سمت وسوی تجارت فرامرزی

هما کبیری: هر چند که صادرات کالاهای غیرنفتی در نیمه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر وزنی با رشد ۱۰/۱۰درصدی و از نظر ارزش دلاری با رشد ۶۲/۱۹درصدی همراه بوده، اما در مقابل با رشد وزنی ۱۶/۴۶ درصدی و رشد ارزشی ۵۴/۱۹درصدی واردات با احتساب میعانات گازی، تراز تجارت خارجی کشور را با کسری ۲ میلیارد و ۸۲۲ میلیون دلاری همراه کرده است. این در حالی است که عمده تجارت خارجی ایران در این مدت با ۷ کشور چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان، هند، ترکیه و جمهوری کره صورت گرفته و تراز تجاری خارجی ایران تنها با عراق و افغانستان مثبت بوده و در تجارت با سایر کشورها کسری تراز تجاری وجود دارد.

براساس نتایج حاصل از آمار مقدماتی گمرک، ارزش صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی بدون احتساب میعانات گازی در ۶ ماه نخست سال ۹۳، رقم ۱۲ میلیارد و ۶۶۲ میلیون یورو (معادل ۱۶ میلیارد و ۶۸۵ میلیون دلار) و ارزش کل واردات در این مدت نزدیک به ۱۹ میلیارد و ۱۴۹ میلیون یورو (معادل ۲۶ میلیارد و ۲۱ میلیون دلار) بوده که با مقایسه این ارقام، در این مدت تراز بازرگانی خارجی ایران (بدون احتساب صادرات نفت خام و سایر موارد مندرج در توضیح کالاهای غیرنفتی) با کسری ۶ میلیارد و ۴۸۷ میلیون یورو (معادل کسری ۹میلیارد و ۳۳۶ میلیون دلار) مواجه بوده است. بنابراین ارقام، ارزش واردات ۹۳/۶۰ درصد از ارزش کل مبادلات خارجی کشور را به خود اختصاص داده است. این نسبت در مدت مشابه سال گذشته ۸۲/۵۶ درصد بوده است. در این مدت تراز تجاری خارجی کشور (بدون احتساب نفت، گاز و خدمات) با ۸۷ کشور دنیا منفی و با ۸۷ کشور دیگر مثبت بوده است. در این مدت بیشترین تراز تجاری مثبت ایران با کشورهای عراق، افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و مصر بوده و بیشترین تراز تجاری منفی ایران با کشورهای امارات متحده عربی، جمهوری کره، چین، آلمان و ترکیه بوده است.

تراز تجاری مثبت با عراق و افغانستان

براساس گزارش گمرک، در ۶ ماه نخست سال جاری ۱۹میلیون و ۵۸۸ هزار تن کالا به ارزش ۲۶ میلیارد و ۲۱ میلیون دلار از بیش از ۵۰ کشور دنیا وارد ایران شده که کشورهای امارات متحده عربی، چین، هند، جمهوری کره و ترکیه در صدر آنها قرار دارند. در این مدت، ۴ میلیون و ۵۱۷ هزار تن کالا از کشور امارات متحده عربی به ارزش ۶میلیارد و ۵۴۴ میلیون دلار وارد ایران شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۹۱/۹۰ درصدی در وزن و رشد ۲۰/۶۰درصدی در ارزش دلاری همراه بوده است. در این مدت، واردات از کشور چین به‌عنوان دومین مبدا کالاهای وارداتی ایران ۲ میلیون و ۵۲۷ هزار تن به ارزش ۵ میلیارد و ۸۹۶ میلیون دلار بوده که ۴۴/۵۳ درصد از نظر وزن و ۴۸/۶۱ درصد از نظر ارزش دلاری افزایش داشته است. یک میلیون و ۸۲۹ هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۱۱ میلیون دلار از کشور هند وارد ایران شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشد ۵۷/۱۴ درصدی در وزن و رشد ۷۵/۲ درصدی از نظر ارزش دلاری همراه بوده است. همچنین ۶۳۸ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۹۸۴ میلیون دلار از جمهوری کره و یک میلیون و ۶۰۷ هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۸۹۹ میلیون دلار از کشور ترکیه وارد ایران شده است. آلمان، سوئیس، ایتالیا، هلند و تایوان به‌عنوان مبادی بعدی واردات کشور در جدول قرار گرفته‌اند. نکته قابل توجه دیگر این است که تراز تجاری ایران با مهم‌ترین شرکای تجارت خارجی غالبا منفی است و در این میان، تراز تجاری ایران تنها با دو کشور عراق و افغانستان مثبت است.

