رییس انجمن پسته ایران:
زمان مذاکرات به سرآمد و کاری نکردیم!
با توجه به تاثیر مسائل سیاسی بر روی قیمت نفت، بحث صادرات غیرنفتی به عنوان یکی از منابع مهم درآمدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
لیلا اکبرپور
با توجه به تاثیر مسائل سیاسی بر روی قیمت نفت، بحث صادرات غیرنفتی به عنوان یکی از منابع مهم درآمدی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این میان خشکبار با ارزش افزوده بالا در توسعه صادرات غیرنفتی کشور نقش عمده‌ای را بازی می‌کند، به طوری که در سال گذشته ارزش صادرات انواع خشکبار نزدیک به یک میلیارد و ۵۰۰هزار دلار بود که یک میلیارد و ۷۰میلیون دلار از ارزش کل آن به پسته و مغز گردو اختصاص داشت.
درست ۱۰سال پیش اتحادیه اروپا واردات پسته ایران را به دلیل آلودگی ممنوع کرد، هرچند این ممنوعیت ۴ماه بعد با ارائه گزارش هیاتی اروپایی در پی سفر به ایران برداشته شد و در آن گزارش وضعیت بهداشت پسته در مراحل کاشت، داشت و برداشت مورد تایید قرار گرفت اما برگرداندن محموله‌های صادراتی پسته از اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که مشکل آلودگی آنچنان که باید برطرف نشده است.
این در حالی است که تا پیش از این پسته ایرانی ۴۰۰دلار در هر تن ارزان‌تر از پسته آمریکایی عرضه می‌شد اما امروز با توجه به افزایش تولید کالیفرنیا قیمت پسته آمریکایی به ۲۵۰دلار کمتر از پسته ایرانی کاهش یافته است.
ارزانی قیمت پسته آمریکا، تشدید روزافزون کنترل قیمت توسط کشورهای خریدار و مقررات جدید کیفی و بهداشتی واردات اتحادیه اروپا شرایط رقابت برای پسته ایرانی را در بازار جهانی سخت کرده است.
این در حالی است که بهار امسال نخستین انجمن پسته کشور در کرمان آغاز به کار کرد.
هدف از تشکیل این انجمن، وفاق و همکاری بیشتر میان سه گروه تولیدکننده، صادرکننده و مراکز خدماتی عنوان شده است.
با فرا رسیدن آخرین سال مذاکره ۷ساله «کدکس» گفت‌وگویی را با محسن جلال‌پور، رییس انجمن پسته کشور و رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن کرمان انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
* برخی تشکیل انجمن پسته را موازی‌کاری می‌دانند، گفته می‌شود وقتی در بخش کشاورزی تعاونی پسته رفسنجان با ۴دهه سابقه، اتحادیه باغداران، تعاونی‌های روستایی، شرکت پسته ایرانیان، اتحادیه صادرکنندگان خشکبار و اتحادیه صنفی آجیل‌فروشان وجود دارد چه نیازی به تشکیل انجمن پسته بود؟
سوال خوبی است، در عرصه پسته تشکل‌های زیادی وجود دارد که متاسفانه با هم هماهنگ نیستند و غالبا در جلسات تصمیم‌گیری و کمیسیون‌های دولت و عرصه مجلس نه تنها قدرت آنها مکمل یکدیگر نیست بلکه توان آنها صرف برخورد با هم به جای حل مشکلات پسته شده است.
در این زمینه صنعت عظیم پسته خیلی ضعیف‌تر از بخش‌هایی مانند زعفران یا آبزیان ظاهر شده است، بنابراین لازم بود این وضع تغییر کند.
* انجمن پسته چگونه تشکیل شد؟
برخی از باغداران قدیمی کرمان، رفسنجان و سیرجان دور هم جمع شدند و تماس‌هایی را با ترمینال‌دارها، بازرگانان داخلی و صادرکنندگان برقرار کرده‌اند تا بتوانند فرزندان متفرق خانواده پسته را در سر یک میز جمع کنند، روز اول این کار غیرممکن به نظر می‌رسید اما پس از ۳سال مذاکره و ۷بار اصلاح اساسنامه بالاخره تفاهم اولیه حاصل شد.
مجمع موسسان با حضور اکثر باغداران شهرستان‌های مختلف کرمان تشکیل شد، اما باغداران سایر استان‌ها از قبیل یزد، خراسان، قم، قزوین و... نیز از آن استقبال کردند.
