آغاز تحول در تجارت ایران
گروه بازرگانی، بمانجان ندیمی: آیا فردا انتظار بیش از یک دهه فعالان اقتصادی با اجرای برجام به پایان می‌رسد؟ رفع تحریم‌ها تا چه حد می‌تواند موجب گشایش در تجارت کشور شود؟ چشم‌انداز تجاری در دوران پساتحریم به چه صورت است؟ آنچه از اظهارات فعالان اقتصادی بر می‌آید، مهم‌ترین تاثیر لغو تحریم بر تجارت، کاهش هزینه‌های مبادلات تجاری با لغو تحریم‌های بانکی است که به‌واسطه آن بسیاری از مشکلات کنونی حل خواهد شد.

مشکلاتی که وجود آنها، بنگاه‌های اقتصادی را در شرایط نامناسب قرار داده و مرتفع شدن آن، تحولی بزرگ را در تجارت به همراه خواهد داشت. به عقیده بسیاری از فعالان اقتصادی، اجرای برجام دستاوردهایی را با خود به دنبال خواهد داشت. به گفته آنها، کاهش بیکاری که به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین اولویت‌های کشور محسوب می‌شود در سایه اجرای برجام تحقق می‌یابد. رونق تولید و افزایش کیفیت کالا که منجر به رقابت‌پذیری خواهد شد نیز تحت تاثیر این امر صورت می‌گیرد. افزایش قدرت چانه‌زنی و قدرت خرید از دیگر مواردی است که در پسابرجام قابل لمس خواهد بود. به زعم فعالان بخش خصوصی، پیوستن به اقتصاد جهانی که موجب رونق اقتصادی نیز خواهد بود، به موجب برداشته شدن محدودیت‌ها امکان‌پذیر می‌شود. حذف واسطه‌ها نیز از جمله مواردی است که به عقیده فعالان بخش خصوصی در دوره جدید، میسر خواهد شد و کاهش هزینه‌ها را به دنبال خواهد داشت. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، کاهش هزینه‌های بیمه‌ای، ایجاد تناسب در تنظیم بازار و بهبود روابط با کشورهای دنیا را می‌توان از دیگر آثار لغو تحریم‌ها دانست که فعالان بخش خصوصی به آن اذعان دارند. در این راستا «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با چندتن از فعالان در حوزه تجارت به بررسی دستاوردهای برجام پرداخته است. مجتبی خسروتاج، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت در امور تجارت اظهار می‌کند: آثار لغو تحریم‌ها در بخش‌های مختلف بانکی، همکاری‌های صنعتی - تجاری و انتقال دانش فنی را در یک پروسه زمانی یکساله می‌توان شاهد بود. وی با بیان اینکه با لغو تحریم‌ها قطعا بازارهای جدیدی در بخش صادرات خواهیم داشت که در سال‌های تحریم از آنها محرویم بوده‌ایم، می‌گوید: این موضوع یکی از مهم‌ترین اهداف صادراتی ما است که بعد از برداشته شدن تحریم شاهد توسعه صادرات خواهیم بود.

خسروتاج با بیان اینکه امروزه بهترین ارزش صادراتی از صادرات به کشورهای آسیایی یا اروپایی است، عنوان می‌کند: بسیاری از خرید‌ها و معاملات تجاری بدون استفاده از نظام بانکی جهانی و شبکه بانکی بین‌المللی صورت می‌گیرد که باعث می‌شود نقل‌وانتقالات و جابه‌جایی‌های پولی هزینه‌های گزافی را به دنبال داشته باشند که بعد از لغو تحریم‌ها این هزینه‌ها کاهش می‌یابد. قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه نقل و انتقال پول در حال حاضر بین ۱۰ تا ۲۰ درصد در رشته‌های مختلف کالایی هزینه دارد، می‌افزاید: بعد از برداشته شدن تحریم‌ها این هزینه‌های اضافی حذف می‌شود و از طرفی ریسک به هدر رفتن منابع نیز برطرف خواهد شد. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در عین حال بیان می‌کند: با باز شدن بازارهای جدید فرصتی فراهم می‌شود تا با افزایش قدرت خرید، کالاهای بهتری خریداری کنیم و از سویی قدرت چانه‌زنی نیز برای خرید کالاها افزایش می‌یابد. پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به دو بعد لغو تحریم‌ها اشاره کرد. وی می‌گوید: لغو تحریم‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در حوزه تجارت تاثیرگذار خواهد بود. به عقیده وی، آنچه به‌طور مستقیم و در کوتاه‌مدت پس از برداشته شدن تحریم‌ها قابل لمس است، کاهش هزینه مبادلات تجاری است؛ چراکه تاکنون به‌واسطه محدودیت‌هایی که در انجام مراودات بانکی به‌وجود آمده بود هزینه‌هایی به فعالان اقتصادی تحمیل می‌شد. بنابراین در پسابرجام، روابط ایران با بانک‌های مختلف نیز برقرار خواهد شد که نتیجه آن کاهش هزینه‌ها است.

