تاکتیک‌های دولت برای ساماندهی کشاورزی

گروه بازرگانی: فعالان اقتصادی بخش خصوصی در نشست صبحانه کاری اتاق بازرگانی ایران این بار میزبان وزیر جهاد کشاورزی بودند. محمود حجتی یکشنبه ۱۱ آبان ماه در جریان دغدغه‌های فعالان بخش خصوصی قرار گرفت و در این میان از تهیه و تدوین طرح ۱۰ ساله افزایش بهره‌وری در مصرف آب کشاورزی خبر داد. اگرچه وزیر کشاورزی در این گپ‌وگفت از مسائل بسیاری در حوزه کشاورزی پرده برداشت اما می‌توان مهم‌ترین سخنان وی را مربوط به سیاست‌های جدید دولت درباره ساماندهی مشکلات بخش کشاورزی دانست.

غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در ابتدای این نشست با اشاره به اقداماتی که از سوی پارلمان بخش خصوصی در راستای توسعه کشاورزی صورت گرفته، اظهار کرد: طی دو سال گذشته بخش کشاورزی جایگاه ویژه‌ای در اتاق ایران پیدا کرده و تلاش بر این بوده که در این مدت به معضلات بخش کشاورزی به خوبی پرداخته شود. شافعی افزود: تشکیل کمیسیون کشاورزی از سال ۷۷ و فعال شدن کمیسیون کشاورزی در ۳۲ اتاق سراسر کشور نشان‌دهنده فعالیت مستمر اتاق بازرگانی ایران در ساماندهی مسائل کشاورزی است.

وی راه‌اندازی دفتر ساماندهی کشاورزی و آب براساس قانون بهبود وضعیت مستمر محیط کسب‌وکار و ایجاد مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب از سال ۹۳ را از دیگر فعالیت‌های انجام شده اتاق ایران دانست.

رئیس اتاق ایران همچنین کاهش سرمایه‌گذاری، نوسانات تولید و معضلات ناشی از تحریم، تقلیل روان آب‌ها و شوری آن، روند تدریجی کاهش منابع آبی و شرایط نامناسب در بخش مکانیزاسیون را عواملی دانست که بخش کشاورزی را با مشکلات مواجه کرده است. وی افزود: امیدوار هستیم مرکز مطالعات راهبردی آب و دفتر ساماندهی کشاورزی بتواند سخنگوی شایسته بخش خصوصی در این حوزه باشد و در کنار وزارتخانه نقش بسزایی ایفا کند. شافعی همچنین در پایان صحبت‌هایش از تشکیل سمینار ملی با هدف بررسی بحران آب از نگاه بخش خصوصی خبر داد.

تولید با نگاه جهانی

همچنین محسن جلال‌پور، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران در این نشست با بیان اینکه در بحث معاونت باغبانی قرار شد کسانی که از بخش خصوصی می‌توانند امکان ظرفیت بیشتری را فراهم کنند، حضور داشته باشند، گفت: وزارت جهاد کشاورزی باید با واقعیت‌ها در زمینه بهره‌وری و استفاده ویژه از آب روبه‌رو شود و نگاه کلان‌تر، جامع‌تر و کارشناسانه‌تری در این زمینه داشته باشد.

وی افزود: فعالان بخش خصوصی خواستار تولید محصولات کشاورزی با نگاه جهانی هستند.

وی با بیان اینکه در این جلسه توافق شد که موضوع تولید در وزارت جهاد کشاورزی مدنظر قرار گیرد، خاطرنشان کرد: تولید بهینه، تولید برای فروش و تولید در راستای مصرف باید از اهداف وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد.

جلال‌پور تصریح کرد:‌ فعالان بخش خصوصی در این جلسه مطرح کردند که باید به موضوع تولید در زمینه کشاورزی نگاه جهانی داشته باشیم.

در ادامه این صبحانه کاری هر یک از فعالان بخش خصوصی پیشنهادها، انتقادها و دغدغه‌های خود را با وزیر کشاورزی مطرح کردند و محمود حجتی به آنها پاسخ داد. سیدرضا نورانی، رئیس انجمن ارگانیک ایران و رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در این نشست با طرح این سوال که چرا معاونت باغبانی با معاونت زراعت ادغام و به معاونت امور تولیدات غذایی تبدیل شد ابراز نگرانی کرد و خواستار تسریع در تغییر ایجاد معاونت باغبانی مستقل در سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها شد.