*چه تصمیماتی اتخاذ شد؟
این مجمع، نخست هیات امنای ۲۵نفره را تشکیل داد و سپس آنها هیات‌مدیره ۷نفره‌ای را انتخاب کردند اما تجربه چندماهه اخیر نشان داد که تعامل و همکاری این بخش‌های مختلف آسان نیست و احتیاج به تمرین و ممارست دارد، درواقع شعار اصلی آن است که ذی‌نفع اصلی انجمن پسته نباید تنها صادرکننده پسته یا تنها باغدار پسته یا تنها فرآوری‌کنننده باشد، قرار است ذی‌نفع این فعالیت پسته ایران باشد و در زیر سقف انجمن تنها منافع پسته حفظ شود.
انجمن جایی است که همه فرزندان خانواده پسته در آن بتوانند حرف خود را بزنند. می‌بینید که انجمن موازی هیچ‌کدام از تشکل‌های موجود نیست، چون نه صنف صادراتی است، نه تعاونی تولیدی و نه مجمع صنعت و فرآوری است، تنها وسیله‌ای است که قرار است همه اینها را دور هم جمع کند تا با هم کار کنند. بحث و جدل و حساب کتاب را دور یک میز انجام دهند. در مجامع منطقه‌ای، ملی و دولتی به صورت یکپارچه ظاهر شوند.
*آقای جلال‌پور، جمع کردن افرادی با چنین تضاد منافع خیلی بعید و سخت به نظر می‌رسد، بهتر نبود فقط خود را به دفاع از منافع تولیدکنندگان پسته کرمان متعهد می‌کردید؟
لازم است این مساله مهم به خوبی شکافته شود، تا امروز تشکل‌های متعددی داشتیم که این هدف پیشنهادی شما را دنبال می‌کردند که نتیجه مورد نظرشان را به دست نیاورند.
*چرا؟
فکر می‌کنم در دنیای امروز عملکرد جزیره‌ای جواب نمی‌دهد، دورانی که هر کس فقط به دنبال حفظ منافع شخصی خودش بود و کارش را هم پیش می‌برد گذشته است. درواقع کسب و کاری رونق پایدار گیرد که به همه بازیگران اجازه برد و منفعت بدهد، اگر به دنبال جذب تمام منافع برای یک بازیگر باشیم ممکن نیست سوددهی ثبات داشته باشد.
منفعت پسته ایران در آن است که موفق شویم ساختاری بسازیم که تولیدکننده منفعت خوبی ببرد، ترمینال‌دار و بخش صنعت سود برده و روز به روز رشد کند و بازسازی و ظرفیت‌سازی کند، تجارت و صادرات هم رونق داشته باشد و حتی خریدار هم از کیفیت و ثبات عرضه این محصول خوشنود باشد و درنتیجه پسته ایرانی برای همه فعالان آن پرجاذبه باشد. ما باید رویکردهای قدیمی خود محورانه را کنار گذاشته با هم کار کنیم و یادمان باشد اگر شایع‌پراکنی را بدل به مذاکره و کارشناسی و چاره‌جویی نکنیم فردای پسته از امروز آن به مراتب بدتر می‌شود.
*اگر از شما بپرسم کدام عضو خانواده پسته نیازمند توجه و رسیدگی بیشتر است چه می‌گویید؟
بدون تردیدی، باغداران خرد، چون هزینه تولید باغدار خرد به طرز وحشتناکی هر سال افزایش می‌یابد.
*چرا؟
نهاده‌هایی مانند سم و کود، خدمات دولتی مثل برق و هزینه‌های عمومی به ویژه هزینه‌های کارگری، هر سال رشد می‌کند، از سویی خیلی از جوان‌ها مانند سال‌های قبل به عنوان نیروی کار مجانی در خدمت خانواده نیستند و میزان آب قابل دسترسی و کیفیت آن روز به روز کاهش یافته و باردهی درخت کم می‌شود. افزایش استاندارد زندگی، رشد نرخ تورم، کاهش قیمت واقعی فروش پسته و شوری منابع آبی مزید بر علت افزایش هزینه‌ها برای باغداران خرد شده است، که نیازمند توجه ملی است.
