روسیه پل ارتباطی صادرات مواد غذایی ایران می‌شود؟
تحولات پازل تجاری منطقه
به دنبال قطع یا کاهش روابط دپیلماتیک و تجاری برخی از کشورهای عربی با ایران، برخی از صاحبان کسب‌وکار معتقدند روسیه می‌تواند بازار مناسبی برای صدور کالاهای ایرانی محسوب شود. پیش از این نیز تنش‌های به‌وجود آمده بین ترکیه و روسیه این گمانه‌زنی را ایجاد کرد که ایران می‌تواند جایگزین مناسب کالاهای ترکیه‌ای که عمدتا مواد غذایی هستند، در بازار روسیه باشد. با توجه به اینکه اخیرا رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز اعلام کرده است که از ۱۵ ژانویه تعرفه ورود لبنیات ایران به خاک روسیه و از اواسط فوریه تعرفه سایر کالاها از سوی این کشور برداشته می‌شود، به نظر می‌رسد شرایط حضور ایران در بازار روسیه نیز فراهم است. همچنین رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران نیز از اخذ مجوز صدور محصولات ۴ کارخانه لبنیات ایرانی به روسیه خبر داده است. از سویی روز گذشته مهدی خلج، رئیس سازمان دامپزشکی نیز از موافقت ضمنی مقامات و کارشناسان روسیه برای صادرات میگو ایران به این کشور خبرداد و اظهار کرد: میگو را با گواهی بهداشتی می‌توانیم به روسیه صادر کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم.
وی درباره دیگر فرآورده‌های لبنی و طیور افزود: در صورتی که بخواهیم فرآورده‌های لبنی یا تخم‌مرغ صادر کنیم، کنترل بیماری‌های آنها مهم است؛ ضمن اینکه توافق کردیم گواهی بهداشتی برای صادرات این محصولات بدهیم و همه جزئیات آن نیز مورد تفاهم با کارشناسان و مقامات روسیه قرار گرفته است. خلج تصریح کرد: در جمع بندی مقامات روسیه که در دو هفته قبل به ایران آمدند این گواهی‌ها امضا شد و قرار است تا دو هفته آینده نظرشان را درباره صادرات فرآورده‌های لبنی و تخم مرغ اعلام کنند، اما ارزیابی ما این است که موافقت آنها را به‌دست می‌آوریم. وی درباره صادرات گوشت طیور و فرآورده‌های دیگر گفت: قرار است تا ۱۵ فوریه در این زمینه جمع‌بندی شود. در عین حال همکاران ما از فدراسیون روسیه بازدید کردند و قرار است گروه دوم هم از سازمان دامپزشکی در چند روز آینده راهی روسیه شود. به علاوه علیرضا مروت‌پور، عضو هیات‌مدیره کانون صنایع غذایی نیز گفت: روسیه به‌عنوان یک کشور مصرف‌کننده و پل ارتباطی با کشورهای اروپایی، جایگزین کشورهای عربی در صادرات مواد غذایی ایران می‌شود. کشورهای عربی تاکنون بیشتر به‌عنوان یک واسطه برای صادرات محصولات غذایی ایران عمل می‌کردند و در این کشور، شرکت‌های بازرگانی در زمینه فروش محصولات غذایی ایران فعال بودند.
وی ادامه داد: ترکیه دارای بازار بزرگی در روسیه بود که تنش‌های اخیر باعث شد تا این بازار را از دست بدهد و در حال حاضر برای صادرات محصولات غذایی ایران به بازار بزرگ روسیه و جایگزینی کشورمان به جای ترکیه برنامه‌ریزی شده است. با اتفاقاتی که اخیرا در منطقه افتاده، روسیه به‌عنوان یک پل ارتباطی برای صادرات محصولات غذایی ایران عمل خواهد کرد و جایگزین کشورهای عربی می‌شود. با این اقدامات میزان صادرات مواد غذایی ایران افزایش خواهد یافت و امکان حضور بیشتری در بازارهای اروپایی را خواهیم داشت. عضو هیات‌مدیره کانون صنایع غذایی تاکید کرد: جایگزینی روسیه در صادرات مواد غذایی ایران باعث می‌شود که شرکت‌های بازرگانی عربی متضرر شوند و در مقابل، بازار بزرگی در روسیه برای تولیدکنندگان ایرانی باز می‌شود.
بررسی بازار روسیه
براساس گزارشی که اخیرا توسط کاوه زرگران رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و صنایع غذایی تهیه شده، در سال 2014 کل واردات روسیه از دنیا معادل 286 میلیارد و 650 میلیون دلار بوده که بیشترین سهم از این بازار را آلمان با سهم ارزشی 13 درصدی، پس از آن سوئیس با سهم 8 درصدی و چین با سهم 7 درصدی به خود اختصاص داده است. در این سال ترکیه با سهم ارزشی 7/ 1 درصدی از کل واردات روسیه در رتبه 21 قرار داشت و ایران نیز با سهم 1/ 0 درصدی در رتبه 69 مبادی وارداتی روسیه قرار دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این سال صادرات ترکیه به روسیه حدودا 19 برابر صادرات ایران به روسیه بوده است. با توجه به اتفاقات اخیر بین ترکیه و روسیه، همچنین قطع روابط برخی از کشورهای عربی با ایران، بازار روسیه می‌تواند جایگزین بازار کشورهای عربی برای ایران باشد.
