واردات تخصصی، رانت را از بین می‌برد

سارا صفاری

تشکیل مجمع واردات برای شفاف‌سازی رویه واردات در گمرک اقدامی بود که وزیر بازرگانی بر اساس قول‌هایی که در مجلس برای کسب رای اعتماد داده بود عملیاتی شد، از همین رو با رییس مجمع عالی واردات کشور به گفت و گو نشستیم. محمد حسین برخوردار در این مصاحبه از خلأ‌های قانونی، قوانین موازی و دست و پاگیر، روند کار مجمع، ضرورت کار فرهنگی برای ممانعت از قاچاق به کشور، رانت وارداتی، خصوصی‌سازی و تلاش برای وضع قوانینی در مجلس برای تخصصی شدن واردات سخن گفته است. او همچنین از تخصصی شدن واردات دفاع کرده است.

تشکیل مجمع واردات به درخواست واردکنندگان بود یا نهاد و ارگان‌های دولتی؟

آقای غضنفری زمانی که می‌خواست وزیر شود به خاطر معضل واردات کشور در مجلس قول دادند که واردات را مدیریت کند. او بعد از رای اعتماد از مجلس به اتاق بازرگانی رفت و گفت ما می‌خواهیم ظرف ۶ ماه واردات را مدیریت کنیم و آنها در این خصوص کاری انجام نمی‌دهند.ایشان (وزیر بازرگانی) از طریق قوانینی که به وزارت بازرگانی اجازه می‌داد در مرکز امور اصناف، مجمع واردات را تشکیل داد.

جمع کردن واردکنندگانی که ترجیح می‌دادند شناخته نشوند کار سختی نبود؟

بله، زمانی که این انجمن را تشکیل دادیم بازرگانان دور هم جمع نمی‌شدند. زیرا برخی بازرگانان در مملکت ما خوشنام نیستند در صورتی که همین‌ها هستند که به عنوان سربازان خط مقدم اجناس مورد لزوم را وارد می‌کنند. فرض بفرمایید اگر زمانی به موقع گوشت وارد کشور نشود قیمت اقلام به طور سرسام آوری بالا می‌رود. لذا آنقدر جمله واردات در مقابل تولید و صادرات مغفول مانده بود که همیشه واردکنندگان دوست داشتند پشت پرده باشند. در صورتی که اگر واردکنندگان به موقع اقدام نکنند و نیاز مملکت را تامین نکنند شما ببینید چه سردرگمی در بازار فراهم می‌شد. بعد از اینکه به واردکنندگان گفتیم که همه باید در رشته‌های تخصصی دور هم جمع شوید و اطلاعات و آمار داشته باشید و اولین کارتان این باشد که ببینید نیاز جدی کشور چیست، اهداف ملی را برای واردکنندگان باز کردیم دور هم جمع شدند. ما برای اولین بار دور هم جمع شدیم و می‌دانیم که نیاز مملکت چقدر است، چقدر باید کالا وارد شود تا ارز مملکت هدر نرود.

روند کار مجمع واردات به چه صورت است؟

مجمع واردات متشکل از تجار شناخته شده است با این مضمون که اولا جنس‌هایی که وارد کشور می‌شود مشخص شود که از چه مسیری آمده و توسط چه کسی وارد می‌شود. از تولید تا مصرف باید تحت کنترل این مجمع باشند که این شامل؛ قیمت، کیفیت، استاندارد و خدمات پس از فروش می‌تواند باشد. این مجمع با هدف واردات تخصصی از طریق تجار شناسنامه دار، تشکیل شد و زیر مجموعه‌های تخصصی خود را در گروه‌های پروتئینی، غذایی و آشامیدنی، IT، صوتی و تصویری، لوازم خانگی، بهداشتی و آرایشی و وسایل نقلیه تشکیل داد. پروسه کار به گونه ای است که با توجه به نیاز کشور، ابتدا دقت می‌شود که تولید کشور چقدر است و سپس نسبت به واردات اقلام مورد نیاز در ۲ جهت بازپروری برای صادرات مجدد و نیز اقلام مصرفی، وارد کنند.

