غول‌های هواپیمایی، خط شکن بازار

لارنس نورمن

منبع: وال استریت ژورنال

ایران با ۸۰ میلیون ایرانی که مشتاق برندهای غربی هستند، بازار جذابی محسوب می‌شود. برندهایی مانند کوکا کولا، اتومبیل‌های اروپایی و منتظران در صف گوشی‌های آی‌فون که فعلا زمانی است که از طریق اشخاص ثالث در دسترس آنها قرار می‌گیرد. این کشور همچنین با بزرگ‌ترین ذخایر طبیعی گاز و چهارمین ذخایر نفت جهان، یک منبع درآمد بالقوه برای شرکت‌های انرژی محسوب می‌شود.بیشتر تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران شامل تحریم اروپایی نفت و گاز و موانع بیشتر سرمایه‌گذاری‌های بخش‌ انرژی برداشته شده است.

تحریم بخش بانکی ایران و محدودیت‌ها بر ارسال کالاها و شرکت‌های حمل و نقل به پایان رسیده است. عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی ایران روز ۱۶ ژانویه در رسانه دولتی این کشور گفت که ایران در اولین قدم برای نوسازی ناوگان هواپیمایی ایران ایر، ۱۱۴ هواپیمای غیرنظامی از ایرباس خواهد خرید.خطوط هوایی ایران با دهه‌ها تحریم مواجه بوده است و این موجب شده تا ناوگان هوایی این کشور با ۱۴۰ فروند هواپیمای فرسوده با نگهداری و تعمیر ضعیف روبه‌رو باشد.در ماه‌های اخیر، ایالات‌متحده اجازه فروش برخی بخش‌های هواپیما را داده است.همچنین تحریم‌های اولیه ایالات متحده به منظور ممانعت از خرید نفت ایران و جلوگیری از نقل و انتقال بانکی دلار آمریکا از طریق سیستم مالی ادامه خواهد یافت. مدیران اجرایی تجاری، مقامات رسمی فعلی و سابق دولت‌های ایالات متحده و اروپا می‌گویند این محدودیت‌ها سرعت سرمایه‌گذاری آمریکا و اروپا را در ایران آهسته‌تر خواهد کرد و به شرکت‌ها فشار خواهد آورد تا راه‌های خلاقانه‌ای برای فعالیت در آنجا بیابند.شرکت‌های آمریکایی به ایجاد واحدهای سرمایه‌گذاری در خارج از کشور برای کار کردن در تهران فکر می‌کنند؛ گرچه گفت‌وگوها با دولت آمریکا و وکلا همچنان ادامه دارد.شرکت‌های اروپایی که مشتاق بازگشت به یک بازار آشنا هستند، با بانک‌هایی مواجه می‌شوند که با تحریم‌های سنگین مالی آمریکا روبه‌رو بوده‌اند. کارلوس گوسن، مدیر اجرایی رنو هفته گذشته در یک کنفرانس خبری گفت: ایران جایی است که او می‌خواهد در آن به تجارت بپردازد. او اذعان داشته است که می‌تواند طی یک سال، یک میلیون وسیله نقلیه در بازار ماشین ایران را به ۵/ ۱میلیون وسیله نقلیه برساند.اما او گفت تا زمانی که زمان‌بندی «از نظر سیاسی صحیح» و از نظر قانونی امن نباشد، شرکت او وارد تجارت با ایران نخواهد شد.گوسن می‌گوید: «ما می‌خواهیم به ایران برویم اما نمی‌خواهیم بی‌گدار به آب بزنیم و مشکل ایجاد کنیم.»

اروپا پیش از شدت گرفتن تحریم‌ها در سال ۲۰۱۲، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران بود.طبق اطلاعات اتحادیه اروپا، تجارت کالاهای اتحادیه اروپا با ایران در سال ۲۰۱۱ نزدیک به ۸ میلیارد یورو بود. با تاکید بر اشتیاق آنها بر تجارت با ایران، سال گذشته کشورهای اروپایی شامل آلمان، فرانسه و بریتانیا در حال اعزام نمایندگان بزرگ تجاری به ایران کردند که در برخی موارد طی روزهای امضای توافق هسته‌ای جولای گذشته بوده است. اما افراد و مقامات رسمی تجاری آشنا با این گفت‌وگوها می‌گویند سرمایه‌گذاری‌ها و قراردادهای بلندمدت ممکن است زمان ببرد. آنها به طیفی از عوامل اشاره می‌کنند که شامل نگرانی‌هایی است که رئیس جمهوری جدید ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ می‌تواند توافق هسته‌ای را نقض کند. ایران طی هفته‌ای که گذشت چند فرد ایرانی- آمریکایی را به عنوان بخشی از تبادل زندانیان با آمریکا آزاد کرد.۱۸ژانویه، فدریکا موگرینی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که او در فصل بهار برای ایجاد روابط اقتصادی و کمک به منافع تجارت اروپا در راس هیاتی از نمایندگان اتحادیه اروپا به تهران خواهد کرد.بزرگ‌ترین نگرانی اثر تحریم‌های دنباله‌دار ایالات متحده است.بانک‌هایی مانند بی‌ام‌پی پاریباس فرانسه، در سال‌های اخیر تحریم‌های مالی چند میلیارد دلاری آمریکا را شاهد بوده‌اند. شلومبرگر، بزرگ‌ترین شرکت خدمات نفتی جهان، پس از اینکه معلوم شد که شعبه این شرکت در تگزاس، تجهیزات حفاری به ایران و سودان فروخته و محدودیت‌های آمریکا را نقض کرده است، مجبور به پرداخت ۷/ ۲۳۲ میلیون دلار شد. ژوآ فلیکس، سخنگوی این شرکت می‌گوید: «زمانی که تحریم‌ها برداشته شود و زمانی که مجاز دانسته شد، ما بازگشت را ارزیابی خواهیم کرد.»