وی با تاکید بر اهمیت گسترش تولید محصولات ارگانیک، خواستار حمایت دولت از محصولات ارگانیک شد.

کشاورزی نگران تولید مازاد است

شمس‌علی هادی‌زاده معلم، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، با اشاره به اینکه ایران در صادرات محصولات کشاورزی دارای مزیت است و توان بالای رقابتی در سطح جهان را دارد، تصریح کرد: متاسفانه در این سال‌ها میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی کمتر از دهه ۵۰ است.

وی همچنین در واکنش به اظهارنظرهایی مبنی بر اینکه کشاورزان ۹۰درصد آب مصرفی را استفاده می‌کنند، گفت: در این وادی کشاورزان را متهم می‌دانند اما باید کسانی را محاکمه کنیم که امکان حفر چاه‌های غیرمجاز را فراهم کردند و آن را به تصویب رساندند و در واقع باید بخواهیم که هر سه قوه در برخوردهای خود تجدیدنظر کنند.

این فعال اقتصادی با انتقاد از این نکته که کشاورزی تنها بخشی است که از تولید مازاد خود نگران است، تاکید کرد: بخش کشاورزی از صنایع تبدیلی لازم بی‌بهره است و همین نقص موجب شده که امروز مرغداری‌های ما با چالش جدی روبه‌رو شوند؛ البته در این رابطه شرکت پشتیبانی امور دام بسیار ضعیف عمل کرد.

قیمت‌گذاری نامطلوب آرد و نان

محمدرضا مرتضوی، رئیس کانون صنایع غذایی، موضوع قیمت‌گذاری آرد و نان را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: از سال ۹۱ شاهد توقف بررسی قیمت آرد و نان بودیم که فشار بسیاری را به کارخانه‌های ما وارد کرد، چرا که با وجود ثبات قیمت در این بخش هزینه‌ها ۱۳۰ درصد افزایش داشته است.

وی افزود: در سه ماه اول آغاز کار دولت یازدهم با وجود مشکلاتی که داشتیم، به دنبال تغییر و تعدیل قیمت‌ها نبودیم؛ اما ظاهرا این دولت هم توجه چندانی به این مساله ندارد.

همچنین صدرالدین نیاورانی از کنفدراسیون صادرات، با اشاره به جایگاه مطلوب ایران در بحث صادرات محصولات کشاورزی تشریح کرد: دولت اعلام می‌کند که واردات محصولات کشاورزی ممنوع است، اما امروز شاهد فروش پرتقال آفریقای جنوبی در داخل هستیم که بدون گذراندن مراحل بازرسی و قرنطینه به بازارهای داخل دست یافتند.

در ادامه، غلامعلی فاروقی، رئیس هیات‌مدیره انجمن طیور کشور از تصمیمات دیرهنگام و اجرای کند آنها انتقاد کرد و گفت: نگاه سیاسی به صنعت مرغداری موجب شده که این حوزه با چالش‌‌های جدی مواجه شود. باید اجازه دهیم که قیمت در این حوزه نیز براساس عرضه و تقاضا تعیین شود و از طرفی مرغداران بتوانند مازاد تولید خود را صادر کنند.

انتقاد از پرداخت تسهیلات به صنایع کوچک

غلامرضا عشریه، رئیس اتاق بازرگانی ساری، از روند پرداخت تسهیلات از صندوق توسعه ملی به صنایع کوچک در بخش کشاورزی انتقاد کرد و گفت: کشاورزان در بحث صادرات از نبود زیرساخت‌های لازم رنج می‌برند. وی همچنین درخصوص تنظیم بازار برنج نیز افزود: دولت در بحث تنظیم بازار ۱۳هزار و ۵۰۰ تن برنج خریداری کرد که این تنها کفاف مصرف یک وزارتخانه در تهران را می‌دهد و ما انتظار داشتیم که دولت در راستای حمایت از برنج‌کاران کشور در مقوله تنظیم بازار میزان برنج بیشتری را خریداری کند. علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران، با اعلام این خبر که در کل جهان ۳۰۰ تن زعفران تولید می‌شود که از این میان ایران با تولید ۲۵۰ تن در سال رتبه اول را به خود اختصاص می‌دهد، اظهار کرد: امروز شاهد کاهش ۳۰ درصدی در کاشت زعفران در داخل کشور هستیم. متاسفانه در تولید این محصول از شیوه‌های سنتی استفاده می‌شود و نقش آموزش بسیار کمرنگ است. از طرف دیگر تولید و بسته‌بندی این محصول باید متناسب با سلیقه بازارهای صادراتی باشد.