*مدیریت منابع آب در منطقه چگونه است؟
از باغداری که دو هکتار باغ دارد که نمی‌توان انتظار داشت منابع آب دشت رفسنجان را مدیریت کند، این دولت است که باید منابع آب را مدیریت کرده و اجازه حفر چاه مازاد بر ظرفیت منابع آبی را ندهد، اگر امروز مصرف بی‌رویه وجود دارد به علت واگذاری بی‌رویه و عدم مدیریت صحیح است، باغدار واقعا بی‌تقصیر است.
*چه کاری از دست دولت ساخته است؟
یک قدم دولت آن است که در مناطق بحرانی بعضی از چاه‌های گرفتار را به قیمت منصفانه روز بخرد و ببندد. با این کار هم باغدار گرفتار و خانواده او نجات یافته و سرمایه‌شان را به کار مناسب‌تری منتقل می‌کنند و هم منابع آب زیرزمینی از شور شدن نجات می‌یابد، همچنین دولت می‌تواند در توزیع آب تعییر نگرش دهد و در اصلاح شبکه توزیع سرمایه‌گذاری کند، باید در انتقال آب با لوله یا کانال سرپوشیده با باغدار شریک شود و سهم بیشتری از این عملیات گران و سنگین را به دوش کشند تا روش‌های بهینه در باغات توسعه یابد.
*اگر هزینه‌ها به فرض سالانه ۲۰درصد افزایش یابد، نمی‌شود قیمت فروش صادراتی، تغییر ریال- دلار را به همان میزان بالا برد و حتی نمی‌شود از دولت خواست به تولید پسته یارانه دهد؟
یقینا به کارگیری روش‌های بهتر، بازاریابی و تلاش برای تبدیل برخی رقابت‌های ناسالم تجاری به رقابت سازنده و توجه بیشتر به افزایش کیفیت و بهداشت محصول برای بازگشت به بازارهای ثروتمندی مثل اروپا و ژاپن و بعضی تمهیدات بازرگانی دیگر می‌تواند قیمت و حجم فروش پسته ایران را به تدریج بالا ببرد. توجه داشته باشیم به رغم تمام مشکلات نزدیک به یکصد ملت دنیا حدود ۲۰۰هزار تن پسته ایرانی را به صورت پسته یا مغز آن مصرف می‌کنند که البته برای حفظ این بازار باید منطق بازار جهانی را قبول و اجرا کرد.
*برای کاهش قیمت و قدرت رقابت با آمریکا در بازارهای جهانی چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید؟
میزان رشد اقتصادی کشورهای خریدار، تغییرات در الگوی مصرف، قیمت کالاهای مشابه در بخش خشکبار و تنقلات، موانع تجاری یا بهداشتی و از همه مهمتر وضع تولید و سیاست‌های فروش رقبای پسته کار، بالاخص کالیفرنیا در تعیین رغبت جهانی به محصول پسته و در نتیجه حجم مصرف و قیمت قابل معامله تاثیر می‌گذارد. سیاست‌های پسته کالیفرنیا و شرایط جهانی موجب شد قیمت پسته کالیفرنیایی در اکتبر جاری حدود ۹۰۰دلار در تن یا ۸۴۰ تومان در کیلوگرم کمتر از اکتبر سال قبل باشد در چنین شرایطی چون قیمت داخلی پسته ما به ریال مساوی قیمت آبان‌ماه سال پیش است و نرخ دلار و ریال تغییر قابل ملاحظه‌ای نداشته پس تاجر ایرانی قادر نیست با کاهش مشابه قیمت پسته کالیفرنیا رقابت کند.
قیمت تسعیر ریال در اختیار دولت است و بانک مرکزی در تنظیم آن کمترین توجهی به بخش صادرات ندارد. ما معتقدیم مثلث شوم: ثبات نرخ دلار، تورم دو رقمی و صعوبت تامین مالی، تولید صادراتی ایران را روز به روز کم رمق‌تر می‌کند و پسته هم در همین تله افتاده است.
یارانه و حمایت دولت گرچه لازم و ضروری است اما بیشتر ماهیت مقطعی و جنبه مسکن و نه مداوای اصولی را دارد، تجربه جهان سوم نشان می‌دهد اتکا به یارانه دولتی موجب بی ثباتی صنعت و تولید و کشاورزی می‌شود.