در سال 2014، میزان واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی روسیه حدود 39 میلیارد و 904 میلیون دلار و معادل سهم ارزشی 14 درصدی از کل واردات روسیه بوده که نسبت به سال 2013 معادل 6/ 7 درصد کاهش داشته است. با نگاهی به جزئیات واردات روسیه از محصولات کشاورزی و صنایع غذایی می‌توان گفت، حدودا 14 درصد از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی روسیه مربوط به گوشت، 14 درصد آن مربوط به انواع میوه و آجیل، 10 درصد آن محصولات لبنی، تخم‌مرغ و عسل، 8 درصد آن نوشیدنی‌ها، 7 درصد آن مربوط به سبزی‌ها و صیفی‌ها، 6 درصد مربوط به ماهی، سخت‌پوستان و نرم‌تنان و 5 درصد از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی روسیه مربوط به بذر، روغن میوه و... بوده و مابقی به سایر کالاها اختصاص داشته است.
آمارها همچنین نشان می‌دهد که بیش از نیمی از واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی روسیه از ترکیه مربوط به میوه‌های خوراکی، آجیل، مرکبات پوست کنده و پوست مرکبات و ملون‌ها است. در گروه دوم واردات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه به روسیه نیز، سبزی‌ها و صیفی‌ها با سهم 37 درصدی قرار دارد. براساس این گزارش، در لیست صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه به روسیه، مهم‌ترین قلم‌گوجه‌فرنگی بوده که سهم 41درصدی از کل واردات روسیه را به خود اختصاص داده است. انگور تازه یا خشک، با سهم 41 درصدی، مرکبات با سهم 27 درصدی، خیار و خیارترشی نیز با سهم 25 درصدی از کل واردات روسیه از جمله اقلام مهم صادراتی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه به روسیه به لحاظ ارزشی بوده‌اند. به‌طور کل می‌توان گفت 33/ 1 میلیارد دلار از 5/ 1 میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ترکیه به روسیه (معادل سهم ارزشی 84 درصد) به اقلامی از قبیل گوجه‌فرنگی، مرکبات، انگور، خیار، زردآلو، گیلاس، هلو، ماهی و سایر میوه و سبزی‌ها اختصاص داشته است. ترکیه یکی از بزرگ‌ترین صادرکننده‌های انگور تازه یا خشک کرده در جهان است که در سال 2014، حدود 680 میلیون دلار صادرات از این محصول را صورت داده است. روسیه نیز اولین واردکننده مرکبات و هشتمین واردکننده انگور در جهان است.
اما با نگاهی به صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران به روسیه می‌توان گفت ایران در سال 2014 معادل 171 میلیون دلار صادرات از این محصولات به روسیه انجام داده است که از این بین 154 میلیون دلار آن که رقمی حدود 90درصد از کل صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران به روسیه می‌شود به صادرات اقلامی از جمله خیار، بادام، انگور، رب گوجه‌فرنگی، کلم، آبمیوه، خرما، کنسانتره و سبزی و سایر میوه‌های تازه اختصاص داشته است. با مقایسه صادرات ایران و ترکیه به روسیه در سال 2014، می‌توان گفت ترکیه حدود 9 برابر ایران صادرات از محصولات کشاورزی و غذایی به روسیه صورت داده است. به‌طور کل سه محصول گوجه‌فرنگی، مرکبات و انگور (تازه و خشک کرده) در مجموع حدود 65 درصد واردات محصولات کشاورزی و غذایی روسیه از ترکیه را تشکیل می‌دهند. همچنین 11 درصد از صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ترکیه به کشورهای مختلف مربوط به این سه قلم کالا است. همچنین روسیه سالانه 2 میلیارد و 983 میلیون دلار گوجه‌فرنگی، مرکبات و انگور از کشورهای جهان وارد می‌کند که سهم ترکیه از این واردات بیش از 34 درصد و سهم ایران کمتر از 5/ 1 درصد است. این در حالی است که ایران سالانه بیش از 5/ 4 میلیون تن مرکبات (11 هزار تن صادرات)، 8/ 2 میلیون تن انگور (12 هزار تن صادرات) و 2/ 6 میلیون تن گوجه‌فرنگی (580 هزار تن صادرات گوجه‌فرنگی و رب‌گوجه‌فرنگی) تولید می‌کند.
اما در ارتباط با سهم لبنیات در بازار روسیه می‌توان گفت روسیه سالانه سه میلیارد و 565 میلیون دلار انواع لبنیات از کشورهای مختلف دنیا وارد می‌کند که ارزش واردات این محصول در 5 سال اخیر حدود 60 درصد افزایش داشته است. پنیر سهم 44درصدی از ارزش واردات لبنیات روسیه و کره سهم 21 درصدی از آن را دارد. بلاروس نیز بزرگ‌ترین واردکننده پنیر و کره به روسیه است که سهم 38 درصدی بازار این دو قلم در روسیه را در اختیار دارد. در همین حال، ایران نیز به لحاظ ظرفیت تولید فرآورده‌های لبنی در سطح مناسبی قرار دارد؛ به‌طوری‌که ظرفیت تولید این محصول در کشور بیش از 11 میلیون تن برآورد می‌شود و در حال حاضر حدود 5/ 5 میلیون تن تولید می‌شود. به عبارت دیگر، نیمی از ظرفیت صنایع لبنی به دلیل مشکلاتی نظیر سرمایه در گردش و... غیرفعالند. در این حال تنها حدود 7 درصد از تولیدات لبنی ایران صادر می‌شود. مهم‌ترین اقلام لبنی صادرات ایران به ترتیب ماست، پنیر، بستنی و دوغ است و 80 درصد صادرات لبنیات ایران به مقصد عراق است. صادرات لبنیات برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به‌طوری‌که هر کیلو لبنیات 58/ 1 دلار برای کشور ارزآوری دارد؛ این در حالی است که هر کیلو نفت کمتر از 22 سنت (با احتساب نفت زیر 36 دلاری) ارزآوری داشته است. به عبارت دیگر هر کیلو لبنیات بیش از 7 برابر نفت ارزآوری برای کشور دارد.
ارسال نظر