رئیس کل گمرک ایران دلایل معطلی کامیون‌ها را در مرزها تشریح کرد
۲۰ سازمان مقصرند
گروه بازرگانی: ترافیک کامیون‌ها پشت مرزها به ویژه در مرزهای غربی کشور تا حدی گسترده شده که همه سازمان‌های دولتی به نوعی در این مورد مقصر شناخته شده‌اند، اما واقعیت این است که ناهماهنگی میان ۲۰ سازمان دخیل و ناظر بر فرآیند واردات و صادرات مهم‌ترین دلیل این ترافیک‌های گسترده بوده است، اما در نهایت ناهماهنگی‌ها و ایجاد مانع برای ورود و خروج کالا در مرزها و همچنین عدم هماهنگی در آن سوی مرزها باعث شده صف‌های طولانی برای عبور کامیون‌ها ایجاد شود. مسعود کرباسیان، رئیس کل گمرک ایران در گفت‌وگو با هفته‌نامه «تجارت فردا» اعلام کرده اینکه مرزی محدودیت تردد برای تنها ۲۰۰ کامیون را در روز دارد یا مرزی به دلایل امنیتی امکان فعالیت شبانه‌روزی ندارد، مسائلی است که باید مورد رسیدگی قرار گیرد. تغییر تعرفه‌ها، اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های صادراتی و قاچاق سوخت از دیگر عوامل موثر در توقف کامیون‌ها در مرز است، اما چرا همه گمرک را مقصر می‌دانند؟ این سوال کلی کافی است تا مسعود کرباسیان از عملکرد خود و گمرک دفاع کند. او در دفاع از عملکرد گمرک می‌گوید: متوسط تشریفات گمرکی برای واردات قبلا ۲۴۴ ساعت بود که هم‌اکنون به ۲۴ ساعت رسیده است. بخشی از این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید: اخیرا گزارش‌هایی از توقف و تشکیل صف‌های کیلومتری از کامیون‌ها در مرزهای عراق، ترکیه و ترکمنستان منتشر شده است. دلیل این توقف‌ها چیست؟
دلیل این توقف‌ها در هر مرزی با مرز دیگر متفاوت است. در مرز ترکیه به این دلیل بوده که کالاهایی که به ترکیه ترانزیت می‌شوند، با محدودیت‌های گمرک ترکیه مواجه می‌شوند، در حالی که این کالاها برای خود ترکیه‌ای‌ها است. علاوه بر این، روزانه فقط ۵۰۰ کامیون از سوی ترکیه‌ای‌ها پذیرش می‌شود که این تعداد در حال حاضر کمتر شده و تا ۲۰۰ کامیون هم رسیده است. مسیر تردد بیشتر از مسیر آنها است و مسیر آنها محدودیت دارد. مورد بعدی این است که گمرک ما ۲۴۰ هکتار وسعت دارد، ولی گمرک ترکیه ۴ هکتار است. ترکیه در نقطه صفر مرزی ارزیابی سوخت را انجام می‌دهد، در صورتی که در ایران این‌طور نیست. از سوی دیگر با بسته شدن مرز ترکیه و عراق، کامیون‌های ترکیه، بار صادراتی این کشور را از طریق ایران به عراق صادر می‌کنند. این موضوع هم باعث افزایش حجم کار شده است. در این شرایط عمدتا مسائل متوجه خود ترکیه بود. در شرایطی که نزدیک به ۲ روز، مرز با ترافیک سنگینی روبه‌رو بود، آنها بر فعالیت‌هایشان افزودند و با افزایش تمهیدات لازم از جمله بردن ارزیابی‌ها به پشت مرزشان، ترافیک مرز را به حالت عادی در آوردند، این در حالی است که از سمت ما کار به صورت شبانه‌روزی در حال انجام بود. در مرزهای سرخس و لطف‌آباد، محدودیت‌هایی را ترکمنستان وضع کرده که روزانه بیش از ۲۰۰ کامیون را پذیرش نمی‌کند. در مرز «اینچه‌برون» ۸۰ کامیون اجازه تردد در روز را دارند. این مساله در عمل باعث می‌شود که کامیون‌ها در خاک ایران متوقف بمانند. برای رفع این مساله هم در کمیسیون مشترک با ترکمنستانی‌ها صحبت شده که روزانه بیش از ۲۰۰ کامیون پذیرش کنند. این باعث می‌شود که معطلی کامیون دو روز شود. این زمان چندان زیاد نیست. چون کالا برای آنها است و قطعا کالاهای صادراتی ما که اولویت دارند، صادر می‌شود. در غرب کشور هم، از آنجایی که رانندگان ایرانی تمایل چندانی ندارند وارد خاک عراق شوند، در نقطه صفر مرزی در گمرک، کالا را تحویل می‌دهند که این هم زمانبر است، اما با این حال کالاهای ترانزیت ما در نقطه صفر مرزی در حال تبادل هستند و هیچ معطلی در مرز نداریم. در مرزهای شمالی عراق، صادرات اندکی افت کرده که حجم کار این بخش به مرزهای مهران، چزابه و شلمچه انتقال یافته است. تنها در مورد ترانزیت سوخت از عراق است که اندکی معطلی وجود دارد و این هم امری عادی است و کنترلی باید وجود داشته باشد. نکته‌ای که می‌خواهم به آن اشاره کنم این است که هیچ منع خاص و مشکل گمرکی برای انجام کارها وجود ندارد.
پس چطور می‌شود که به یکباره صف ۱۷ کیلومتری کامیون‌ها در مرز ترکیه تشکیل می‌شود؟ این محدودیت تعداد کامیون آیا اتفاق عرفی است که در سایر کشورها هم بیفتد؟
ما برای اینکه به تجار خودمان و کسانی که قصد ترانزیت دارند و البته کشورهای همسایه‌مان کمک کنیم، حتی پذیرفته‌ایم که در محوطه کامیون‌ها بارشان را جابه‌جا کنند. این کاری نیست که در هیچ جای دنیا بار را در گمرک جابه‌جا کنند. به‌طور مثال در همین مرز ترکیه، کامیون‌هایی که وارد می‌شوند، کامیون‌های کانتینری نیستند که بتوان با یک جابه‌جایی این انتقال صورت گیرد.
در مرز عراق، بهانه این است که می‌گویند بیمه کامیون‌ها تا نقطه صفر مرزی است، به این خاطر که در آن سمت مرز ناامنی وجود دارد. این طور نیست؟
با کمک وزارت امور خارجه مجوز گرفته شده که کامیون‌های ایرانی بتوانند به آن سمت مرز تردد داشته باشند، اما نمی‌روند. البته باید به این نکته هم توجه داشت که هر راننده کامیونی تمایل ندارد به آن سمت مرز برود.
عوامل دیگری مثل تغییر تعرفه‌های فصلی یا ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی که برای واردات یا صادرات می‌گذارند. اینها چقدر باعث معطل شدن کامیون‌ها در گمرک‌های کشور می‌شود؟
صدور پروانه صادراتی عمدتا در داخل کشور انجام می‌شود. به این معنی که متقاضی از گمرک تهران یا گمرک مرکز استان، پروانه صادراتی را می‌گیرد. تغییر مقررات تاثیری در این موضوع ندارد. علاوه بر اینکه حقیقتا ما در چند ماه اخیر شاهد این تغییر مقررات‌ها نبوده‌ایم. می‌توانم ادعا کنم که کامیون صادراتی ما در مرز معطلی ندارد. اگر کامیون بیاید و کالا جابه‌جا کند، اما از آن سمت کامیونی نیامده باشد، گمرک مسوول این ماجرا نیست. گمرک ایران به صورت شبانه‌روزی در حال انجام وظیفه است.
به‌طور متوسط هر کامیون باید چه مدت در گمرک معطل شود؟ آمار جهانی چقدر است و در کشور ما به چه میزان است؟
اگر کامیون پشت به پشت نشود، حداکثر حدود یک ساعت تردد می‌کند.
میانگین جهانی یک ساعت است؟
خیر، بستگی دارد. کشورهایی که موافقت‌نامه‌هایی با یکدیگر دارند، کمتر از این هم زمان می‌برد. چون اسنادشان مورد پذیرش هم قرار می‌گیرد. کامیون‌های کانتینردار که دفترچه عبور دارند حتی در زمان کمتر از یک ساعت هم از گمرک عبور می‌کنند. آنهایی که دفترچه دارند اطلاعاتشان قبلا به ما واصل می‌شود و ما می‌دانیم که کدام کامیون وارد کشور می‌شود، دفترچه را تحویل می‌دهد، پلمپ کانتینر را چک (کنترل) می‌کنیم و کانتینر عبور می‌کند. ولی کالاهایی که از ترکیه می‌آیند، با کانتینر نمی‌آیند. با چادر و تسمه می‌آید. ما نمی‌دانیم که داخل آن چیست، به ناچار کالا تخلیه می‌شود و در کامیون دیگر بارگیری می‌شود و آن کامیون امکان عبور پیدا می‌کند.
یکی دیگر از دلایل توقف‌های طولانی، قاچاق سوخت است. به دلیل اینکه قیمت سوخت در کشور ما واقعی نیست و برای کشورهای همسایه هم مقرون به صرفه‌تر است. به این دلیل ممکن است که رانندگان کامیون، قاچاق سوخت انجام دهند و ممکن است که سوخت را آن سمت مرز به فروش برسانند. بازرسی‌هایی که برای کنترل و جلوگیری از این تخلفات هم باعث می‌شود سرعت کار را پایین بیاورد.
بله. یکی از تاخیراتی که ناگزیر وجود دارد، بالاخره باک اضافی ماشین‌ها و جاسازی‌هایی است که بعضا انجام می‌دهند. قیمت سوخت این سمت مرز ۱۵۰ تومان و آن سمت مرز ۷ هزار تومان است. این منجر به این می‌شود که توقف‌هایی هم به‌وجود بیاید. ولی بالاخره ما این را هم باید بپذیریم که این تفاوت قیمت جزئی از واقعیت کنونی ماست و اگر این کنترل برقرار نباشد، آن وقت دیگر شدت قاچاق سوخت افزایش خواهد یافت.
کنترل قاچاق سوخت در معطلی کامیون‌ها تاثیرگذار است؟
معطلی بستگی به زمان آن هم دارد، مثلا اگر اضافه سوختی داشته باشند، راننده باید به بانک برود و پول بانک را بپردازد سپس برگردد. تمام اینها بستگی به آن شخصی دارد که تخلف می‌کند. چون کسی که سوخت اضافه ندارد، یک کنترل معمولی و عادی انجام می‌دهند. این کامیون متخلف است که باید بایستد و برای ارزیابی برود و ما‌به‌التفاوت را بپردازد.
برخی کارشناسان معتقدند گمرک‌ها و مرزهای ما باید مکانیزه شوند. برنامه گمرک در این باره چیست؟
کارهایی که برای فراهم کردن بستر مکانیزه شدن در حال انجام است، کارهای قابل قبولی است. البته باید توجه داشت در کشورهای دیگر راننده ترانزیت اسناد جعلی ارائه نمی‌دهد. آن شخصی که قصد ترانزیت دارد، خودش متعهد است که اظهار درستی در مورد کالای ترانزیتش کند و مقررات آن کشور را رعایت کرده است. ما به خاطر کسانی که تخلف می‌کنند، مجبوریم سیستم مکانیزه، جی‌پی‌اس (GPS: سامانه موقعیت‌یابی جهانی)، دستگاه‌های ایکس ری کانتینری (به منظور سهولت پایش و کنترل ورود و خروج کامیون‌های حمل بار) و آراف‌آی‌دی (RFID: تراشه‌های هویت‌سنجی مبتنی بر فرکانس‌های رادیویی) بگذاریم، ضمن آنکه ارزیابی هم می‌کنیم. علاوه بر این، هم نگران جاسازی‌ها و اظهارات خلاف واقع هم باید باشیم. ما چاره‌ای جز انجام این همه هزینه نداریم. واقعیت این است که ما بیشترین هزینه را در این زمینه انجام می‌دهیم تا مسیر ترانزیت درست شود.