*به نظر شما دنیای باغداری با پارامترهای غیر قابل پیش‌بینی روبه‌رو است؟ یا یک روند قابل فهم جهانی را می‌توان ترسیم کرد؟
تعدد پارامترهای موثر و دشواری پیش‌بینی جزو خصلت‌های جهان امروز است، اما اگر بخواهیم در عرصه جهان، جریان زیربنایی حرکت زراعت و باغبانی را بفهمیم باید به تحولات اقتصاد کشاورزی پیشرفته نگاه کنیم. شکی نیست آمریکا، اروپا، کانادا و استرالیا مصمم‌اند که تولید جهانی غذا را تحت سیطره خود درآورند. غربی‌ها برای پیروزی در این میدان رقابت با به کارگیری تکنولوژی نوین ماشین‌آلات، زراعی، اصلاح نژاد و مدیریت آب و خاک در کنار سرمایه مالی عظیم در قالب مجتمع‌های تحقیقاتی، باغات بزرگ و مدرن و مزارع پهناور، سعی می‌کنند ضمن ارتقای کیفیت محصول خود هزینه تولید را پایین آورند.
توجه داشته باشید یک هکتار باغ پسته در آمریکا حدود ۳هزار و ۳۰۰ کیلوگرم پسته خشک تولید می‌کند که قیمت تمام شده هر کیلوگرم آن با احتساب هزینه سرمایه‌گذاری حدود ۲هزار تومان است و متوسط سطح باغ پسته در آمریکا بیش از ۵۰ برابر بزرگتر از متوسط مساحت باغ ایرانی است، پس می‌بینید که تولیدات جهان سوم از لحاظ کیفیت و قیمت از رقبای غربی عقب می‌افتد.
*وضعیت بهداشت محصولات آنان به چه صورت است؟
با ایجاد قوانین کنترل کیفیت و بهداشت در سطح ملی خودشان، سپس در کشورهای وابسته و در سطح جهان راه را بر تولیدات غذایی رقبای جهان سومی می‌بندند، قوانین آنها با تکیه بر تسلط علمی و فنی جهان غرب به صورتی تدوین شده که با تولیدات غربی منطبق و با تولیدات جهان سوم غیر منطبق است.
*این سیاست‌ها چه تاثیری روی پسته ایرانی داشته یا در آینده خواهد داشت؟
تاثیرات بسیار عمیقی داشت، در سال پیروزی انقلاب تولید پسته آمریکا کمتر از ۲درصد تولید پسته ایران بود، صادرات آمریکا صفر بود و ایران در تولید و صادرات پسته آقای بی‌رقیب جهان بود. امروز آمریکا با تولید ۱۸۰هزار تن تنها ۳۰درصد از تولید ۲۵۰هزار تنی ایران عقب است و با کاهش ناگهانی ۹۰۰دلاری قیمت خود توانایی ناشی از کاهش روزافزون تولید را به رخ ما می‌کشد.
صادرات پسته ایران به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۶ معادل ۹۹هزار تن و در سال ۲۰۰۶ کمتر از ۳۰هزار تن بود، در حالی که اعضای اتحادیه از ۱۵ کشور به ۲۸ کشور افزایش یافته و قدرت خرید سبد یورو حداقل ۳۰درصد رشد داشته است، بنابراین باید حداقل شاهد ۱۵۰هزار تن تقاضای پسته از اتحادیه اروپا باشیم که می‌بینید حدود ۸۰درصد بازار اتحادیه اروپا را از دست داده‌ایم.
* این مساله به خاطر کنترل آفلاتوکسین بود؟
علت اصلی کنترل آفلاتوکسین بود و ده‌ها کنترل دیگر در راه است همین مساله باعث شد صادرات ۸هزار تنی ایران به ژاپن به ۲۵۰ تن یعنی به صفر برسد.
* گفتید کنترل‌های دیگری در راه است از چه زمان و به چه صورت اجرا می‌شود؟
بعد از ۸ سال مذاکره کدکس بین‌الملل اروپا در تلاش است در فروردین آتی حدود کنترل سخت‌گیرانه خود در موضوع آفلاتوکسین را به قانونی جهانی تبدیل کند. همچنین از سال آتی اروپا پرونده کنترل باقی مانده سموم کشاورزی در پسته با ۲۰ نوع سم قابل کنترل و از ۲ سال بعد پرونده کنترل باقی مانده فلزات سنگین را به طور اجباری برای پسته مفتوح می‌کند چنانچه خود را آماده نکنیم ضربه اینها سنگین‌تر از آفلاتوکسین است.
صنعت پسته در خطر ورشکستگی قرار دارد و متاسفانه تشکل‌ها در دولت توجه کمی به این خطرات می‌کنند.
