موانع توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور در نشست اتاق بازرگانی ایران بررسی شد
تراز منفی با دیوار برزیل
مرضیه احقاقی: برزیل بزرگ‌ترین کشور آمریکای‌لاتین است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بازیگران اقتصادی و سیاسی منطقه و سازمان اقتصادی مرکوسر و به‌عنوان یکی از اعضای موثر سازمان بریکس، فعالیت دارد. توسعه اقتصادی برزیل و افزایش نقش این کشور در نظام جهانی از سال2000 تاکنون، این کشور را به‌عنوان یکی ازقدرت‌های نوظهور جهان، مطرح کرده‌است. توسعه اقتصادی برزیل به‌‌‌‌گونه‌‌‌‌ای بوده که این کشور توانسته جایگاه خود را به‌عنوان یکی از کشورهای قدرتمند دنیا از منظر اقتصادی، تثبیت کند. موانع بسیاری در مسیر تجارت ایران و برزیل وجود دارد، یکی از موانع مهم تجارت آزاد تعرفه است و این رقم برای برزیل در محدوده 8درصدی است. در اقتصاد جهانی امروز این میزان تعرفه رقم بالایی است و عقد قرارداد تجارت آزاد میان ایران و برزیل مستلزم حذف این تعرفه 8درصدی است. این موانع تجاری در سال‌های گذشته باعث تراز منفی با کشور برزیل شده است.
برزیل اقتصادی صادرات‌‌‌‌محور دارد، ایران نیز سالانه سهم قابل‌توجهی از محصولات برزیلی وارد می‌کند. سهم برزیل از تجارت‌جهانی در سال2022برابر 1.3درصد بود، یعنی این کشور در این سال1.3تریلیون دلار کالا و خدمات وارد و صادر کرده‌است. عمده صادرات برزیل عبارت است از: سویا، سنگ‌آهن، نفت‌خام، کنجاله سویا، گوشت، مرغ، قند، اتومبیل، هواپیما و تجهیزات الکتریکی. برزیل سیاست‌های تجاری مختلفی را برای محافظت و توسعه صنایع داخلی و تضمین رقابت عادلانه به‌‌‌‌کار می‌گیرد، از این‌رو نرخ تعرفه بالایی را برای واردات محصولات مختلف به کشور خود وضع می‌کند. فقدان موافقت‌نامه‌‌‌‌های تجارت آزاد و ترجیحی میان دو کشور، عدم‌عضویت ایران در سازمان تجارت‌جهانی، تحریم‌های بانکی و کشتیرانی، فاصله جغرافیایی دو کشور و ناآشنایی تجار برزیلی با تنوع محصولات صادراتی ایران، مهم‌ترین تهدید در مسیر توسعه‌تجارت دو کشور هستند. برزیل مهم‌ترین کشور آمریکای‌لاتین و یکی از جذاب‌ترین اقتصادهای روبه‌رشد در سطح جهان است. کسب شناخت دقیق‌تر از روندهای اقتصادی این کشور و اولویت‌ها، مشکلات و فرصت‌های آن برای توسعه ظرفیت‌های تجاری ضروری به‌‌‌‌شمار می‌رود. سیاست تجاری برزیل به‌‌‌‌طور کلی مبتنی بر تجارت بلوکی، بهویژه در قالب سازمان منطقه‌ای مرکوسور شکل‌گرفته و با توجه به نزدیکی جغرافیایی با ایالات‌متحده، بازار این کشور تا حد زیادی موضوع رقابت میان ایالات‌متحده و چین و در‌درجه بعدی، اتحادیه اروپا است. ایران نیز علاقه‌مند به توسعه روابط تجاری خود با این کشور است اما تاکنون در حوزه صادرات محصولات مختلف به این کشور، موفق نبوده‌است. بر‌‌گزاری مراسم تحلیف مسعود پزشکیان و حضور مقامات برزیلی در ایران، فرصتی را برای برقراری تعامل میان آنها و فعالان بخش‌خصوصی و تجار ایرانی فراهم کرد.
