در جدیدترین گزارش فائو، تولید محصولات کشاورزی در ایران بررسی شد
واردات غلات با وجود تولید
در میان انواع غلات، گندم سهم عمده‌ای از تولید را به خود اختصاص‌داده و در سال۲۰۲۳ حدود ۱۳.۵میلیون‌تن از این کالای استراتژیک تولیدشده‌است. فائو انتظار دارد که تولید گندم ایران در سال۲۰۲۴ در همین سطح باقی‌بماند. در مقابل، تولید برنج در سال۲۰۲۳ با ۲.۲میلیون تن، ۱۸درصد نسبت به سال‌قبل افزایش یافت. این روند افزایشی در سال۲۰۲۴ نیز ادامه خواهد داشت و پیش‌بینی می‌شود ایران ۲.۶میلیون تن برنج تولید کند. از نظر تجارت، ایران در سال
۲۰۲۴-۲۰۲۳، ۱۴.۹میلیون تن غلات وارد کرده‌است که بیشتر از تولید داخلی بوده و نشان‌دهنده وابستگی کشور به واردات غلات است، با این حال فائو پیش‌بینی می‌کند که در سال۲۰۲۵-۲۰۲۴، واردات غلات به ایران با ۳.۴درصد افزایش به ۱۵.۳میلیون تن برسد. صادرات غلات ایران در سال۲۰۲۴-۲۰۲۳ حدود ۰.۱میلیون تن بوده‌است و فائو انتظار دارد که این رقم در سال۲۰۲۵-۲۰۲۴ بدون تغییر باقی‌بماند. در مجموع، گزارش فائو نشان می‌دهد که ایران در سال۲۰۲۳ شاهد افزایش تولید غلات، به‌ویژه برنج، بوده‌است. براساس آمارهای موجود، ایران در سال۲۰۲۳ حدود ۳میلیون‌تن جو تولید کرده‌است. پیش‌بینی می‌شود که این رقم در پایان سال۲۰۲۴ بدون تغییر باقی‌بماند و ایران همچنان در حدود ۳میلیون‌تن جو تولید کند.
در زمینه تولید گوشت قرمز، شاهد وضعیتی متفاوت هستیم، درحالی‌که ایران در سال۲۰۲۳ حدود ۳۰۴هزار‌تن گوشت گاو تولید کرده‌است، پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال۲۰۲۴ با ۱.۳درصد کاهش به حدود ۳۰۰هزار‌تن برسد. در مقابل، تولید گوشت گوسفند در ایران روندی افزایشی را تجربه خواهد کرد. فائو تخمین می‌زند که تولید گوشت گوسفند در سال۲۰۲۴ با ۱.۷درصد افزایش به ۳۰۳هزار‌تن برسد.
عرضه جهانی مناسب
براساس گزارش فائو، انتظار می‌رود عرضه اکثر کالاهای اساسی غذایی جهان در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ کافی باشد، اگرچه شرایط آب‌و‌هوایی نامساعد، افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک، تغییرات ناگهانی سیاست‌ها و سایر عوامل به‌طور بالقوه می‌توانند تعادل ظریف عرضه و تقاضای جهانی را برهم زده و بر قیمت‌ها و امنیت غذایی جهانی تاثیر منفی بگذارند. آخرین گزارش چشمانداز غذایی این نهاد بین‌المللی، پیش‌بینی‌های به‌روز شده‌‌‌‌‌‌ای را برای تولید، تجارت، مصرف و ذخایر اقلام اصلی غذا ارائه می‌دهد. براساس پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌ها، تولید جهانی برنج و دانه‌‌‌‌‌‌های روغنی در سال‌جاری به سطوح بی‌سابقه‌‌‌‌‌‌ای خواهد رسید؛ این در حالی است که تولید گندم و ذرت به احتمال زیاد با افت جزئی روبه‌رو خواهد شد.
گزراش چشمانداز غذا ارزیابی‌‌‌‌‌‌های دقیقی از بازار گندم، غلات درشت، برنج، دانه‌‌‌‌‌‌های روغنی، شکر، گوشت، فرآورده‌های لبنی و شیلات ارائه می‌دهد. این گزارش، علاوه‌بر بررسی وضعیت بازار محصولات کشاورزی، برآورد اولیه فائو برای هزینه واردات جهانی مواد غذایی در سال۲۰۲۴ را نیز ارائه می‌دهد. این برآورد نشان‌دهنده افزایش ۲.۵درصدی این هزینه و عبور آن از رقم ۲تریلیون دلار است. پیش‌بینی افزایش هزینه واردات مواد غذایی در سال۲۰۲۴ ناشی از شرایط کلان اقتصادی نسبتا مطلوب است. رشد باثبات اقتصاد جهانی و کاهش قیمت کالاهای اساسی مواد غذایی از جمله عواملی هستند که به این افزایش کمک می‌کنند.
