زعفران در محاق

دریافت تعرفه گمرکی از محموله‌های صادراتی زعفران در بسته‌بندی‌های بالای ۲۵ گرم به مانعی در برابر عرضه این محصول به بازارهای مقصد تبدیل شده است. غلامرضا میری، رییس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران با اشاره به رشد قابل توجه تولید زعفران طی دو سال گذشته، ادامه اجرای قانون دریافت تعرفه از صادرات زعفران در بسته‌بندی‌های بالای ۲۵ گرم را عامل ضربه به صادرکنندگان و تولیدکنندگان این محصول توصیف می‌کند.

دولت چندسال پیش با هدف صیانت از زعفران ایرانی و جلوگیری از کاهش اعتبار این محصول قوانینی چون منع صادرات زعفران فله و الزام صادرکنندگان به درج عبارت «ساخت ایران» بر روی بسته‌بندی زعفران صادراتی وضع کرد که اگرچه شاید در آن زمان با توجه به کاهش شدید تولید زعفران کارآمد بود، اما به اعتقاد فعالان این بخش با تغییر شرایط همین قوانین به موانعی صادراتی تبدیل شده‌اند.

اگرچه به نظر می‌رسد صادرکنندگان زعفران یک صدا مخالف اخذ تعرفه از زعفران فله هستند و در این مورد اتفاق نظر وجود دارد، اما در مورد منع صادرات زعفران تحت برند خارجی بدون قید مبدا تولید، چنین اتفاق نظری وجود ندارد.

اولین استدلال در مخالفت با موانع صادراتی زعفران فله وجود برداشتی غلط در مورد عبارت «زعفران فله» است. بزرگ‌ترین بسته‌بندی زعفران نیم‌کیلویی است و اصولا با توجه به آسیب‌پذیر بودن زعفران امکان بسته‌بندی آن در بسته‌های بزرگ‌تر وجود ندارد و کلمه فله خیلی در این مورد صدق نمی‌کند.

میری، همگرا با دولتی‌ها که صادرات زعفران تحت برند خارجی را نادرست می‌دانند و اعتقاد دارند زعفران ایرانی باید به نام ایران در خارج از کشور عرضه شود، از این رویکرد حمایت می‌کند، اما دریافت تعرفه از صادرات زعفران فله را به خصوص با توجه به افزایش تولید این محصول در کشور نادرست می‌پندارد.

او یادآوری می‌کند که صادرکنندگان زعفران ناچارند مطابق خواست و سلیقه مشتری محموله را آماده کرده و تحویل دهند و نمی‌توانند شرایط خود را به خریدار تحمیل کنند. برخی خریداران خارجی، زعفران را برای استفاده در صنایع غذایی، دارویی و رنگ سازی می‌خواهند و فقط عرضه آن در بسته‌بندی‌های بزرگ، تامین‌کننده نظر آنها است.

تنها وجود تعرفه صادراتی عامل مخالفت با این قانون نیست بلکه وضع تعرفه‌های وارداتی سنگین به بسته‌بندی‌های کوچک در مقصد هم مزید بر علت شده است.

این نکته را هم باید مد نظر قرار داد که اگر هدف از وضع این قانون در کنار پرداخت جوایز صادراتی به صادرات زعفران در بسته‌بندی‌های کوچک، برندسازی برای زعفران ایرانی بوده، باید اذعان کرد در این رابطه نوعی ساده نگری وجود داشته است.

رویکرد غلط

واقعیت این است که ایران بر خلاف دیدگاه‌های رایج تنها تولیدکننده زعفران در جهان نیست و لااقل سه کشور افغانستان، چین و اسپانیا فعالانه به تولید و صادرات این محصول اشتغال دارند که البته محصول شان به لحاظ کیفی قابل مقایسه با زعفران ایرانی نیست.

حال اگر هدف از منع فروش فله زعفران ایرانی جلوگیری از بسته‌بندی مجدد و احتمال عرضه آن به عنوان محصول سایر کشورهای تولیدکننده یا تقلب در عرضه آن با کیفیت پایین تر و به نام ایران است که می‌تواند به کم شدن اعتبار زعفران ایرانی منجر شود، باید قبول کرد در هر حال امکان چنین سوء استفاده‌هایی وجود دارد.

در این میان، خریداران زعفران فله می‌توانند محصول خریداری شده را در بسته‌های کوچک‌تر بسته‌بندی کرده و تحت هر نام، کیفیت و با قید هر کشوری به عنوان مبدا تولید وارد بازار مقصد کنند، پس با وضع چنین قوانینی قادر به کنترل بازارهای خارجی نیستیم.

خودحذفی به نفع رقبا

غلامحسین شافعی، رییس شورای ملی زعفران که نهادی غیردولتی با حضور نمایندگان دستگاه‌های دولتی برای تدوین استراتژی

دراز مدت ساماندهی همه امور مربوط به این محصول از تولید تا توزیع داخلی و صادرات است نیز بر مخالفت این شورا با ادامه اعمال قوانین بازدارنده صادرات زعفران تاکید دارد.

رییس اتاق مشهد با اشاره به تلاش این شورا در زمینه حمایت همه جانبه دولت برای ایجاد دو پایگاه صادراتی در اسپانیا و

امارات عربی متحده برای هدایت جریان ورود زعفران ایران به بازارهای بین‌المللی، موانع موجود در صدور زعفران را ناکارآمد، عامل خودحذفی زعفران ایران و لطمه دیدن صادرکننده‌ها و زعفران کارها می‌داند.

به ظاهر، شورای ملی زعفران پیش تر پیشنهاد اعمال پله کانی تعرفه صادرات زعفران فله و حذف موردی آن با توجه به شرایط زمانی را مطرح کرده بود، اما هنوز ترتیب اثری به آن داده نشده و محدودیت‌ها به قوت خود باقی هستند.

دردسرهای خارجی

بر اساس این گزارش، وقتی تجار ایرانی صادرکننده زعفران به امارات چند سال پیش متوجه افت شدید تقاضا برای زعفران ایرانی شدند، در صدد یافتن دلایل این مساله برآمدند.

آنها خیلی زود دریافتند گروهی سودجو با وارد کردن زعفران تقلبی از هند که در واقع تلفیقی از نشاسته، رنگ خوراکی و اسانس زعفران است و مخلوط کردنش با زعفران ایرانی، آن را در بسته‌بندی‌های شکیل و تحت نام زعفران ایران عرضه می‌کنند.

اگرچه با پیگیری‌های این عده و اطلاع‌رسانی گسترده در رسانه‌های محلی بساط عرضه این زعفران تقلبی در امارات برچیده شد، اما این تجربه نشان داد امکان سوء استفاده از نام زعفران ایران همیشه و همه جا وجود دارد.

تلاش برای گفت‌وگو با رییس سازمان بازرگانی استان خراسان و رییس سازمان توسعه تجارت برای انعکاس نظرات شان در این رابطه ناکام ماند ولی صرف نظر از دیدگاه دولتی‌ها، فعالان بخش‌خصوصی خواستار بازنگری در قوانین بازدارنده صادرات زعفران هستند.