چه زیرساخت‌هایی برای جلوگیری از معطلی کامیون‌ها فراهم شده است؟
همین سیستم هوشمند ترانزیتی که طراحی شده به نحوی کار می‌کند که اگر کامیونی در حال عبور باشد، کارهای آن هم در همان لحظه به صورت مکانیزه انجام شود. مورد بعدی، مانیفیست الکترونیکی است که قصد گرفتن آن را داریم. به این معنی که قبل از اینکه کالا وارد گمرک شود، بار آن مشخص باشد و شرکت حمل هم آن را اعلام کرده باشد. کار دیگر، دستگاه‌های ایکسری دروازه‌ای است که کامیون با بار از داخل آن عبور می‌کند. علاوه بر این ما با سیستم پیامکی هم اطلاع‌رسانی می‌کنیم که آن باری که در حال انتقال است، در چه وضعیتی قرار دارد. از سوی دیگر با استفاده از سامانه جی‌پی‌اس براساس نقشه مسیر، مشخص می‌شود که همان بار چه مسیری را در حال طی کردن است و آیا درست در زمان خودش با زمان‌های توقف در تیر پارک‌ها انجام شده و نصب آر.اف.آی.دی که مشخصات محموله را نشان می‌دهد، درست صورت گرفته است. هیچ کشوری به این میزان هزینه نمی‌کند که فضای ترانزیت را درست کند.
یکی از کشورهای هدف صادراتی، عراق است. در مرزهای مشترکمان با عراق، بعضا پیش آمده که حتی تا ۳۰ روز کامیون‌ها معطل شده‌اند. آیا ریشه‌یابی کرده‌اید که برای حل این مشکل چه باید کرد؟
ببینید اتفاقا دو، سه هفته بعد از اینکه دولت مستقر شد، آقای اسحاق جهانگیری دستور داد که این معطلی‌ها باید از مرزها برداشته شود. عمدتا هم مرزهای شمالی بود که محدودیت واردات سوخت داشتند. چون به افغانستان منتقل می‌کردند و افغانستان هم ظرفیت پذیرش محدودی داشت که کامیون‌ها پشت مرز می‌ماندند. همین الان شما به من بگویید که معطلی پشت مرز چقدر است؟
یعنی در حال حاضر اصلا معطلی نداریم؟
معطلی ۳۰ روزه نداریم. ممکن است که بعضی از مرزها یک یا دو روز توقف داشته باشند.
میانگین این معطلی به چه میزان است؟
ما در این سمت مرز کامیونی نداریم که بیاید و بخواهد بار ببرد. بیشتر مربوط به آن سمت مرز است که سوخت می‌آورد. مرزهایی که ایکسری دارند، معطلی ندارد. عمده واردات کالا از گمرک شهید رجایی است که معطلی نداریم. از جنوب کشور آنهایی که مدار‌کشان درست باشد، معطلی نداریم. آنهایی که کالا می‌آورند معطلی ندارند. غیر از ترکیه که امری عادی است. سایر مرزها عمدتا مساله سوخت است که بالاخره باید کنترل شود، آن هم معطلی‌اش، تقریبا با تمهیداتی که دیده شده، به حداقل رسیده است.
ما راجع به مرزی صحبت می‌کنیم که نیاز به یکسری هماهنگی بین نزدیک به ۲۰ سازمان دارد، این هماهنگی به چه صورت است؟ آیا این هماهنگی‌ها به شکل درست انجام می‌گیرد؟ سیستم مکانیزه شما پاسخگو است؟ اخیرا وزیر صنعت اشاره‌ای به پنجره واحد تجاری داشته، آیا این راه حل می‌تواند پاسخگو باشد؟ چه کار باید کرد که هماهنگی بین سازمان‌ها برای یک شرکتی که در حال انجام واردات و صادرات است، به حداقل ممکن برسد؟
با این سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد گمرکی که ایجاد کردیم، اتلاف زمان به حداقل می‌رسد. ارتباط سامانه‌ای و مجوزهای الکترونیکی که گرفته می‌شود، سازمان‌ها باید با یکدیگر این هماهنگی و هم‌افزایی را انجام دهند. متوسط تشریفات گمرکی برای واردات قبلا ۲۴۴ ساعت بود، هم‌اکنون به ۲۴ساعت رسیده است.
اینکه تنها گمرک کارش را درست انجام دهد ملاک نیست. به نظر می‌رسد لازم است هماهنگی‌های لازم میان همه سازمان‌های ذی‌ربط وجود داشته باشد. این‌طور نیست؟
من کارم را انجام داده‌ام. حالا سازمان دیگری، اگر فکر می‌کند که کاری باید انجام دهد، ما آماده‌ایم که با آن سازمان هماهنگ شویم.