نسخه جدید گزارش چشمانداز غذا، فصلی ویژه را به بررسی تاثیرات پویای شوک‌‌‌‌‌‌های وارده بر هزینه حمل‌ونقل بر هزینه واردات مواد غذایی اختصاص داده‌است. این موضوع با توجه به نوسانات ناشی از درگیری‌‌‌‌‌‌ها در مسیرهای دریای‌سیاه و دریای سرخ و همچنین تاثیر خشکسالی بر کانال پاناما، از اهمیت بالایی برخوردار است. تحلیل ارائه‌شده در این فصل نشان می‌دهد که شوک‌‌‌‌‌‌های حمل‌ونقل در کوتاه‌مدت می‌توانند تاثیری مثبت بر ارزش هزینه واردات مواد غذایی داشته باشند. این تاثیر به‌طور خاص بر گروه کشورهای درحال‌توسعه واردکننده خالص مواد غذایی بیشتر خواهد بود.
بازار کودهای شیمیایی
گزارش چشمانداز غذا همچنین شامل فصل ویژه‌ای در مورد کودها است که بررسی جامع تجارت‌جهانی کود بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ و چشمانداز کوتاه‌مدت بازار برای سال۲۰۲۵-۲۰۲۴ را ارائه می‌دهد. این فصل از گزارش چشمانداز غذا به بررسی مجموعه شوک‌‌‌‌‌‌هایی می‌پردازد که جنگ اوکراین به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر بازار مواد مغذی اولیه مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) وارد کرده‌است. افزایش سرسام‌‌‌‌‌‌آور قیمت گاز طبیعی، یکی از عوامل اصلی غیراقتصادی‌شدن تولید کود بوده‌است. علاوه براین، عواملی مانند افزایش هزینه حمل‌ونقل و بیمه و همچنین اقدامات تجاری، به افزایش قیمت جهانی کود دامن زده‌‌‌‌‌‌اند. این شوک‌‌‌‌‌‌ها منجر به انقباض قابل‌‌‌‌‌‌توجه تجارت کود در سال۲۰۲۲ شد، با این حال در سال۲۰۲۳ شاهد جهش مجدد در این بازار و بازگشت قیمت‌ها به سطوح مشابه سال۲۰۲۱ بودیم.
براساس این بررسی، قیمت متوسط کود در سبدی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم، در ماه آوریل ۲۰۲۴ به ۳۲۷ دلار در هر‌تن رسیده‌است. این رقم در مقایسه با آوریل ۲۰۲۲ که قیمت آن ۸۱۵دلار در هر‌تن بود، نشان‌دهنده کاهش چشمگیری است. کاهش قابل‌‌‌‌‌‌توجه قیمت کود، رونق دوباره‌‌‌‌‌‌ای را به بازار این محصول حیاتی برای کشاورزی بازگردانده است، به‌طوری‌که، حجم تجارت نیتروژن تقریبا به سطح سال۲۰۲۱ رسیده‌است.
این گزارش نشان می‌دهد که طی ۶ماه آینده، انتظار می‌رود بازار کود باثبات نسبی همراه باشد. دلیل این امر، بهبود دسترسی به مواد مغذی اولیه و همچنین مقرون به صرفه‌شدن قیمت آنها است، با این حال فائو هشدار می‌دهد که بازارهای جهانی کود همچنان در معرض ریسک‌هایی ناشی از تحولات در بازار انرژی قرار دارند. این تحولات می‌توانند به دلیل عوامل ژئوپلیتیک یا سایر دلایل غیرقابل پیش‌بینی رخ دهند.