خلأ توافق‌نامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی
رئیس اتاق ایران، فقدان توافق‌نامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی میان ایران و برزیل را مانع توسعه روابط اقتصادی دو کشور برشمرد و گفت: دولت‌های ایران و برزیل باید تدابیری برای حل مشکلات پولی و بانکی دو کشور، درنظر بگیرند. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، گفت: نبود توافق‌نامه‌های تجارت آزاد و ترجیحی میان ایران و برزیل، تا امروز مهم‌ترین مانع توسعه روابط اقتصادی دو کشور بوده‌است. صمد حسن‌‌‌‌زاده در نشست با ژرالدو آلکمین، معاون رئیسجمهور برزیل که در اتاق ایران حضور پیدا کرده‌بود، افزود: یکی دیگر از موانع توسعه روابط اقتصادی دو کشور، مشکلات انتقال پول و روابط بانکی است که دولت‌های ایران و برزیل باید هرچه زودتر با تدابیر خود، این مشکل را از میان بردارند. وی با اشاره به امضای تفاهم‌نامه‌‌‌‌ای برای درنظرگرفتن معافیت‌هایی در زمینه صادرات و واردات محصولات کشاورزی میان ایران و برزیل، ادامه‌داد: با وجود امضای این تفاهم‌نامه، متاسفانه ظرف 10سال‌گذشته تاکنون عملیاتی نشده و تجار دو طرف نتوانستند بهره‌‌‌‌ای از آن داشته‌باشند. رئیس اتاق ایران، عضویت ایران و برزیل در بریکس را ظرفیت بسیار مناسبی برای توسعه همکاری‌های تجاری دو کشور برشمرد و گفت: متاسفانه دو کشور نتوانسته‌اند از این فرصت استفاده زیادی کنند. افزایش اعزام و پذیرش هیات‌‌‌‌های تجاری میان ایران و برزیل می‌تواند از طریق افزایش سطح اطلاعات تجار دوطرف از پتانسیل‌‌‌‌ها و زمینه‌‌‌‌های همکاری، سطح روابط اقتصادی را افزایش دهد.
اقدامات لازم برای تقویت روابط ایران و برزیل
ژرالدو آلکمین، معاون رئیسجمهور برزیل نیز در این دیدار با بیان اینکه او از سوی رئیسجمهور برزیل ماموریت دارد تا اقدامات لازم برای تقویت هرچه بیشتر روابط دو کشور را انجام دهد، افزود: روز گذشته، در دیدار با وزیر کشاورزی ایران، گفت‌‌‌‌وگوهای سازنده‌‌‌‌ای برای گشودن بازارهای خودمان به روی تجار دو کشور، داشتیم. ما می‌توانیم در زمینه تجارت میوه، پسته و خاویار همکاری‌های خوبی داشته باشیم. وی با تاکید بر اینکه باید در راستای تقویت روابط دو کشور حرکت کنیم، ادامه‌داد: فرصت‌های متعددی در حوزه سلامت و تولیدات دارویی، مهندسی، صنعت و تولید کودهای مورد‌نیاز کشاورزی برای تجار دو کشور وجود دارد.
آمادگی اتاق ایران برای ارتباط با سایر کشورها
در ادامه همایش تجاری ایران و برزیل با «حضور ژرالدو آلکمین، معاون رئیسجمهور برزیل» «صمد حسن‌‌‌‌زاده، رئیس اتاق ایران» و جمعی از فعالان اقتصادی دو کشور برگزار شد. صمد حسن‌‌‌‌زاده رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در نشست تجاری مشترک ایران و برزیل با اشاره به بر‌‌گزاری مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم و حضور تعدادی از مسوولان، سفرا، سازمان‌ها، مقامات عالی‌رتبه کشورهای مختلف در این جلسه تاکید کرد: سخنرانی مسعود پزشکیان از علاقه ایشان به برقراری تعامل با سایر کشورها و بهویژه با کشورهای همسایه حکایت دارد. حسن‌‌‌‌زاده افزود: چنانچه امکانی برای توسعه روابط میان ایران و سایر کشورها فراهم شود، مزیت‌های متعدد اقتصادی را به‌دنبال خواهد داشت. رئیس اتاق بازرگانی ایران گفت: ایران از ظرفیت‌های ویژه‌ای در حوزه‌های مختلف بهویژه در بخش خدمات مهندسی، صنایع غذایی، صنایع نفت و پتروشیمی و... برخوردار است و می‌تواند در صحنه تجارت دنیا، حضور موفق داشته‌باشد. برهمین‌‌‌‌اساس نیز فعالان اتاق بازرگانی آمادگی خود را جهت برقراری تعامل با این کشور مهم و همچنین سایر کشورهای دنیا، اعلام می‌‌‌‌دارد.