در روند واردات تشخیص به موقع نیاز کشور برای ممانعت از افزایش اتفاقی قیمت‌ها بسیار اهمیت دارد. مثلا ما در مورد گوشت تشخیص می‌دهیم که در کشور چقدر تولید و چقدر مصرف داریم و مصرف ما در فصول مختلف مثل ماه رمضان و ایام عید‌ها چقدر است و با داشتن این آمار تولید و مصرف می‌توانیم اقدام موثر برای واردات کنیم. مثلا در چند وقت اخیر که تلاطم ارز وجود داشت، اعضای مجمع در بخش‌های مختلف همه با هم جلسه داشتیم و در جهت تثبیت قیمت‌ها، تصمیم گرفتیم که قیمت‌ها به هیچ وجه تکان نخورد و برای این منظور جشنواره‌هایی برگزار کردیم و برای این کار هم موفق بودیم.

بنابرین شما از تخصصی کردن واردات همچنان دفاع می‌کنید؟

بله، هدف از تشکیل این مجمع ابتدا تخصصی کردن واردات است. ما اعتقاد داریم کسی که شکلات وارد می‌کند با کسی که فولاد وارد می‌کند دو مقوله متفاوت است، کسی که خودرو وارد می‌کند در برنج آوردن نباید دستی داشته باشد و این به ضرر مردم است. البته برخی این مساله را قبول ندارند و می‌گویند هر کس کارت بازرگانی بگیرد می‌تواند اقدام به واردات هر چیزی کند، اما ما می‌گوییم باید واردات تخصصی شود. مثلا شما اگر دکتر چشم بروید مردمک برای خودش یک تخصص دارد، شبکیه به همین ترتیب پس بنابراین در دنیای امروز اینکه من بروم قهوه وارد کنم و به خاطر منافع شخصی‌ام تیرآهن یا خودرو هم وارد کنم برای مملکت هم از لحاظ ارزی و هم از نظر کیفی منفعتی ندارد.

مجمع واردات با برخی ممانعت‌ها نیز روبه‌رو شده، آیا دلیل آن وجود خلأهای قانونی است؟

این خلأ وجود دارد، اما علاوه بر آن ما قوانین دست و پاگیری داریم که به موازات آن در حال انجام است که این موضوع در برخی مواقع باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود. ما صادقانه در جهت کاهش هزینه‌ها به دوایر مختلف دولتی اعلام می‌کنیم که به فرض، فلان کار دارد در معاونت غذا و دارو صورت می‌گیرد و به موازات در اداره استاندارد هم صورت می‌گیرد، آیا لزومی دارد که یک واردکننده در دو جا یک محصول را تحت کنترل قرار دهد، تازه در برخی مواقع به ما اعلام می‌کنند که در جایی چیزی را قبول می‌کنند و در جایی رد می‌شود و ممیزی کردنشان با هم فرق می‌کند.

ما مشکلی به نام قاچاق کالا داریم و این همیشه مانعی برای اطلاع از آمار واقعی واردات بوده به غیر از این ما اسکله‌های غیرمجاز و مرزهای غیرمجاز را داریم، به نظر شما با وجود قاچاق کالا می‌شود واردات را مدیریت کرد؟

بله؛ قاچاق یک معضل و یک پدیده بسیار بسیار شوم است. ما امیدواریم که قوانین بسیار بسیار محکمی با افرادی که مبادرت به قاچاق می‌کنند در مجلس تنظیم شود. بدترین نوع اینها قاچاق مواد غذایی و بهداشتی است که برای کشور فاجعه است و برخی را از طریق ارگان‌هایی مثل بازرسان وزارت بازرگانی موقعی که می‌گیریم و به اداره بهداشت می‌دهیم، تجزیه و تحلیل که می‌شود در این کالاها موادی در می‌آید که جای تاسف دارد. جزو وظایف مجمع است که از طریق سایت مجمع، رسانه‌ها و سایت‌های تخصصی به مردم اطلاع رسانی کنیم که خرید ارزان جنس، بدون علت نیست و اولا اینکه با خرید هر کالای قاچاق نه تنها سطح بهره‌وری تنزل می‌یابد، یک فرصت اشتغال از بین می‌رود، حق و حقوق دولت پرداخت نمی‌شود در نتیجه عمران و آبادی صورت نمی‌گیرد و از همه مهم‌تر، سلامت جامعه به مخاطره می‌افتد.

به نظر شما قبل از تشکیل مجمع نباید معضل قاچاق تا حدودی از طریق ستاد مبارزه با قاچاق مرتفع می‌شد چون در غیر این صورت اهداف مجمع برآورده نمی‌شود چراکه قاچاق و اهداف مجمع با هم مغایر هستند.

