اقتصاد نفتی و جهش صادراتی

سید حمید حسینی

کارشناسان از اقتصاد بدون نفت و نقش منفی درآمد‌های نفتی در اقتصاد کشور سخن می‌گویند. در عین حال نفت یکی از بخش‌های مهم اقتصادی کشور است و باید از این ماده بهترین استفاده به عمل آید. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده اند که تنها راه خروج از بن بست توسعه صنعتی گسترش صنایع انرژی‌بر است زیرا سهم ایران با داشتن یک درصد از جمعیت جهان بیست درصد از منابع گاز دنیا و بیش از پنچ درصد از منابع نفتی دنیا است و ما در این رشته مزیت مطلق داریم بنابراین منطق حکم می‌کند از منابع فراوان نفت و گازی که در اختیار داریم به بهای نسبتا ارزان در جهت انباشت سرمایه، صادرات و اشتغال‌آفرینی استفاده نماییم.

برای کار آمد بودن اقتصاد، سه شاخص مورد توجه است:

۱ - نرخ تورم

۲ - میزان اشتغال

۳ - میزان صادرات

هر یک از کشور‌ها با توجه به اینکه در کدام یک از مراحل توسعـه قرار دارند به یکی از شاخص‌ها بیشتر توجه می‌کنند. به طور مثال کشور‌های پیشرفته اقتصادی که تورم کنترل شده دارند برای میزان اشتغال اهمیت بیشتری قائل شده و در کشور‌های در حال توسعه به میزان صادرات توجه بیشتری نشان داده می‌شود.

با توجه به آنچه که گفته شد اعتقاد دارم در کشور ما باید با هدف افزایش سریع صادرات، از مزیت مطلق کشور در زمینه انرژی، نیروی انسانی و مواد اولیه استفاده نموده و نسبت به گسترش صنایع سنگین انرژی اقدام نماییم

در این راستا تمرکز و توجه مدیریت اقتصاد کشور می‌بایست در جهت توسعه صنایع پتروشیمی، ایجاد پالایشگاه‌های جدید، احداث نیروگاه و گسترش صنایع انرژی بر نظیر فولاد، آلومینیوم، سیمان و شیشه به جای صنایع کوچک زود بازده قرار بگیرد.

چنین کاری به ما این امکان را خواهد داد تا بخشی از سودآوری حاصله را در جهت تقویت تامین اجتماعی و حل معضل بیکاری صرف نماییم. باید توجه داشت که ایجاد اشتغال از طریق توسعه بخش خدمات، مسکن و کشاورزی، امری قابل دستیابی خواهد بود

با نگاهی گذرا به حجم واگذاری برنامه ریزی شده اصل ۴۴ و صادرات ۱۶میلیارد دلاری سال ۱۳۸۵ درمی‌یابیم که قسمت عمده صادرات مذکور مربوط به بخش انرژی از قبیل مایعات گازی (فازهای پارس جنوبی) فرآورده‌های پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی و صنایع انرژی بر مانند فولاد مس، روی، برق و مواد معدنی است و از ۱۶۰میلیارد دلار حجم واگذاری‌های اموال دولت، یکصد میلیارد دلار مربوط به حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و نیروگاه‌ها است. بنابراین ما می‌توانیم با توسعه سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها نقش اول را در اقتصاد منطقه داشته باشیم زیرا در حوزه صنایع سنگین انرژی بر، رقیب عمده‌ای در منطقه نداریم حال آنکه در صنایع کوچک و متوسط قادر به رقابت با کشور‌هایی چون ترکیه و کشور‌های جنوب شرقی آسیا نیستیم.

برای بیان مزیت ایران در این زمینه به عنوان نمونه کافی است به فاز‌های پارس جنوبی اشاره نمایم. در حالی‌که برای توسعه هر یک از فاز‌ها به سرمایه‌گذاری حداکثر دو میلیارد دلار نیاز است، حاصل تولید آن ۲۵میلیون لیتر مکعب گاز شهری و روزانه ۴۰۰۰۰ بشکه مایعات گازی بوده که فقط از فروش مایعات گازی سالانه یک میلیارد دلار درآمد عاید کشور خواهد شد و ظرف مدت دو سال سرمایه‌گذاری انجام شده مستهلک خواهد شد و گاز شهری با قیمت دو نیم سنت قابل عرضه به صنایع است. اگر این گاز در صنایع انرژی بر استفاده شود ارزش افزوده‌ای در حدود سه میلیارد دلار به دنبال دارد و بیست هزار شغل جدید ایجاد خواهد کرد ضمن اینکه قادر خواهیم بود تا با احداث نیروگاه‌های متعدد و خودکفایی کنونی در صنعت برق، به صادرکننده عمده برق به کشور‌هایی چون عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه و امارات بدل شویم.

مزیت ما در صنایع انرژی بر به خاطر هزینه‌های گران انتقال گاز توسط لوله به سایر کشور‌ها و یا تبدیل آن به LNG است. بنابراین می‌بایست سیاست صدور گاز و نفت را به سیاست تبدیل نفت و گاز به فرآورده و صادرات آن تغییر داده و از این مزیت خدادادی حداکثر استفاده را در توسعه اقتصادی کشور به عمل آوریم.

* عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران