنوعیت‌ها به علت برنامه موشکی بالستیکی ایران است که هر نوع تجارت آمریکا با ایران و ۷۷ میلیون جمعیت آن را ممنوع خواهد کرد. یک استثنا در این زمینه شرکت بوئینگ و دیگر سازندگان هواپیماها و بخش‌های تجاری است. آنها اختیاری برای انجام سریع تجارت با ایران خواهند داشت و به‌این ترتیب ایران به ناوگان هواپیماهای فرسوده خود قدرت تازه‌ای خواهد بخشید.

برای دیگر شرکت‌ها، در مورد خدمات مالی به طور خاص، مذاکره تنها تحریم‌های تحمیل‌شده به ایران در مورد برنامه هسته‌ای‌اش را لغو می‌کند و به ممنوعیت جامع بر تجارت ایالات متحده و سرمایه‌گذاری این کشور که از سوی دولت کلینتون در سال ۱۹۹۵ تصویب شد، اعتنایی ندارد. مجید رفیع‌زاده، رئیس مرکز شورای بین‌المللی آمریکا در امور خاورمیانه و شمال آفریقا می‌گوید « قانون جامعی که به شرکت‌های آمریکایی امکان دهد به این زودی در ایران فعالیت کنند وجود ندارد و این امر شرکت‌های آمریکایی را به بزرگترین بازندگان مذاکرات هسته‌ای تبدیل خواهد کرد». توافق با آمریکا و پنج قدرت دیگر جهانی در ماه جولای، پس از آن انجام شد که روشن شد تهران اقداماتی در جهت توسعه سلا‌ح‌های هسته‌ای انجام نداده است و تصمیم گرفته شد تا تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران برداشته شود. این امر پس از بیش از یک دهه تحریم، ورود ۴۰۶ میلیارد دلار را برای اقتصاد ایران برای سرمایه‌گذاری تسهیل می‌کند.

پیچیده و پرمخاطره

اما این توافق هسته‌ای رابطه ایران-آمریکا را که با تسخیر سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹ قطع شده بود، اصلاح نمی‌کند. ژوان زارات یک فرد ارشد در کاخ سفید و بخش خزانه‌داری در دولت جرج دبلیو بوش می‌گوید: «تحریم‌های ایران موجب شده است تجارت با این کشور پیچیده و پرمخاطره شود. هر شرکتی که وارد ایران می‌شود باید طیفی از ریسک‌های تجاری را بپذیرد و این فقط شامل ریسک‌های شناخته شده نخواهد بود.»

قرارداد ایرباس

طبق گزارش بلومبرگ که در ۱۴ ژانویه منتشر شد، سازندگان اروپایی و آمریکایی هواپیما، مانند بوئینگ و ایرباس آماده کسب درآمد در ایران هستند.کیتلین وبر تحلیلگر بلومبرگ می‌گوید: «شرکت‌‌های اجاره‌دهنده هواپیمایی مانند هلدینگ ایرکپ ان وی (بزرگ‌ترین شرکت لیزینگ هواپیما) و شرکت ایر لیز Air Lease نیز ممکن است بتوانند بازار ایران را به‌دست بگیرند؛ چرا که علاوه بر فروش می‌توانند به ایران اجاره نیز بدهند.» شرکت ایرباس حتی پیش از اینکه پیشرفت‌های روز ۱۶ ژانویه حاصل شود از بوئینگ سبقت گرفت: پایگاه خبری تسنیم روز شنبه به نقل از عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی ایران، گزارش داد تهران با خرید ۱۱۴ هواپیمای ایرباس موافقت کرده است. این معامله شامل ترکیبی از هواپیماهای جدید و دست دوم است. ناوگان ایران آماده جایگزینی هواپیماهایش است. مانند اتومبیل‌ها در کوبا، هواپیماها در ایران به علت تحریم‌ها و توقف تجارت با این کشور فرسوده شده‌اند. طبق اعلام سایت Planespotters.net متوسط سن هواپیماهای ایران‌ایر ۲۷ سال است که تقریبا با استانداردهای صنعت هواپیمایی فرسوده محسوب می‌شود. هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷ فرسوده‌ترین گروه هواپیماها در ایران است. طبق اظهارات یکی از مقامات رسمی در ایران، این کشور علاقه‌مند به هواپیماهای پهن‌پیکر ایرباس شامل A۳۵۰s و A۳۸۰ دو طبقه همراه با هواپیماهای باریک‌پیکر بوئینگ ۷۳۷ برای تردد در مسیرهای داخلی و ۷۷۷ برای پروازهای طولانی است. سازندگان آمریکایی و اروپایی مانند جنرال الکتریک، سفران اس ای و United Technologies Corp نیز ممکن است بخواهند از خرید‌های هواپیما توسط ایران سود به دست آورند.