* اگر بازار اروپا و ژاپن را به خاطر مسائل بهداشتی و آمریکا را به علت سیاسی از دست بدهیم نمی‌توانیم پسته ایران را به بازارهای بزرگ چین، هند، روسیه و مکزیک بفرستیم؟ و کشورهای دیگر که کنترل جدی ندارند؟
توجه کنید که غربی‌ها با حربه‌هایی مانند قوانین جهانی غذای کدکس استانداردهای خود را به استاندارد جهانی تبدیل می‌کنند و هر گاه منافعشان اقتضا کند با تحریک مسوولین بهداشتی کشورها و افکار عمومی این استانداردها را فعال می‌کنند.
مگر پرونده‌های جنون گاوی، تب برفکی یا آنفلوآنزای مرغی را فراموش کردید؟ در جهان الگوسازی شده اگر اتحادیه اروپا یا FDA آمریکا یک ماده غذایی را تحریم کند تمام کشورهای جهان بدون طی روال منطقی تقلید می‌کنند، در حالی که تلفات احتمالی آنفلوآنزای مرغی در چین به مراتب کمتر از مرگ و میر ناشی از اسهال معمولی بود اما مصرف طیور را متوقف کرد.
بنابراین اگر ایران در مجامع بین‌المللی محکم نایستد آینده تاریکی در انتظار محصولات غذایی به ویژه پسته ایران خواهد بود.
* این مسائل تاکنون به صورت جدیدی عنوان شده است؟
بارها نسبت به کوتاهی در دفاع از حقوق ایران در کدکس پسته هشدار داده‌ایم امسال در آخرین سال مذاکرات ۷ ساله آفلاتوکسین کدکس، کمیته ملی کدکس ایران بودجه‌ای برای انجام دو طرح تحقیقاتی درخواست کرد که از یک هزارم فروش سالانه پسته ایران هم کمتر بود.
۷ ماه می‌گذرد و به جز یکصد میلیون تومان که ما در انجمن و اتاق کرمان جمع‌آوری کردیم هیچ کس از بخش خصوصی یا دولتی اقدامی نکرد. حتی دوستان تعاونی پسته و ایرانیان هم قول‌هایی دادند که هنوز عملی نشده است.
* انجمن پسته برای مقابله با این خطرات چه کرده است؟
دو نفر از متخصصین ایرانی به طور فعال به یاری کمیته ملی کدکس ایران آمده‌اند هزینه قرارداد متخصص خارجی طرح را از سال گذشته به کمک شرکت ایرانیان تامین کردیم.
به طور فعال پیگیر تامین بودجه طرح‌های کدکس هستیم و با همراهی اتاق کرمان تاکنون یکصد میلیون تومان به حساب مربوطه واریز شده تفاهمنامه‌ای در دست امضا با وزارت بازرگانی داریم تا ۲۰۰میلیون تومان دیگر از این طریق فراهم شود استانداری کرمان، تعاونی پسته رفسنجان و شرکت ایرانیان نیز قول‌های داده‌اند که امید است عملی شود و موضوع مهمتر «بسته حمایتی» است دولت هر ساله از میزان جوایز صادراتی می‌کاهد، صنایع صادراتی می‌توانند برای جبران آن با معرفی نقاط بحران صادراتی خود نسبت به جذب بودجه دولتی در قالب بسته حمایتی اقدام کنند.
در سال ۸۵ صنعت پسته از اقدام یاد شده غافل بود امسال یک بسته ۶۳میلیارد ریالی با سر فصل‌های مربوط به تهدیدهای بهداشتی آفلاتوکسین و باقی مانده سموم تهیه و به دولت تسلیم شد که به تصویب رسید.
* این اولین نتیجه همکاری‌های اهالی پسته در انجمن بود؟
بله این اولین ثمره شیرین همکاری اهالی پسته است که از همگی سپاسگزاریم.
اما توجه داشته باشید آنچه واقعا انجام شده در مقابله با بزرگی خطری که تهدیدمان می‌کند ناچیز است برای حفظ امنیت آینده پسته باید تلاش بیشتری صورت گیرد.
باغداران که در صف مقدم تولید قرار دارند ستون فقرات تلاش‌های آینده پسته ایران هستند اگر به خود آییم و متحد و مطلع باشیم آینده تاریک را به افقی روشن تبدیل می‌کنیم. امیرالمومنین (ع) می‌فرماید: درد تو از وجود تو و دوای تو در وجود تو است.
ارسال نظر