وی عنوان می‌کند: هزینه‌های تامین مالی برای تجارت خارجی همچنین هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی نیز در سایه این اتفاق کاهش می‌یابد. بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی با اعمال تحریم‌ها، فعالیت خود را در بنادر ایران کاهش دادند یا قطع کردند، اما مسلما هنگامی که شرایط مساعد شود آنها نیز برای حضور در ایران به رقابت خواهند پرداخت. کاهش هزینه‌های بیمه‌های تجاری با ایران نیز از دیگر مواردی است که به عقیده سلطانی پس از لغو تحریم‌ها در کوتاه‌مدت قابل مشاهده خواهد بود. از سویی این فعال اقتصادی معتقد است بالا رفتن قدرت چانه‌زنی پس از لغو تحریم‌ها موضوعی است که می‌توان آن را در بلند مدت شاهد بود؛ چراکه دیگر محدودیتی برای انتخاب مبدا واردات نخواهیم داشت همچنین در مورد مقاصد صادراتی نیز قدرت انتخاب داریم. از سویی حذف واسطه‌گری در صادرات و واردات امکان‌پذیر خواهد شد. نقش واسطه‌ای کشورهایی همچون امارات، ترکیه، چین و هند نیز حذف می‌شود و تجار می‌توانند مستقیما با کشورهای اروپایی رابطه برقرار کنند که این کار نیز به کاهش هزینه‌های تجارت و افزایش قدرت خرید کمک خواهد کرد. وی می‌گوید: به‌واسطه کاهش هزینه‌های تجارت، تولید نیز رونق خواهد گرفت و پس از آن می‌توانیم شاهد رونق بازار و افزایش تقاضا باشیم. این امر می‌تواند به رقابت‌پذیری در تولید نیز کمک کند.

محمد امیرزاده، رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق بازرگانی ایران درخصوص تاثیر لغو تحریم‌ها بر حوزه تجارت به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: لغو تحریم‌ها موجب برقراری رابطه مستقیم با بازارهای جهانی خواهد شد. چیزی که ما در دوره تحریم‌ها از آن محروم بودیم. وی اعلام می‌کند: کاهش هزینه‌های نقل‌وانتقالات کالا و پول نیز از دیگر مواردی است که اهمیت آن برای تجارت بسیار زیاد است. در این صورت حتی طرف‌های خارجی نیز برای همکاری با ایرانی‌ها میل و رغبت بیشتری خواهند داشت. به گفته این فعال اقتصادی، این اتفاق بزرگ نه تنها در بخش کلان اقتصاد تاثیرگذار خواهد بود بلکه جز به جز تجارت را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. از سویی، با اعمال تحریم‌های چندساله، بحث اشتغال به یکی از دغدغه‌های کشور تبدیل شده بود که امید می‌رود لغو محدودیت‌ها بتواند به‌واسطه رونق اقتصادی، در این بخش نیز تاثیرگذار باشد. به گفته سیدحامد واحدی، عضو هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی تهران نیز اعمال تحریم‌ها اصلی‌ترین تاثیر را بر حوزه تجارت گذاشت. بنابراین می‌توان گفت با لغو تحریم‌ها شرایط این بخش بهبود می‌یابد. وی اظهار می‌کند: گشایش‌هایی که در ال‌سی صورت می‌گیرد و باز شدن سوئیفت برای تجار اتفاق مهمی است. واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای با هزینه کمتر و تعداد بیشتر همراه خواهد بود که به‌واسطه آن کارخانه‌ها رونق خواهند گرفت. این عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران می‌افزاید: ایجاد تناسب در تنظیم بازار از دیگر مواردی است که در کوتاه‌مدت پس از لغو تحریم‌ها قابل لمس است.

مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه آنچه پیش‌بینی می‌شود بعد از لغو تحریم‌ها اولین قدم، لغو تحریم‌های بانکی باشد، عنوان می‌کند: امیدواریم با تحقق این موضوع، مبادلات تجاری ارزان‌تر و آسان‌تر شود و بتوانیم به‌طور رسمی در بازارهای بین‌المللی فعالیت داشته باشیم. وی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: لغو تحریم‌های بانکی و امکان برقراری رابطه با بانک‌های دنیا موجب کاهش هزینه‌های تجارت خواهد شد. به گفته این فعال اقتصادی، در زمان تحریم‌ها، بسیاری از کشورها روابط خود را با ایران کاهش دادند. بنابراین می‌توان امیدوار بود در پساتحریم روابط تجاری ما با این کشورها نیز تحت‌تاثیر این اتفاق بهتر شود. محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: قطعا درروابط تجاری مهم‌ترین موضوع، موضوع نقل‌وانتقال پول است. در صورت اختلال در این امر، چه صادرکننده و چه واردکننده، برای خرید و فروش کالای خود دچار مشکل می‌شوند. وی اظهار می‌کند: در دوره تحریم‌ها سیستم‌های نقل‌وانتقال پول با چالش‌های جدی مواجه شد. بنابراین تجار برای انجام معاملات تجاری خود مجبور به روی آوردن به روش‌های پرهزینه‌تر شدند، روش‌هایی که در پاره‌ای موارد قابل اعتماد نیز نبودند، البته این‌گونه مراودات به دلایل مختلف، به سرمایه بیشتری هم نیاز داشت. به عقیده وی نیز لغو تحریم‌ها و به دنبال آن گشایش‌هایی که در بخش بانکی صورت خواهد گرفت، هزینه‌های تجارت را حداقل ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش می‌دهد.

حمیدرضا صالحی، نایب رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند: بزرگ‌ترین دستاورد لغو تحریم‌ها آزادسازی نقل‌وانتقال پول است. وی با بیان این مطلب می‌گوید: نزدیک شدن به اقتصاد جهانی، موضوعی است که در سایه برداشته شدن محدودیت‌ها میسر خواهد شد. اهمیت این موضوع به درآمدزایی که به‌واسطه جهانی شدن اقتصاد ایجاد خواهد شد، برمی‌گردد چراکه تعامل با دنیا می‌تواند رونق را به اقتصاد کشور بازگرداند. وی نیز به اشتغال‌زایی در دوره پساتحریم اشاره و تصریح می‌کند: نیاز جوانان به اشتغال، قطعا در شرایطی که اقتصاد کشور با چالش‌های جدی مواجه است، امکان پذیر نخواهد بود در نتیجه لغو تحریم‌ها می‌تواند موجب اشتغال‌زایی شود. صالحی عنوان می‌کند: تحقق برجام، بهترین اتفاق برای کشور است چراکه عقب‌ماندگی بیش از یک دهه ما جبران می‌شود اما شیرینی این اتفاق به شرطی در بخش خصوصی احساس می‌شود، که روند گذشته در اقتصاد عوض شود. به این معنی که نقش بخش خصوصی همانند سال‌های قبل، کمرنگ و منفعل نباشد و تصدیگری دولت نیز به حداقل برسد. نایب رئیس کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تهران ادامه می‌دهد: دولتمردان باید متوجه این موضوع باشند که شرایط اقتصادی کاملا تغییر کرده و درآمد حاصل از فروش نفت نیز همانند گذشته از پس هزینه‌های کشور بر‌نمی‌آید. در این شرایط باید به سوی توانمند ساختن بخش خصوصی و اتصال اقتصاد به اقتصاد دنیا پیش رفت.