براساس گزارش‌های موجود، در نیمه نخست سال جاری، ایران بیش از ۴ میلیارد و ۵۷۵ میلیون دلار کالا به کشور چین به‌عنوان نخستین مقصد صادراتی، صادر و بیش از ۵ میلیارد و ۸۹۵ میلیون دلار کالا از این کشور وارد کرده است؛ به این ترتیب تراز تجاری با کسری یک میلیارد و ۳۲۰ میلیون دلاری همراه است. همچنین در این مدت صادرات ایران به امارات متحده عربی بیش از یک میلیارد و ۸۵۸ میلیون دلار بوده و در مقابل بیش از ۶ میلیارد و ۵۴۴ میلیون دلار کالا از این کشور وارد ایران شده است. به این ترتیب کسری تراز بازرگانی بیش از ۴ میلیارد و ۶۸۶میلیون دلاری برای ایران حاصل شده است. صادرات ایران به هند به‌عنوان پنجمین مقصد کالاهای صادراتی در ۶ ماه نخست سال جاری بیش از یک میلیارد و ۱۲۸میلیون دلار بوده و در مقابل بیش از ۲ میلیارد و ۱۰ میلیون دلار کالا از این کشور وارد ایران شده است. تراز تجاری منفی ۸۸۲ میلیون دلاری برای مبادله با این کشور در نیمه نخست سال جاری رقم خورده است. کسری تراز تجاری ایران با کشور ترکیه نیز به‌عنوان پنجمین مبدا واردات در نیمه نخست سال جاری بیش از ۸۸۷ میلیون دلار بوده است. این در حالی است که در این مدت بیش از یک میلیارد و ۱۲ میلیون دلار از محصولات غیرنفتی ایران به ترکیه صادر شده و در مقابل بیش از یک میلیارد و ۸۹۹ میلیون دلار کالا از این کشور وارد ایران شده است.

تراز تجاری ایران با جمهوری کره به‌عنوان چهارمین مبدا وارداتی نیز با کسری مواجه است که میزان آن بیش از یک میلیارد و ۸۳۲میلیون دلار اعلام شده است. در این مدت بیش از ۱۵۱میلیون دلار کالای ایرانی به کره‌جنوبی صادر شده و در مقابل بیش از یک میلیارد و ۹۸۴میلیون دلار کالا از این کشور وارد شده است. این در حالی است که تراز تجاری ایران در سال‌های گذشته نیز با این ۵ کشور همواره با کسری مواجه بوده است.

در مقابل، ایران با دو کشور عراق و افغانستان به‌عنوان دومین و چهارمین مقاصد کالاهای صادراتی، تراز تجاری مثبت داشته است. به این ترتیب که در ۶ ماه نخست سال جاری بیش از ۲ میلیارد و ۷۷۱ میلیون دلار کالای ایرانی به کشور عراق صادر شده و تنها حدود ۳۷ میلیون دلار کالا از این کشور وارد ایران شده است. بنابراین تراز تجاری مثبت ۲ میلیارد و ۷۳۵ میلیون دلاری ارمغان این تجارت خارجی برای ایران بوده است. همچنین صادرات ایران به افغانستان در این مدت بیش از یک میلیارد و ۲۳۷میلیون دلار بوده و در مقابل تنها ۴ میلیون و ۴۸۱ هزار دلار کالا از این کشور وارد ایران شده است. تراز تجاری یک میلیارد و ۲۳۳میلیون دلاری نیز به نفع ایران مثبت بوده است. لازم به توضیح است که تراز تجاری ایران با این دو کشور در سال‌های گذشته نیز به این شکل مثبت بوده است.

تراز تجاری مثبت می‌شود؟

میزان صادرات محصولات غیرنفتی ایران در نیمه نخست سال جاری ۲۳میلیارد و ۶۶۹میلیون دلار اعلام شده و میزان واردات نیز ۲۶میلیارد و ۲۱میلیون دلار بوده که به این ترتیب تراز تجاری ۶ماهه با کسری ۲میلیارد و ۳۵۲میلیون دلاری همراه بوده است. این نخستین باری نیست که تراز تجاری کشور در نیمه نخست سال جاری منفی بوده؛ براساس آمار حداقل در سه سال گذشته نیز در نیمه سال این اتفاق تکرار شده است؛ به طوری‌که کسری تراز تجاری در نیمه نخست سال ۹۰ رقمی معادل ۱۳میلیارد و ۶۶۴ میلیون دلار اعلام شده و این میزان در مدت مشابه سال ۹۱ به رقم ۵ میلیارد و ۹۲۱میلیون دلار رسیده است. همچنین تراز تجاری در نیمه نخست سال ۹۲ نیز با کسری ۶۹۳میلیون دلاری همراه بوده که در مقایسه این سال‌ها کمترین رقم ثبت شده است. به گفته برخی از کارشناسان، افزایش تحریم‌های بین‌المللی در این مدت موجب شده تا واردات به کشور کاهش یابد و همین موضوع کسری تراز تجاری را در فاصله ۶ ماه نخست سال، از همیشه کمتر کرد. در نیمه نخست سال جاری نیز با وجود آنکه کسری تجاری وجود دارد، اما رئیس سازمان توسعه تجارت این رقم را ناچیز دانسته و ابراز امیدواری کرده که در نیمه دوم سال جاری تراز تجاری کشور مثبت شود.