۱۰ میلیارد دلار برای بهینه‌سازی مصرف آب

پس از اظهارنظرهای فعالان بخش خصوصی، نخستین موضوعی که وزیر جهاد کشاورزی در این نشست ۳ ساعته به آن پاسخ داد، چالش تامین آب در محصولات کشاورزی بود. وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به بودجه‌های اختصاص یافته به این وزارتخانه گفت: برنامه‌های اجرای عملیات بهینه‌سازی مصرف آب و تجهیز اراضی کشاورزی را به استان‌ها ابلاغ کردیم تا فعالیت‌های خود را در این زمینه گسترش دهند. همچنین طرح کلان افزایش بهره‌وری در مصرف آب با سیستم‌های نوین آبیاری تهیه شده و در حال تقدیم به رئیس‌جمهوری است تا بتوانیم طی فرآیندی ۱۰ ساله گام بلندی در این زمینه در کشور برداریم. وی با بیان اینکه تغییرات اقلیم و خشکسالی تاثیر بسزایی در تولید محصولات کشاورزی دارد، اظهار کرد: آنچه بیشتر از همه ما را متاثر کرده و می‌کند، بی‌برنامگی است؛ چرا که هزاران سال است مردم کشور ما با همین شرایط اقلیمی کار کرده‌اند، ولی چه اتفاقی افتاده که در دو، سه دهه اخیر با این شرایط خاص روبه‌رو شده‌ایم.

حجتی با اشاره به برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی گفت: کم آب شدن زمین‌ها با چنین برداشت‌هایی چندبرابر می‌شود. در حال حاضر ۵۰ تا ۶۰ میلیارد مترمکعب از سفره‌های زیرزمینی آب برداشت می‌کنیم که ۱۰ تا ۲۰ میلیارد مترمکعب بیشتر از کشش طبیعی این سفره‌ها است، به همین دلیل باید شرایط را تغییر داد. وی افزود: آب کشاورزی در ایران گران‌ترین آب در دنیا است و ۹۰ درصد محصولات کشورمان با آبیاری تامین می‌شود، در حالی که در دنیا این رقم ۳۰ درصد است. وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر اینکه در این وزارتخانه صف، کوپن یا امضای طلایی وجود ندارد، افزود: ما مسوولان باید پاسخگوی این مساله باشیم که چرا بهره‌وری در عرصه کشاورزی پایین است؟ از دی ماه گذشته تا امروز ۱۰ میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی برای تامین و بهبود مصرف آب کشاورزی اختصاص داده شده که کمتر زمانی این‌گونه بوده است. حجتی با بیان اینکه ردیف بودجه سیستم‌های نوین آبیاری از ۳۰۰میلیارد تومان به ۱۳۰۰ میلیارد تومان رسیده، بیان کرد: نحوه چگونگی کشت، تجهیز زمین، استفاده از سیستم‌های تحت فشار و آبیاری نوین و استفاده از دانه‌های مقاوم به کم‌آبی و زودرس در راه را در دستور کار داریم. وی با انتقاد از اینکه کشور ما واردات‌محور است، افزود: در صادرات محصولات کشاورزی هم نمی‌توان ثبات لازم را داشت، زیرا به محض آنکه تولید محصولات کشاورزی در کشور کاهش می‌یابد، صادرات نداریم که این خود تبعات زیادی در پی خواهد داشت.

اختصاص یارانه برای محصولات مازاد

حجتی اختصاص یارانه صادراتی را عاملی برای تزریق محصولات مازاد کشاورزی از جمله تخم‌مرغ به بازارهای دنیا عنوان کرد و گفت: حتی می‌توانیم بخشی از تخم‌مرغ تولیدی را که کمتر قابل نگهداری است، تبدیل کرده و در فرصت مناسب صادر کنیم که البته زمان، سرمایه‌گذاری و سختی‌های خاص خود را دارد. وی با بیان اینکه برخی از مشکلات موجود به بدنه جهاد کشاورزی هم برمی‌گردد، گفت: در مورد موضوعات اخیر شرکت پشتیبانی امور دام دستور توبیخ و حتی عزل مسوول این کار داده شده است، چرا که به هر دلیلی صد تن مرغ بیشتر در بازار عرضه شده و اکنون قیمت آن به شدت کاهش یافته است.