درست است، ولی ستاد مبارزه با قاچاق کالا باید پیش از این به صورت جدی تری کار می‌کرد، اما ما کشوری داریم که مرزهایش بسیار گسترده است. کنترل کردن این قضیه فقط از طریق یک ارگان یعنی ستاد مبارزه با قاچاق کالا بسیار سخت است. به نظر ما آگاهی دادن به مردم و نخریدن کالاهای قاچاق شاید کاربری‌اش بیشتر از موارد دیگر باشد. افزایش سطح اطلاعات مردم باعث می‌شود در مبارزه با قاچاق کالا هم بسیار موفق باشیم ضمن اینکه ستاد مبارزه با قاچاق کالا هم باید تمهیداتی داشته باشد.

اما مردم ما به دلیل پایین نگه داشتن سطح درآمدهایشان ترجیح می‌دهند کالای ارزان بخرند چه قاچاق و چه غیر از آن، چه پروسه زمانی نیاز است که مردم به آن سطح از آگاهی برسند که ضرر کالای ارزان قاچاق بیش از کالای گران باکیفیت است؟

درست است، اگر درآمد‌ها کم باشد مردم به سمت خرید‌های ارزان قیمت می‌روند. فکر می‌کنم با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها پول‌های بیخودی که هدر می‌رفت این پول‌ها برای عمران کشور هزینه می‌شود، اشتغال ایجاد می‌شود، صادرات می‌شود و این صادرات باعث افزایش سطح رفاه می‌شود. خرید هر کالای ارزان قیمت بدون دلیل نیست و اینها متاسفانه از فقر فرهنگی جامعه در اثر عدم آگاهی مردم است که عواقب بدی دارد.

چگونه می‌خواهید جلوی رانت در واردات را بگیرید؟

ما جلوی رانت‌ها را می‌گیریم، البته شما می‌دانید که هر کس کارت بازرگانی دارد می‌تواند هر جنسی را بردارد بیاورد. ما پیشنهاداتمان را به مجلس و جاهایی که تصمیم‌گیر هستند می‌دهیم که اگر رانتی وجود دارد حتما جلویش گرفته شود و بستر مناسب برای هر فردی که آمادگی کار شفاف در کشور را دارد فراهم شود.

تا حالا قوانینی از سوی مجمع پیشنهاد شده؟

ما تازه تاسیس هستیم، اما خیلی از مسائلی که گیر داشته حل شده. زمانی که ۱۰۰ قلم کالا یک شبه جلویش را گرفتند ما بلافاصله نامه زدیم که این خودتحریمی است و بلافاصله مسوولان متوجه شدند و این قضیه را برداشتند. یکی از موارد، موازی‌کاری‌ها است که اعلام کردیم و دارند راجع به آنها فکر می‌کنند.

به نظر شما تخصصی شدن واردات ایجاد رانت نمی‌کند؟

به نظر ما نه. ما منظورمان از تخصصی شدن این نیست که افراد خاصی اقدام به واردات کنند. ممکن است ۱۰۰ نفر کالا را وارد کنند. سرمایه هیچگاه معطل نمی‌ماند. اینها باید رقابت کنند و مجبورند برای اینکه سرمایه شان را بچرخانند با هم رقابت کنند. رقابت هم در قیمت، کیفیت و خدمات است.

اما کسی که کار تجارت انجام می‌دهد آنقدر با تجربه است که همه سرمایه‌اش را صرف واردات نکند، بنابراین قدرت احتکار و به تبع آن افزایش قیمت را می‌تواند داشته باشد یا اینکه با سایر واردکنندگان برای سود بیشتر تبانی کند.

ما اینجا نشسته ایم و امور را رصد می‌کنیم که جنس کی وارد کشور شد، چه وقت وارد بازار شد. ما شفاف‌سازی می‌کنیم و افرادی را اینجا دعوت کرده‌ایم که دنبال این قضایا نباشند.

برای این گونه تخلفات جریمه یا مجازاتی هم پیش بینی شده است؟

ما داریم الان تجار خوشنام را معرفی می‌کنیم و با توجه به قول‌هایی که در گمرک به ما دادند برایشان مسیر سبز ایجاد می‌شود و همچنین در ارگان‌های مختلف به آنها تسهیلات می‌دهند. غیر از آن دیده شود مسلما کار وارد کننده از مسیر خط قرمز پیش می‌رود. امیدواریم به مرور بتوانیم پیشنهاداتی داشته باشیم که تصویب شود و طرف فقط نباید فکر منافع شخصی خود باشد، هر چند باید در نظر گرفت که کار هر تاجری نمی‌تواند بدون منفعت باشد، اما باید توجه داشته باشید که منافع ملی باید در تجارت مد نظر قرار گیرد. و سر لوحه کار مجمع، منافع ملی است.