دارایی‌های بلوکه شده

اجرای توافق به ایران، امکان دسترسی به بیش از ۵۰ میلیارد دلار دارایی نقدی بلوکه شده در حساب‌های خارج از کشور و رفع محدودیت‌ها در مذاکرات تجاری با غرب را داده است. گرچه، اکثر شرکت‌های آمریکایی شاهد تغییرات اندکی خواهند بود. آدام ام اسمیت مشاور ارشد سابق در امور تحریم‌ها در وزارت خزانه‌داری آمریکا می‌گوید: «مشکل واحدهای خارجی شرکت‌های آمریکایی برای برگرداندن پول به دلار به کشورشان ممکن است بسیاری از شرکت‌ها را منصرف کند.» مارک دوباویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی در واشنگتن و یکی از حامیان تحریم‌های شدیدتر می‌گوید: «حتی اگر یک شرکت آمریکایی مجوزی به یک شرکت تابعه خارجی بدهد، باز این شرکت باید تلاش زیادی کند تا اطمینان یابد با شرکت‌هایی از ایران وارد تجارت می‌شود که تحت تحریم آمریکا نیستند».

آیا این ریسک می‌ارزد؟

دوباویتز در یک گفت‌وگوی تلفنی گفته است که « نهادهای بزرگ مالی، شرکت‌های بزرگ انرژی و شرکت‌های صنعتی باید هر چه بیشتر به سمت محتاطانه رفتار کردن پیش بروند. آنها باید از خودشان بپرسند که آیا تجارت با ایران واقعا ارزش این ریسک را دارد؟» بن رودز، معاون مشاور امنیت ملی اوباما می‌گوید پس از برداشتن تحریم‌های بین‌المللی، ایالات متحده از موج ناگهانی مذاکرات سرمایه‌گذاری و تجاری از سوی اروپا و آسیا، جا نخواهد ماند. رودز به بلومبرگ چنین می‌گوید:« برخی شرکت‌ها منتظر و ناظر هستند که آیا این افراد به توافق وفادار خواهند ماند؟ بنابراین من فکر می‌کنم این فرآیند تدریجی‌تر خواهد بود».

انتخابات آمریکا

شرکت‌ها باید محاسبات سیاسی را نیز در نظر داشته باشند. برخی قانون‌گذاران آمریکا بر تحریم‌های تازه به علت آزمایش‌‌های اخیر موشکی ایران پافشاری می‌کنند. کاخ سفید برای قانونی رای‌گیری می‌کند که دموکرات‌ها می‌گویند هدف آن کارشکنی در توافق هسته‌ای است؛ گرچه برخی از دموکرات‌ها خواستار تحریم‌های بیشتر هستند. دوباویتز می‌گوید: «اکنون کمتر از یکسال به پایان ریاست جمهوری باراک اوباما باقی است؛ بنابراین قطعا نمی‌خواهید در سال ۲۰۱۷ در جناح اشتباه قرار بگیرید». رفیع‌زاده از شورای بین‌المللی آمریکا می‌گوید: « گرچه لغو تحریم‌ها درهای اقتصاد ایران را به طور کامل رو به شرکت‌های آمریکایی باز نمی‌کند، اما می‌تواند روابط واشنگتن و تهران را در مسیر عادی سازی قرار دهد. تجارت و کسب و کار روابط سیاسی را تسهیل خواهد کرد و ایجاد روابط حسنه سیاسی تجارت دوجانبه را گسترش خواهد داد».

دور زدن تحریم‌ها از سوی شرکت‌های آمریکایی

دور زدن تحریم‌ها از سوی شرکت‌های آمریکایی