«ایران کد» و «شبنم» بر سر دوراهی بودن یا نبودن

هما کبیری- ایران کد و شبنم دو طرحی بودند که وزارت بازرگانی وقت و وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت‌های نهم و دهم زمان و هزینه زیادی برای اجرای آنها انجام دادند؛ طرح‌هایی که حالا در ابتدای دولت یازدهم بر سر دوراهی بودن یا نبودن قرار گرفته‌اند. یکی از برنامه‌هایی که «محمدرضا نعمت‌زاده»، بعد از در دست گرفتن سکان وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت یازدهم به آن تاکید داشت، تسهیل فرآیند کسب و کار و برداشتن مقررات و قوانینی بود که سد راه تجارت ایران با کشورهای دیگر شده بود. به گفته برخی از اعضای اتاق بازرگانی، این برنامه‌ها امیدهایی را در میان بازرگانان بخش خصوصی ایجاد کرده که از آن دست می‌توان به برداشتن تعهدات ارزی صادرات، حذف کد شبنم و کد رهگیری در امر واردات، کاهش فشارهای مالیاتی و کاهش تعداد بازرگانان ممنوع‌الخروج اشاره کرد که به نظر می‌رسد تا سه ماه آینده آثار آن در امر بازرگانی کشور مشاهده خواهد شد. در همین رابطه، روز گذشته طیف خبری گسترده‌ای مبنی بر حذف طرح شبنم و ایران‌کد در جهت تسهیل شرایط بازرگانی در رسانه‌ها ایجاد شد که قرار است به زودی به دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت اجرایی شود. این خبر واکنش‌های مختلفی را در پی داشت و عده‌ای با حذف آن موافق و برخی مخالف بودند. این در حالی است که تجربه‌های مشابه طرح شبنم در کشورهایی نظیر ترکیه، کانادا، اتحادیه اروپا، چین و هند اجرایی شده و اهداف پیش‌بینی شده را نیز برآورده کرده است.

در این باره رییس مجمع عالی واردات به خبرگزاری «فارس»، گفت: طرح شبنم باید به صورت محدود اجرا می‌شد، اما در اجرای آن عجله شد و همین باعث شد تقلب‌هایی صورت بگیرد و اشکالاتی به وجود بیاید.

محمدحسین برخوردار افزود: اجرای طرح شبنم در سطح عرضه برای اصناف مشکلات فراوانی به وجود آورده، به نحوی که صنوف کد طرح شبنم را برای کالای دیگری دریافت می‌کردند، اما روی کالای دیگری نصب می‌شد.

وی ادامه داد: طرح شبنم باید به مرور زمان اجرا می‌شد؛ چرا که این طرح در بسیاری از کشورهای جهان نیز اجرا شده است. مسوول طرح شبنم ستاد مبارزه با قاچاق است و من معتقدم که در برخی کالاها طرح شبنم باعث کاهش ورود قاچاق به کشور شد.

زمزمه حذف ایران کد

از سوی دیگر، ایران کد نیز طرح دیگری است که از سال ۸۵ اجرای آن کلید خورده و در مدت ۸ سال گذشته، موفق به جذب ۶۴هزار عضو شده و برای ۲ میلیون و ۱۰۰هزار کالا کد ملی یا شناسنامه الکترونیکی صادر کرده است. طرح شبنم نیز از دو سال گذشته به منظور بازرسی و نظارت مردمی با نیت استفاده از حضور مردم در عرصه بازرسی طراحی شده تا باعث ایجاد شفافیت در مبادلات اقتصادی شود. اما حالا این دو طرح پرهزینه که برای نخستین بار هم در کشور اجرا شده‌اند، مورد بررسی موشکافانه قرار گرفته‌اند و به گفته مدیرعامل مرکز شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران، تا نظر کارشناسی در مورد آنها صادر نشود، نباید با یک تصمیم یکباره از برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت کنار گذاشته شوند. احمد غلامزاده در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه ایران کد مصوبه مجلس دارد و بر اساس پشتوانه قانونی کار می‌کند، گفت: صرف نظر از همه منافع و امکاناتی که ایران کد دارد، در چارچوب قانونی کار می‌کند و برای اصلاح آن نیز باید مصوبات قانونی وضع شود.

وی موضوع حذف ایران کد و طرح شبنم را رد نکرد و اعلام کرد: صحبت‌هایی در این باره شده و در برنامه‌های وزیر نیز گنجانده شده که این دو طرح حذف شوند، اما قرار بوده که مورد بررسی کارشناسانه قرار بگیرند و بعد در مورد آنها تصمیم‌گیری شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.

مدیرعامل ایران کد با اعلام اینکه هنوز جلسه‌ای با شخص وزیر درباره بررسی کارشناسی این موضوع نداشته‌اند، گفت: تنها یک جلسه کارشناسی برگزار شده، اما تصمیمی در آن گرفته نشده است و به نظر می‌رسد شخص وزیر نیز هنوز در این مورد به جمع‌بندی لازم نرسیده‌اند.

غلامزاده با اشاره به اینکه در مدت ۸ سال گذشته برای ۲میلیون و ۱۰۰هزار کالا شناسنامه ایجاد شده، تاکید کرد: تولید یک بار شناسنامه برای هر کالا، مانع کسب و کار نیست و بهتر است در این زمینه بررسی کارشناسی بهتری صورت گیرد.

از حذف شبنم و ایران کد بی‌اطلاعیم!

مدیر پروژه طرح شبنم با اظهار بی‌اطلاعی از حذف طرح شبنم از تجارت خارجی، گفت: در حال حاضر کد شبنم در راستای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام می‌شود و حذف آن به این سادگی نیست.

غلامرضا نوری‌زاده در مورد برخی اخبار مبنی بر حذف کد‌های شبنم از حوزه مبادلات تجاری به خبرگزاری «تسنیم»، گفت: از این موضوع اطلاعی ندارم و در جریان آن نیستم. تعیین برچسب‌های کد شبنم توسط مجلس به تصویب رسید و در راستای قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اجرایی می‌شود.

وی با بیان اینکه این خبر را نه تایید می‌کنم و نه تکذیب، گفت: ما در طرح شبنم کارهای خود را طبق روال همیشه انجام می‌دهیم و چیزی مبنی بر اینکه کد شبنم از مبادلات تجارت خارجی حذف شود به ما ابلاغ نشده است.

مدیر پروژه طرح شبنم در پاسخ به این سوال که اگر قرار باشد کد شبنم که قانون است، حذف شود باید مجلس در مورد آن تصمیم بگیرد، افزود: بنده از روند قانونی و فرآیند آن اطلاعی ندارم ولی حذف این طرح به این سادگی نیست.

طرح شبنم قاچاق را کاهش داد

مسوولیت طرح شبنم بر عهده ستاد مبارزه با قاچاق گذاشته شده و موافقان اجرای این طرح معتقدند طرح شبنم موجب شده قاچاق به میزان قابل توجهی در کشور کاهش یابد. معاون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز حذف ایران کد و شبنم را از تجارت خارجی رد کرد و گفت: قرار است کارگروهی تشکیل و چالش‌های طرح شبنم را بررسی کند تا این طرح به روز و با روند بهتری اجرا شود. مهدی ابویی در مورد حذف کد شبنم و ایران کد از حوزه تجارت خارجی به خبرگزاری «تسنیم» اعلام کرد: خبری که در مورد حذف ایران کد و شبنم مطرح شده است، صحت ندارد.

معاون پیشگیری و هماهنگی سازمان‌ها و امور استان‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالاو ارز ادامه داد: روز شنبه طی جلسه‌ای که با محمد رضا مفتح، قائم مقام وزیر صنعت داشتیم، قرار شده کارگروهی برای طرح شبنم تشکیل شود تا در این کارگروه چالش‌ها و اشکالات موجود بررسی و این طرح به روز و با روند بهتری ادامه پیدا کند. بر این اساس قرار نیست توقفی در اجرای طرح شبنم و ایران کد صورت بگیرد.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه تشخیص تخلف در طرح شبنم، به کمک مشارکت مردم انجام می‏شود، باید نظرسنجی‌هایی نیز از مردم انجام شود که آیا کدگذاری، رهگیری، مشارکت مردمی و بازرسی که ۴ رکن طرح شبنم بوده، موفق بوده یا خیر؟ آیا ایران کد که میرکاظمی به عنوان وزیر وقت بازرگانی از آن به عنوان یک دستاورد بزرگ در حوزه کاری‌اش به آن می‌بالید، توانسته انتظارات جامعه بازرگانان را برآورده کند یا خیر؟ همه اینها نیاز به کارهای کارشناسی دقیق‌تری دارد که دولت یازدهم موظف به انجام آنها است.