برای بحث‌های تجارت گاهی اوقات افراد متنفذی وجود دارند که از قدرت سیاسی نیز برخوردارند. با این موارد سفارشی چه می‌کنید؟

اصل ۴۴ موضوعی است که دولت به آن اعتقاد دارد و برای اجرای آن اقدام کرده و سرلوحه کار خود قرار داده است.البته ممکن است مقاومت‌هایی در برخی جاها صورت گیرد، اما ما داریم به این جهت پیش می‌رویم. ممکن است مقداری زمان ببرد. اما خصوصی‌سازی که سرلوحه توفیق هر مملکتی است دارد در کشور ما نیز اتفاق می‌افتد.

شما به درست بودن خصوصی‌سازی در کشور معتقد هستید؟ زیرا بخش خصوصی معتقد است این خصوصی‌سازی نیست و شبه خصوصی‌سازی است؟

درست است، اما بعضی جاها بخش خصوصی بد عمل کرد و شاید آنها(دولت) از این قضیه ترسیدند. مثلا آمد یک کارخانه را خرید به جای اینکه کارخانه را راه بندازد کارگرش را اخراج کرد، رفت و زمینش را تبدیل به ساختمان کرد. شاید این واهمه وجود داشته که این تجربه ناموفق از آب دربیاید. به نظر من حتما باید به سمت خصوص‌سازی حرکت کنیم در غیر این صورت هزینه‌های دولتی آنقدر بالا می‌رود که هر چه دولت در می‌آورد باید صرف این گونه شرکت‌ها کند. تا شرکت‌ها و کارخانه‌های ما خصوصی‌سازی و رقابتی نشوند، جز اینکه هزینه‌های دولتی را بالا ببرد چیزی ندارد.

بازوی اجرایی مجمع واردات کجا است؟

همت جمع، اینها (واردکنندگان) که دور هم جمع می‌شوند تشکیل کانون قدرت می‌دهند.

منظور من از نظر قانونی است؟

باید از نظر قانونی پیشنهاد کنیم تا از طریق مراجع ذی‌صلاح تصویب شود. از جمله قاچاق!

ما تمام مواردی که فکر می‌کنیم در جهت حمایت از مصرف‌کننده است را مکتوب می‌کنیم و به وزارت بازرگانی می‌دهیم. چون از طریق وزارت بازرگانی باید به هیات دولت ارائه و درآنجا تصویب شود و سپس به مجلس ارائه شود و در صورت تصویب به قانون تبدیل شود.

این گروه‌های تخصصی که اعلام کردید همه واردات به کشور را شامل می‌شود؟

بین ۷۵ تا ۹۰ درصد از واردات به کشور را افرادی که عضو مجمع واردات هستند انجام می‌دهند.

تخصصی شدن واردات به ضرر منافع واردکننده نیست؟

هر وارد کننده می‌تواند در رشته تخصصی خود اقدام به واردات صدها قلم کالا کند و هر تاجر طوری تجارت می‌کند که حتما باید منفعت داشته باشد و اگر منفعت نداشته باشد جنسی را وارد نمی‌کند. بنابراین ما هم پافشاری به واردات یک قلم کالا نداریم. حتی اگر یک شرکت بازرگانی است که می‌تواند به فرض مواد غذایی وارد کند و در گروه کالایی دیگری هم تخصص دارد، هیچ عیبی ندارد که اقدام به واردات کند به شرط اینکه تخصصش محرز شود و ما بدانیم از نظر علمی و فنی در حدی است که به ضرر مملکت ما عمل نمی‌کند.

اما ایران خودرو هنوز هم برنج وارد می‌کند؟

اگر بخواهد این کار را بکند، این کارش بسیار اشتباه است. مقوله تولید خودرو با واردات برنج دو مقوله جدا است. اگر در رشته تخصصی خود کار کند به نظر من خیلی بهتر است.

مجمع واردات با قوانین و اختیاراتی که دارد می‌تواند جلوی این اقدام را بگیرد؟

نه، مگر آنکه بحث تخصصی شدن واردات را در مجلس پیگیری کنیم.