وزیر جهاد کشاورزی همچنین در مورد زمانبر شدن صادرات لبنیات و محصولات آبزی به روسیه گفت: شخصا با وزیر کشاورزی روسیه صحبت کردم و بر این موضوع اصرار داشتم که آنها گواهینامه اروپایی‌ها را که برای محصولات ما صادر شده بپذیرند، اما ‌آنها اصرار کردند که باید کارشناسان خودشان بررسی‌های لازم را انجام دهند. در حال حاضر قرار است تا ۱۰ نوامبر (۱۹ آبان) کارشناسان روس به ایران اعزام شوند. حجتی به مسائل پشت پرده برای صادرات مواد لبنی به روسیه هم اشاره‌ای کرد و گفت: به دلایل ناگفته پس‌زدگی‌هایی در بازار روسیه داریم ولی به هرحال در حال پیگیری برای صادرات هستیم، البته برای صادرات سبزی و صیفی مشکلی نداریم. وزیر جهاد کشاورزی همچنین در مورد وضعیت قانون انتزاع و اینکه چه بخش‌هایی در زیرمجموعه این وزارتخانه قرار دارد، تصریح کرد: در بخش صنایع غذایی هنوز قدمی برنداشته‌ایم و بر اساس روال سابق صنایع کوچک غذایی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی و صنایع بزرگ در اختیار وزارت صنعت است. در مورد صنایع تبدیلی و بلافصل نیز باید با وزیر صنعت به نتیجه رسید و موضوع در دولت تصویب شود.

خمیر مرغ یک محصول است

حجتی همچنین در مورد موضوعات مطرح شده اخیر درخصوص خمیر مرغ گفت: ممکن است برخی در مورد این موضوع سلیقه‌ای صحبت کنند، اما خمیر مرغ از نظر ما یک محصول است به ویژه آنکه با بحث بسته‌بندی شدن محصولات تولید خمیر مرغ افزایش یافته است.

وی افزود: در هر صورت ملاک عمل با تایید وزیر بهداشت نظر دامپزشکی است و امیدواریم بدون حرف کار را پیش ببریم و خمیر مرغ را به عنوان محصول بشناسیم. حجتی در مورد حرکت به سمت تولید محصولات کشاورزی در گلخانه برای کاهش مصرف آب گفت: باید به مرور کاشت خیار، گوجه‌فرنگی و سبزی را به سمت گلخانه‌ای شدن ببریم و ممکن است در فرآیند چند برنامه‌ای قابل اجرا باشد ولی به جای حرف زدن باید آن را عملیاتی کنیم، چرا که یک شبه نمی‌توان سیاست کاشت محصول را تغییر داد.

تولیدات ارگانیک پاسخگو نیست

وی همچنین با ابراز تاسف و مخالفت از ادغام دو معاونت باغبانی و زراعت گفت: تلفیق این دو معاونت در زمان وزارت اینجانب نبوده و در حال حاضر مجددا معاونت باغبانی احیا و راه‌اندازی شده است.

حجتی افزود: تولیدات ارگانیک متاسفانه تاکنون مورد حمایت چندانی قرار نگرفته و باید از این به بعد مورد حمایت بیشتری قرار گیرد، اما لازم است بدانیم که در حال حاضر تولیدات ارگانیک پاسخگوی غذای مردم نیست و باید تولید محصولات سالم‌تر در اولویت کار قرار گیرد.

یارانه صادراتی برای کشمش

در ادامه این نشست همچنین عبدالمهدی بخشنده معاون اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی خطاب به اعضای کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی ایران گفت: در راستای حمایت از تولید داخل، مجوزی برای واردات مرکبات نداده‌ایم و اگر چیزی در بازار موجود است، قاچاق است.