در حرکتی که به برخی نگرانی‌های تجاری در مورد انجام تجارت با ایران پاسخ می‌دهد، در روز ۱۶ ژانویه ایالات متحده تحریم‌های هدفداری به تقریبا دوجین نهاد در ارتباط با آنچه دولت آمریکا آن را آزمایش‌های موشکی بالستیک ایران در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۵ نامید، اعمال کرد.طبق آنچه شرکت‌های بریتانیایی اعلام کرده‌اند شرکت‌های آمریکایی در حال مطالعه تاسیس شرکت‌های خارجی برای کار با ایران هستند؛ مثل آنچه شرکت‌هایی مانند شورون و کونکو فیلیپس (شرکت‌های نفت و گاز آمریکایی) در دهه ۱۹۹۰ انجام دادند. گرچه حقوقدانان می‌گویند ایران به‌خاطر پیامدها در یک میدان مین خواهد بود. آنها می‌گویند تسهیم تکنولوژی اطلاعات، سیاست‌های بیمه، منابع انسانی یا کارهای دیگر برای حمایت از یک شرکت تابعه خارجی، هنوز می‌تواند تحریم‌های باقیمانده را دور بزند و در نتیجه شرکت‌های آمریکایی را از انجام تجارت در ایران بازدارد.علی واعظ تحلیلگر ارشد مسائل ایران در گروه بین‌المللی بحران که یک گروه غیرانتفاعی است و برای حل مناقشات خارجی تلاش می‌کند، می‌گوید قدرتمندان ایالات متحده به چالش‌ها آگاه هستند. او می‌گوید تحت فشار ایرانی‌ها و اروپایی‌ها، آنها درحال ساده‌سازی راهبردها که در هفته برجام توسط خزانه‌داری مطرح شد، هستند تا بتوانند به کسب و کارها کمک کنند و دریابند که اکنون چه کاری را می‌توانند انجام دهند و چه کاری را نمی‌توانند. برخی می‌گویند زیرساخت‌های اساسی شامل بخش مالی باید آماده شود. مایکل تاکوس عضو هیات اتاق بازرگانی آلمان- ایران می‌گوید: «حدود ۴۰ بانک آلمانی که تجارت اندکی از طریق سیستم مالی ایالات متحده انجام می‌دهد می‌تواند یک واحد برای شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران باشد. او اضافه کرده است که شرکت‌های بسیاری در حال حاضر خود را آماده می‌کنند تا پس‌از تحریم‌ها، با ایران توافقاتی امضا کنند. یکی از پرسش‌های کلیدی که در زمینه سرعت گسترش تجارت آلمان و دیگر کشورهای اروپایی با ایران از سوی آقای تاکسوس مطرح می‌شود این است که روش صادرات شرکت‌های بیمه در منطقه چیست. او می‌گوید واضح است که آنها پروژه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت را عرضه خواهند کرد اما برای پروژه‌های بلندمدت من چراغ سبزی از هیچ کجا نمی‌بینم.» استفانو جلست مدیر اجرایی واراستین یک شرکت مبلمان و اثاثیه ایتالیایی، می‌گوید او اخیرا از تهران دیدن کرده است و یک قرارداد تجاری با یک توزیع‌کننده ایرانی برای فروش مبلمان برای فضای خارجی در ایران امضا کرده است. او می‌گوید این توزیع‌کننده یک حساب در بانک ایتالیایی دارد و پیش‌تر به شرکت ایتالیایی پرداخت خواهد کرد که این امر معامله با مشتریان را تسهیل می‌کند. او می‌گوید: «ما افراد بسیاری را ملاقات می‌کنیم که بسیار مشتاق هستند، اما هنوز نمی‌دانم چه تعداد از اینها به قرارداد واقعی منجر خواهد شد اما به نظرم پتانسیل آن وجود دارد.»