اگر همین امروز بگویند که صادرات «رب» ممنوع است و دیگر امکان صادراتش وجود ندارد و این به شما ابلاغ شود، در مرزهای کشور چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا کسی اشاره‌ای به وزارت صنعت یا سازمان توسعه تجارت می‌کند؟ می‌گویند که کالا در گمرک مانده است.
مشکل ما هم همین است. تشریفات گمرک به حداقل رسیده است. ما که واضع مقررات نیستیم، برای همین است که ما می‌گوییم باید این هماهنگی‌ها ایجاد شود. گفته می‌شود باید پنجره تجارت ایجاد شود، نه الکترونیک آن. می‌گفتند ۱۲ سازمان بیایند و بنشینند در گمرک و همان‌جا مجوز دهند، اما کسی نیامد چون نمی‌توانند. گمرک در حال انجام کار در سر مرز است؛ اما یک سازمان با یک نفر هم نمی‌آید. چه کار باید کرد؟ چندین بار هم بخشنامه ارسال می‌شود، باز نمی‌آیند. حالا ما آمده‌ایم این را الکترونیکی کرده‌ایم. هر کسی که بخواهد می‌تواند واردات، صادرات و ترانزیت را به گمرک اظهار کند. ما در مرزهای‌مان کار را لحظه‌ای کنترل می‌کنیم.
آیا شما با گمرک کشورهای همسایه تفاهم‌نامه‌ای منعقد کرده‌اید؟ کاری انجام می‌دهید که در نهایت منجر به تسهیل امور شود؟
خوشبختانه در سفر رئیس‌جمهور به ترکیه، دو موافقتنامه گمرکی به امضا رسید. معضل صف‌های طولانی را با گمرک ترکیه حل کرده‌ایم. برای مرزهای عراق هم با همکاری ستاد عراق و سفارتخانه این کار را انجام داده‌ایم. بالاخره کار باید انجام شود.
تفاهم‌های منعقد شده در چه زمینه‌ای است؟
از نظر ساعات کار، پذیرش اسناد گمرگی، فضای عملیات گمرکی و ایجاد دروازه‌هایی که باید انجام شود. ما باید دنبال این باشیم که بتوانیم بازرسی را هم مشترک کنیم. اگر بازرسی را مشترک کنیم، باید هر دو طرف اسناد همدیگر را قبول داشته باشیم که الان در تلاش هستیم در این مسیر حرکت کنیم.
در تفاهم‌نامه‌هایی که منعقد کرده‌اید، در مورد تعداد کامیون‌ها هم صحبتی شده است؟
ما با ترکیه ای‌ها توافق داشته‌ایم که روزی ۵۰۰ کامیون تردد داشته باشد. اینها هیچ وقت بیش از ۲۰۰ کامیون قبول نکرده‌اند.
پس کاربرد تفاهم‌نامه در کجا است؟
آنها هم حتما محدودیت‌هایی داشته‌اند. باید بنشینیم و مذاکره کنیم. ما دو مسیر داشتیم، آنها هم پذیرفته‌اند که مسیرشان را دو تا کنند و در حال بازسازی مسیرشان هستند. توجه کنید گمرک در هیچ کشوری در مقامی نیست که خودش مقررات را وضع کند، فقط این مقررات را تسهیل می‌کند. اینها هم رفته‌اند که این کارها را انجام دهند.
سه مرز شلمچه، مهران و چزابه ۲۴ ساعته شده است. معنی و مفهوم آن این است که آن سمت مرز هم ۲۴ ساعته کار می‌کنند؟
نه. ما ۲۴ ساعته کار می‌کنیم. ولی بعضی از مرزها وقتی که غروب می‌شود، کامیون‌هایشان دنبال بار نمی‌آیند. ممکن است که مسافر بیاید.
بنابراین در عراق به دلیل ناامنی‌های اخیر این ناهماهنگی‌ها هم پیش می‌آید.
یک مقدار به لحاظ مشکلاتی که آن سمت است وگرنه ما که محدودیتی نداریم. به هر حال ما با حداقل امکانات این کار را انجام می‌دهیم. مسائل و مشکلات آنقدرها هم نیست که این فرصت‌ها را از دست بدهیم. من هم در مقام و جایگاهی نیستم که بگویم چرا سازمان دیگر کار نمی‌کند. چون همه ما در حال کار کردن هستیم.
ارسال نظر