نابسامانی بخش کشاورزی در 4 برنامه توسعه

گروه بازرگانی- وزیر جهاد کشاورزی دولت دهم دیروز به اتاق ایران رفت تا با نمایندگان پارلمان بخش خصوصی صبحانه بخورد و پای نقد و نظر آنها بنشیند. این نخستین نشست رسمی ‌صادق خلیلیان با فعالان بخش خصوصی بود که وزارت او را به فال نیک گرفته‌اند. محمد نهاوندیان در این نشست با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی به حمایت‌های خاص دولت نیاز دارد، گفت: حتی در اقتصادهای باز و در قوانین wto نیز بیشترین حمایت را در بخش کشاورزی می‌بینیم.

رییس اتاق ایران، صادق خلیلیان را با اتاق بیگانه ندانست؛ چون قبلا عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی بوده است. وی همچنین به این نکته اشاره کرد که از این پس وزارت کشاورزی می‌تواند ۴ نماینده در اتاق بازرگانی داشته باشد. رییس اتاق ایران همچنین با تایید تشکیل کارگروه مشترک اتاق بازرگانی و وزارت کشاورزی نخستین جلسه آن را در هفته آینده اعلام کرد.

نهاوندیان با انتقاد از این که اعتبارهای تخصیص یافته به کشاورزی تحقق نمی‌یابد دلیل آن را ناهماهنگی‌ها دانست و گفت: از بخش‌هایی که از گذشته دچار ناهماهنگی بوده است می‌توان به بخش آب اشاره کرد. به گفته نهاوندیان، هماهنگی میان وزارت‌های نیرو و کشاورزی در این زمینه بسیار مهم است؛ چراکه از جمله چالش‌هایی که در استان‌ها دیده می‌شود این است که آیا آب سدها باید برای کشاورزی مورد استفاده قرار بگیرد یا نه؟

رییس اتاق ایران، ضمن اشاره به نشست شورای وزیران در ژنو و اینکه مهدی غضنفری در آنجا حضور دارد، اظهار امیدواری کرد که این امر منجر به آغاز جدی مذاکرات گروه کاری ایران برای الحاق به WTO شود. نهاوندیان همچنین اظهار امیدواری کرد که رابطه سازمان‌یافته‌ای از این پس میان اتاق و وزارت جهاد کشاورزی برقرار شود.

به تقابل با صنعت اعتقاد نداریم

در ادامه این نشست صادق خلیلیان با اشاره به سهم ۱۳ درصدی بخش کشاورزی در تولید ناخالص ملی، سهم ۲۰ درصدی در اشتغال و سهم ۱۴ درصدی در صادرات غیرنفتی کشور گفت: ۸۷ درصد نیاز کشور به محصولات اساسی را در داخل تولید می‌کنیم که در اقتصاد دنیا هم رقم مناسبی به شمار می‌آید.وی با بیان اینکه ارتباط نزدیکی بین امنیت غذایی و امنیت ملی وجود دارد، یادآور شد: در واقع کشاورزی بخش‌های سیاسی را هم تقویت می‌کند.

وزیر کشاورزی ادامه داد: در ادبیات توسعه اقتصادی چنین مطرح می‌شود که باید به دنبال جایگزینی صادرات با واردات باشیم؛ اما من معتقدم که اقتصاد ایران می‌تواند به سمت تلفیق این مقوله برود. خلیلیان با تصریح این نکته که تقابل میان صنعت و کشاورزی مربوط به دهه‌های گذشته است، گفت: بخش‌های صنعت و کشاورزی در هم تنیده‌اند و اگر بخشی از اقتصاد عقب بیفتد بخش‌های دیگر هم عقب خواهند افتاد. خلیلیان از سوی دیگر بر خودکفایی در محصولات کشاورزی تاکید و اذعان کرد: نتوانستیم از پتانسیل‌های بخش کشاورزی در رسیدن به اهداف اقتصادی توسعه ملی بهره ببریم که این از نقاط ضعف چهار برنامه توسعه بوده است؛ همچنین محور بودن کشاورزی خوب تبیین نشده است. هر چند که تقابل با صنعت نیز ممکن است به میان بیاید، اما ما به این تقابل اعتقادی نداریم.

وی افزود: در طول دو سه دهه گذشته ۶۷ تا ۷۰ درصد کل سرمایه‌گذاری اعم از خصوصی یا دولتی در بخش خدمات بوده است که در مقایسه با اقتصاد آمریکا می‌بینیم که آنها هم ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری را در بخش خدمات انجام داده‌اند؛ اما شرایط ما کجا و شرایط آنها کجا؟! به گفته وزیر جهاد کشاورزی، اگر ۱۰ درصد از این سرمایه‌گذاری به بخش تولید منتقل شود سه درصد تولید ناخالص داخلی افزایش پیدا می‌کند.

خلیلیان با اشاره به وجود ۳۵ میلیون هکتار اراضی مستعد در کشور بیان کرد: ما از این میزان از ۱۸ میلیون هکتار استفاده می‌کنیم که سالانه چهار میلیون هکتار آن آیش است، هشت میلیون هکتار آن آبی و بقیه هم به صورت دیم کشت می‌شود.

وی با بیان اینکه در بخش آبی فقط از ۱۰ درصد مکانیسم‌های آبیاری مدرن استفاده می‌شود و بقیه به صورت سنتی است، عنوان کرد: مجموعه آب قابل استحصال در کشور ۱۳۵ میلیارد مکعب است که تاکنون حدود ۱۰۰ میلیارد مکعب آن مهار شده است که از این میزان ۶۰ تا ۶۵ درصد آن خدادادی و به صورت طبیعی مهار شده؛ اما هیچ گاه برای آب‌های زیرزمینی سرمایه‌گذاری نکردیم.

وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه الان حدود ۱۰۰ سد بزرگ و متوسط داریم، گفت: ۳ و نیم میلیون هکتار، اراضی پایاب این سدها است که دوونیم میلیون آن یا اصلا شبکه آبیاری زهکشی ندارد یا به طور ناقص دارد. وی در ادامه با اشاره به این که اراضی کشاورزی ما توان بالایی برای حداکثر بازدهی دارند، تصریح کرد: چهار برنامه توسعه را گذرانده‌ایم؛ اما هنوز گرفتاری داریم و این به نوع مدیریت پروژه‌ها و تکمیل آنها مربوط می‌شود. ما در تکمیل حلقه‌ها دچار مشکل بوده‌ایم. این در حالی است که استفاده از پتانسیل‌ها برای رسیدن به نرخ رشد هشت درصدی کشور بسیار سهل‌الوصول است.

وزیر کشاورزی با تاکید بر اینکه نظام توزیع کالا در ایران باید ساماندهی شود، بیان کرد: تحقق برنامه‌های من باعث یک کشاورزی سودآور می‌شود و ساماندهی واحدهای موجود در نظام‌های بهره‌برداری نیز از جمله رویکردهای مدنظر است.

وی با تاکید بر اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ با ویژگی‌های خاص این بخش تصریح کرد: بحث توسعه آبیاری تحت فشار در سطح حداقل یک میلیون هکتار نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت؛ البته این نوع آبیاری تاکنون در سطح ۸۰۰ هزار هکتار از اراضی کشور اجرا شده است. وی سپس به برنامه‌های آینده وزارت کشاورزی و اتاق بازرگانی اشاره کرد که از جمله آنها تهیه منشور همکاری بین آنها و تشکیل کارگروه مشترک است.

زور وزارت صنایع از ما بیشتر بود!

اما شاهرخ ظهیری که پیش‌تر خلیلیان از او با عنوان پدر صنایع غذایی ایران یاد کرده بود در این نشست و در پاسخ به صحبت‌های وزیر کشاورزی گفت: این بخش خصوصی است که می‌تواند باعث رشد تولید شود. صنایع تبدیلی بخش کشاورزی باید در بخش کشاورزی باشد. ما در گذشته و در زمان آقای کلانتری تمام تلاش‌مان را کردیم و این را به مجلس هم بردیم؛ اما مثل این که زور وزارت صنایع از ما بیشتر بود!

برنامه‌ریزی برای صادرات

اسدالله عسگراولادی، عضو دیگر اتاق ایران که همه او را به عنوان سلطان پسته می‌شناسند در این نشست خواستار برنامه‌ریزی‌ها برای صادرات محصولات کشاورزی از سوی وزیر جهاد کشاورزی شد و از او پرسید: نگاهی به جلسه بیندازید تا ببینید بخش خصوصی چگونه از شما استقبال می‌کند. ما اکنون از مرز ۱۰ میلیون تن تولید عبور کرده‌ایم؛ اما وزارتخانه چه برنامه‌ای را برای افزایش درصدی دارد؟ باید برنامه‌ای داشته باشید که بعد از چهار- پنج سال ما به صادرات ۲۰ میلیون تنی در بخش کشاورزی دست یابیم. وی عنوان کرد: در بخش کشاورزی باید تولید برای صادرات را از تولید برای مصرف جدا کرد. صادرات بخش کشاورزی ما می‌تواند در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشد، باید تولید صادراتی در استان‌های کشور را با توجه به وضعیت کشورهای دیگر مدنظر قرار داد.

بازنده رقابت هستیم

محسن جلالپور، رییس اتاق کرمان هم با اشاره به سهم ۲۴ درصدی استان متبوعش از کل باغات کشور گفت: پسته ما رقابت خود را در برابر پسته آمریکا از دست داد؛ چون قیمت تمام شده ما بیشتر از آنها است. همچنین ما از هر هکتار ۸۰۰ کیلو برداشت می‌کنیم؛ اما آنها سه تن و ۲۰۰ کیلو.

وی با بیان اینکه بخش خصوصی هم باید در تحقیقات پسته کشور حضوری پررنگ داشته باشد، از وزیر خواست تا چاره‌ای بیندیشد وگرنه «ما صادرات یک و نیم میلیارد دلاری خود در بخش پسته را از دست خواهیم داد.» محسن احتشام، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن خراسان جنوبی نیز ضمن اشاره به سرمایه‌گذاری اسپانیایی‌ها در بخش زعفران گفت: بیش از ۹۸ درصد زرشک ایران در خراسان جنوبی تولید می‌شود و چون صادرات نمی‌شود وقتی که خشکسالی می‌شود قیمت آن افزایش می‌یابد؛ اما وقتی که ما سالی پرمحصول داریم قیمت‌ها به جایی می‌رسد که حتی برای کشاورزان صرفه ندارد که محصول خود را برداشت کنند!

محمد مهدی راسخ، دبیر اتاق تهران، نیز به علت ماجرای نافروش ماندن سیب تولیدی در کشور پرداخت و با بیان اینکه راهبرد دولت برای ذخیره‌سازی این محصول و فروش ارزان‌ و یارانه آن در شب عید، مساله‌آفرین است، افزود: حتی کشاورزان هزینه‌های خود را هم نتوانستند به دست بیاورند در هیچ جای دنیا این‌گونه نیست که دولت بخواهد سیب را بخرد و زیر قیمت آن را بفروشد. این نگرانی هست که مانند سال‌های ۶۴-۶۳ کشاورزان باغات سیب خود را معدوم کنند.