همکاری معدنی؛ عامل توسعه
محمدرضا بهرامن؛ نایبرئیس اتاق ایران در همایش تجاری ایران و برزیل اظهار کرد: ایران و برزیل از ظرفیت‌های معدنی و انرژی قابل‌توجهی برخوردار هستند، شکل‌گیری تعامل جدی میان دو کشور تاثیر بسزایی بر بهبود شرایط اقتصادی آنها خواهد داشت. برزیل به‌عنوان یکی از کشورهای مهم معدنی دنیا شناخته می‌شود که توانسته از ظرفیت‌های معدنی خود در مسیر توسعه صنعتی و اقتصادی بهره بگیرد. نایبرئیس اتاق ایران گفت: ایران نیزدر قامت یکی از کشورهای مهم معدنی دنیا شناخته می‌شود. ایران هفت‌درصد از ذخایر معدنی دنیا را در اختیار دارد؛ درحالی‌که سهم جمعیت و مساحت یک‌درصدی دنیا را به خود اختصاص داده‌است. بااین‌‌‌‌وجود تاکنون تنها در 5درصد از مساحت کشور، فعالیت‌های اکتشافی انجام گرفته‌است. بدون‌تردید برقراری تعامل سازنده میان ایران و برزیل به توسعه بهره‌مندی از ذخایر معدنی کشور، کمک خواهد کرد. بهرامن با اشاره به‌عملکرد قدرتمند شرکت وله برزیلی در حوزه معادن دنیا گفت: چنانچه متخصصان معدنی برزیلی در ایران حضور می‌‌‌‌یافتند، امکانی برای توسعه بخش معدن کشور فراهم می‌شد، بهویژه آنکه این کشوردر حوزه ماشین‌آلات، فناوری، محیط‌زیست، آب و... به‌خوبی عمل کرده‌است.
ظرفیت‌های ایران برای تجارت با برزیل
قدیر قیافه؛ نایبرئیس اتاق بازرگانی ایران در این نشست تاکید کرد: برزیل طی ده‌‌‌‌های اخیر در حوزه معدن، صنایع معدنی، نفت، گاز، کشاورزی و... توسعه قابل‌توجهی یافته‌است. وی با اشاره به برقراری تعاملات تجاری میان ایران و برزیل در سال‌های قبل گفت: برزیل از تکنولوژی حفاری در آب‌های عمیق برخوردار است. برهمین‌‌‌‌اساس نیز توافق‌هایی میان ایران و این کشور در حوزه اکتشافات نفتی و گازی انجام شد، اما اعمال تحریم‌های ظالمانه از سوی ایالات‌متحده علیه ایران، مانع به‌ثمر نشستن این توافق‌ها شد.
ازسرگیری مجدد همکاری میان دو کشور، مثبت است
این فعال تجاری افزود: ایران و برزیل از توان قابل‌توجهی برای همکاری تجاری و تهاتر برخوردار هستند. ایران در رده بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اوره و آمونیاک دنیا قرار دارد. میزان تولید اوره کشور سالانه برابر 13میلیون‌تن برآورد می‌شود، علاوه‌‌‌‌براین ایران در حوزه ساخت فناوری‌های تولید اوره و آمونیاک نیز به‌خوبی عمل کرده‌است.قیافه گفت: اتاق بازرگانی ایران اعلام آمادگی می‌کند تا با اعزام تجار فعال و هیات اقتصادی چابک و چالاک فعال در حوزه معدن، صنایع معدنی، کشاورزی، نفت، گاز و... به برزیل و در جریان بر‌‌گزاری نمایشگاه‌های تخصصی به بهبود شرایط اقتصادی دو کشور کمک کند.
وزارت‌خارجه در کنار فعالان بخش خصوصی
عیسی کاملی دستیار وزیر و مدیرکل آمریکای وزارت امورخارجه اظهار کرد: وزارت امورخارجه در سال‌های اخیر کوشیده است تا در کنار فعالان بخش‌خصوصی باشد و برای تقویت فعالیت‌های تجاری، تلاش کند. بدون‌تردید برزیل یکی از نمونه‌‌‌‌های موفق برقراری تعاملات خارجی با ایران در حوزه آمریکای‌لاتین است. انتظار می‌رود عضویت ایران در بریکس، به گسترش روابط ایران و سایر کشورها ازجمله برزیل کمک کند. کاملی تاکید کرد: تحریم تاکنون مانعی در مسیر برقراری تعامل میان ایران و برزیل نبوده‌است، کمااینکه تجارت ایران و برزیل در حوزه‌هایی ازجمله مواد غذایی و صنایع کشاورزی و... ادامه دارد. وی افزود: برقراری کمیسیون مشترکی میان بخش دولتی و خصوصی و تعامل با سایر کشورها ضروری است.
