حسن رمضانی

یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدرن تجارت، فن‌آوری اطلاعات است. فن‌آوری اطلاعات با پیشرفت روز به روز خود راهکارهایی را برای برنامه‌ریزی و اجرای هر چه اقتصادی‌تر و قدرتمندتر فعالیت روزمره بازارها ارائه می‌کند. امروزه دیگر نمی‌توان فن‌آوری اطلاعات را از مجموعه برنامه‌ریزی‌ها و توسعه سازمانی جدا کرد، در حقیقت فن‌آوری اطلاعات در عصر حاضر موجب تغییر و تحولات بسیاری در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی شده است و سازمان‌های زیادی را برای تغییر و دستیابی به جایگاه درخور، به چالش کشانده است. در همین راستا بورس نیز به عنوان یک سازمان اقتصادی برای توسعه، بی نیاز از فن‌آوری اطلاعات نیست. روشن است که بورس به عنوان ویترین اقتصادی، نقش قابل توجهی در تجمیع پول‌های کوچک و استفاده آنها در پروژه‌های ملی دارد. رونق واقعی در بورس نمادی از کارآیی سیستم اقتصادی است و سهولت مشارکت در این بازار از اهداف اصلی سیاستگذاران اقتصادی در سطح کلان جامعه عنوان می‌شود. بررسی موردی عملکرد بورس‌های بین‌المللی از جمله بورس ترکیه، مالزی و یونان حاکی از نقش موثر به کارگیری فن‌آوری‌های جدید در افزایش بهره‌وری آنها بوده است. تحقیقات نشان می‌دهد که جایگزین کردن بورس الکترونیکی سبب افزایش سرعت عملیات، کاهش بوروکراسی و مهم‌تر از همه کاهش هزینه‌های معاملات می‌شود که البته اینها نمونه‌ای از دستاوردهای بورس الکترونیکی هستند که منجر به ارائه خدمات بهتر به فعالان بازار می‌شود. امروزه بحث تجارت الکترونیکی در صدر اولویت‌های سازمان‌های اقتصادی قرار گرفته است. هر سازمانی که به فن‌آوری اطلاعات توجه لازم را نداشته باشد در کوتاه مدت با کاهش سودآوری و در بلندمدت با احتمال حذف حیات خود روبه‌رو می‌شود، بنابراین برنامه‌ریزی برای به‌کارگیری تجارت الکترونیکی یکی از اقدامات استراتژیک سازمان‌های اقتصادی در شرایط فعلی است. برای راه‌اندازی بورس الکترونیک، نیازمند داشتن پیش نیازهای تجارت الکترونیکی در کشور هستیم. بنابراین برای دستیابی به این امر باید زیرساخت‌های آن از طریق وزارت فناوری اطلاعات و ارتباطات تامین شود. زمانی که قسمت عمده‌ای از خرید و فروش‌ها در محیط الکترونیکی صورت می‌گیرد اگر ما نتوانیم در این عرصه وارد و از این محیط استفاده کنیم، فرصت‌های زیادی را از دست می‌دهیم. این به آن معنا است که باید ابزارهای مورد نیاز برای تجارت الکترونیکی را سازمان دهی کنیم. لوازم تجارت الکترونیکی در چند بخش تفکیک می‌شود. بخشی برمی‌گردد به زیرساخت‌ها اعم از فنی، نیروی انسانی، حقوقی و قضایی و بخشی بر می‌گردد به لجستیک که در این بحث گمرک، حمل و نقل و بانکداری را می‌بینیم؛ اما در این میان بانکداری الکترونیکی دارای نقش خاصی است. در هر حال ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیکی مستلزم برخورداری از برخی زیرساخت‌های مناسب اقتصادی و اجتماعی است. بنابراین برای توسعه و گسترش مناسب بانکداری الکترونیکی و تجارت الکترونیکی در کشور باید نسبت به ایجاد زیرساخت‌های مناسب مخابراتی، امنیت در تبادل اطلاعات، تدوین قوانین و مقررات حقوقی مناسب، بسترسازی فرهنگی و آشنا کردن مردم و بنگاه‌های اقتصادی با مزایای تجارت الکترونیکی و پرداخت الکترونیکی و تسریع در شکل گیری دولت الکترونیکی به طور جدی اهتمام ورزید. با بررسی موانع عدم راه‌اندازی بورس الکترونیکی در بازار سرمایه ایران شاید بتوان به این مساله پرداخت که چرا در عصر تجارت الکترونیکی، ساخت و راه‌اندازی مکان‌های فیزیکی برای انجام معاملات صورت می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در برنامه‌ریزی EC شناسایی موانع به‌کارگیری آن در سازمان و ارائه راهکارهای اجرایی برای رفع موانع آن است. به صورت خلاصه می‌توان از موانعی نظیر موانع مخابراتی (اینترنت)، موانع مربوط به بانکداری الکترونیکی، موانع فنی، مشکلات حقوقی و فرهنگی نام برد.