وی همچنین درباره خرید تضمینی محصول کشمش و صادرات آن به روسیه بیان کرد: خرید تضمینی بر عهده دولت است و دولت موظف است قیمت خرید را هر سال اعلام کند، قبول داریم که قیمت کشمش بسیار پایین‌تر از بازار است و به همین دلیل هیچ کشاورزی برای فروش آن به ما مراجعه نکرده است. بخشنده افزود: از آنجایی که قیمت جهانی کشمش پایین آمده به دستور وزیر به دنبال درخواست یارانه صادراتی برای کشمش هستیم. بخشنده همچنین در مورد سیاست دولت برای کشت فراسرزمینی با توجه به آب‌بر بودن محصولات کشاورزی اظهار کرد: وزارت جهاد کشاورزی با کمک وزارت اقتصاد و امور خارجه مطالعات جامعی را روی این طرح انجام داده و کشورهای موفقی مانند چین و کشورهای عربی که این کار را انجام داده‌اند، مورد بررسی قرار گرفتند.

وی در پایان از تدوین آیین‌نامه‌ای برای حمایت از افرادی که در کشت فراسرزمینی وارد می‌شوند، خبر داد و گفت: برای حمایت از بخش خصوصی چه در امور حقوقی و کنسولی و چه اخذ تسهیلات بیمه‌ای آیین‌نامه‌ای تدوین شده که ظرف چند روز آینده به امضای وزیر خواهد رسید و برای تصویب به دولت می‌رود.

وی همچنین در اعتراض دیگر اعضای اتاق بازرگانی نسبت به واردات بی‌رویه مرکبات گفت: هیچ مجوزی برای واردات مرکبات نداریم و اگر در بازار چنین محصولی دیده می‌شود، به صورت قاچاق آمده است.

حاشیه‌های نشست صبحانه‌کاری

در حاشیه این نشست حجتی به برخی از سوالات خبرنگاران نیز پاسخ داد. وزیر جهاد کشاورزی درباره واگذاری شرکت بازرگانی دولتی به این وزارتخانه گفت: شرکت بازرگانی دولتی با مصوبه دولت از یک ماه قبل به وزارت جهاد کشاورزی ملحق شد.

وی در پاسخ به چرایی واگذار نشدن این شرکت و اختلاف‌نظر دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی در این باره اظهار کرد: دولت، واگذار شدن شرکت بازرگانی دولتی به وزارت جهاد کشاورزی را تصویب کرده و این مصوبه ماه گذشته ابلاغ شد و اکنون این شرکت زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است.

وی افزود: دولت مرجع تصمیم‌گیری است و مصوب کرد که شرکت بازرگانی دولتی به وزارت جهاد کشاورزی ملحق شود. وی در پاسخ به اینکه نظارت بر بازار کالای اساسی و نظارت بر تنظیم بازار بر عهده کیست، این گونه پاسخ داد: در بحث عمده‌فروشی عرضه و تامین کالای اساسی مشکلی نداشته و نداریم و طبق گزارش بانک مرکزی کمترین افزایش قیمت مربوط به محصولات غذایی و کشاورزی است، چرا که با عرضه بیش از تقاضا مواجه هستیم. حجتی در پاسخ به اینکه با توجه به تولید انبوه برنج در کشور و واردات ۷۰۰ هزار تن در ماه‌های گذشته و اینکه انبارها اکنون از برنج وارداتی پر است و آیا وزارت جهاد برنامه‌ای برای ممنوعیت کوتاه مدت واردات برنج دارد، این‌گونه پاسخ داد: متاسفانه سال گذشته بیش از حد نیاز برنج به کشور وارد شده و بنابراین با یک انباشت برنج در انبارها مواجهیم در کنار آن هم یکسری ثبت سفارش در ماه‌هایی که تعرفه فصلی پایین‌تر بوده، انجام شده و رقمی معادل ۷۰۰ هزار تن برنج وارد کشور شده است. وی تصریح کرد: اکنون به دلیل تعرفه بالا برای واردات، وارداتی انجام نشده، اما باید توجه داشت که حدود ۳ میلیون تن مصرف برنج کشور است که ۲ میلیون تن آن تولید داخل و مابقی آن را می‌توان با محدودیت‌های تعریف شده و واردات تامین کرد. حجتی این نکته را هم عنوان کرد که باید مراقب بود تا قیمت تمام شده برنج وارداتی پایین‌تر از برنج داخل نباشد که مشکل‌زا بشود و محدودیت و ممنوعیت واردات برنج را در دست بررسی داریم.