دشواری‌‌‌‌های صادرات ایران به برزیل
سید‌فخرالدین عامریان رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و برزیل در ادامه این نشست اظهار کرد: تجارت میان ایران و برزیل با مشکلاتی همراه است. ایران و برزیل از جاذبه‌‌‌‌های گردشگری قابل‌توجهی برخوردار هستند اما صنعت توریسم میان دو کشور رواج چندانی ندارد. ایران در رده 10کشور مهم دنیا از منظر جاذبه‌‌‌‌های توریستی است اما مردم برزیل هیچ شناختی از این ظرفیت‌ها ندارند، بنابراین فعالان عرصه تجارت ایران خواستار اجرای اقداماتی برای ارتقای سطح شناخت مردم برزیل از ایران در قالب ساخت مستند و... هستند. وی افزود: بر اساس آمارهای غیر‌رسمی سالانه 6 تا ۸میلیارد دلار گوشت، روغن، شکر، کنجاله سویا، ذرت و... از برزیل به ایران وارد می‌شود، اما وضع حقوق ورودی بالا برای محصولات ایرانی، عملا صادرات این کالاها را از کشور ما به برزیل غیر‌اقتصادی کرده‌است. عامریان ادامه‌داد: حدود 80درصد از فعالان فرش دستباف برزیل را ایرانیان در اختیار دارند، اما ورود فرش ایرانی به برزیل به‌‌‌‌مراتب دشوارتر از ورود فرش هندی به این کشور است. گاهی طرف‌‌‌‌های برزیلی گمان می‌کنند هر فرش ایرانی که به برزیل صادر می‌شود عتیقه است و موانع متعددی را در مسیر فعالیت تجار ایرانی ایجاد می‌کنند. وی افزود: ایران در رده بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسته، کشمش و خرمای دنیا است، چنانچه حقوق ورودی این محصولات به برزیل کاهش یابد، سهم صادرات ما به برزیل نیز افزایش خواهد یافت. رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و برزیل به موضوع تهاتر کالا میان ایران و برزیل اشاره کرد و افزود: با توجه به ظرفیت قابل‌توجه ایران در تولید اوره و ظرفیت قابل‌توجه برزیل در تولید کنجاله سویا، این محصولات می‌توانند میان دو کشور تهاتر شوند. وی افزود: در همین حال ایران از ظرفیت ویژه‌ای برای صادرات میوه‌‌‌‌هایی همچون انار، سیب و کیوی به برزیل برخوردار است. انار برزیل از آرژانتین و شیلی تامین می‌شود درحالی‌که کیفیت انارهای ایرانی بسیار بالاتر است و قیمت مناسبی هم دارد. عامریان در پایان تصریح کرد: در حال‌حاضر مرحله صدور ویزای برزیل برای ایرانیان بین 20روز تا یک ماه زمان می‌برد که برای تجار بسیار طولانی است. وی از مسوولان برزیلی حاضر در این نشست خواستار تسهیل این شرایط شد و گفت: در همین‌‌‌‌حال خواستار افزایش زمان مهلت اعتبار بازرگانان ایرانی از 3ماه به یک سال هستیم.
بهبود روابط تجاری
جذب سرمایه خارجی یکی از مهم‌ترین موفقیت‌های اقتصادی برزیل است. اقتصادهای بزرگ جهان بیش از هر زمان دیگری به سرمایه‌گذاری در برزیل روی‌آورده‌‌‌‌اند. اقتصاد برزیل یک دوره دشوار را پشت‌سر گذاشته و در سال‌های اخیر در حال بازیابی توان اقتصادی خود بوده و این امر، چشم‌‌‌‌انداز رشد چشمگیرتری را برای تجارت فراهم می‌کند. با توجه به روند افت‌‌‌‌وخیز تجارت میان ایران و برزیل و عدم‌پیروی مستقیم این فرازونشیب‌‌‌‌ها از تحولات سیاسی و نیز فقدان هرگونه موافقت‌نامه اقتصادی میان دو کشور، به‌نظر می‌رسد که این تجارت بدون هرگونه چشم‌‌‌‌اندازی در جریان است. در همین‌‌‌‌حال باید خاطرنشان کرد که برزیل نقش مهمی در امنیت غذایی ایران به شکل مستقیم و غیرمستقیم دارد. توسعه‌تجارت میان ایران و برزیل، پیش از هر چیز نیازمند ارائه تعریفی از این کشور در کلیت اقتصاد و تجارت خارجی ایران و تلاش برای فراهم‌کردن بایسته‌‌‌‌های تجارت با برزیل همچون حمل‌ونقل، گمرک و توافق‌های تسهیل تجارت است. علاوه‌‌‌‌براین پیشنهاد می‌شود روابط دو کشور در بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، توریسم و گردشگری و... توسعه یابد.