چشمانداز مطلوب
براساس تازه‌‌‌‌‌‌ترین پیش‌بینی‌های فائو، چشمانداز تولید و ذخایر نهایی چندین کالای اساسی غذا در وضعیت مطلوبی قرار دارد و انتظار می‌رود بهبود نیز یابد. این خبر امیدوارکننده‌‌‌‌‌‌ای برای امنیت غذایی جهانی به‌شمار می‌رود، با این حال فائو هشدار می‌دهد که سیستم‌های تولید غذای جهان همچنان در‌برابر طیف وسیعی از شوک‌‌‌‌‌‌ها آسیب‌‌‌‌‌‌پذیر هستند.این شوک‌‌‌‌‌‌ها می‌توانند شامل رویدادهای آب‌و‌هوایی شدید، تنش‌های ژئوپلیتیک، تغییرات سیاستی و تحولات در بازارهای دیگر باشند. وقوع هریک از این شوک‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند تعادل ظریف عرضه و تقاضا را در بازارهای جهانی غذا برهم زده و منجر به افزایش قیمت‌ها و بی‌‌‌‌‌‌ثباتی در امنیت غذایی شود. بازارهای جهانی گندم در سال‌زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴ با کاهش تولید، مصرف، تجارت و ذخایر جهانی گندم نسبت به سطوح مربوط به سال۲۰۲۴-۲۰۲۳، شاهد کاهش رشد خواهند بود. با وجود عرضه فراوان و تقاضای نسبتا ضعیف برای خوراک‌دام و سایر مصارف در سطح جهانی، انتظار می‌رود بازار گندم روندی باثبات و بدون نوسان قابل‌‌‌‌‌‌توجه را طی کند.
پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد که بازارهای جهانی غلات درشت در آستانه فصل دیگری از عرضه فراوان قرار دارند. انتظار می‌رود ذخایر این محصولات به بالاترین سطح خود از سال‌زراعی ۲۰۱۸-۲۰۱۷ برسد. با وجود وفور عرضه، چشمانداز تجارت بین‌المللی غلات درشت در سال‌زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴ چندان روشن نیست. انتظار می‌رود که کاهش موجودی صادرات در دو کشور عمده صادرکننده، برزیل و اوکراین، به‌همراه تقاضای ضعیف‌‌‌‌‌‌تر واردات از سوی چین، به کاهش تجارت بین‌المللی این محصولات منجر شود.
قیمت جهانی برنج به‌‌‌‌‌‌‌رغم محدودیت‌های صادراتی باقی‌مانده و تقاضای قوی از سوی برخی کشورهای آسیایی، همچنان در سطوح بالا باقی‌مانده‌است، با این حال پیش‌بینی‌های اولیه برای سال‌زراعی ۲۰۲۵-۲۰۲۴ نویدبخش رسیدن تولید جهانی برنج به رکورد جدیدی است. این امر می‌تواند به احیای رشد مصرف برنج و افزایش ذخایر تا بالاترین سطح خود منجر شود. در چشمانداز سال۲۰۲۴، تولید جهانی گوشت با رشدی ناچیز روبه‌رو خواهد شد. این افزایش عمدتا مرهون رشد تولید گوشت طیور است، با این حال رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی، شیوع بیماری‌های دامی و کاهش سودآوری صنعت، می‌توانند سایه‌‌‌‌‌‌هایی از نگرانی را بر این چشمانداز نه‌چندان روشن، بیافکنند. در مقابل، تجارت‌جهانی گوشت رونق خواهد گرفت. پیش‌بینی می‌شود تقاضا در کشورهای پیشرو واردکننده گوشت، از میزان عرضه داخلی آنها فراتر رفته و تبادل این محصول استراتژیک در سطح بین‌المللی، شتاب بیشتری بگیرد.
بهبود چشمانداز عرضه جهانی در فصل زراعی ۲۰۲۴-۲۰۲۳ نویدبخش کاهش قابل‌‌‌‌‌‌توجه قیمت‌های جهانی شکر است. این کاهش قیمت‌ها، محرک افزایش مصرف شکر در سطح جهان خواهد بود و روندی فراتر از نرخ رشد سال‌های اخیر را رقم خواهد زد. با توجه به مازاد عرضه در بازارهای صادراتی و تقویت تقاضای جهانی برای واردات، پیش‌بینی می‌شود تجارت شکر در سطح بین‌المللی رونق بگیرد.
با وجود پیش‌بینی برداشت بی‌سابقه دانه‌‌‌‌‌‌های روغنی و کنجاله در فصل زراعی ۲۰۲۴-۲۰۲۳، انتظار می‌رود انباشت ذخایر کنجاله همچنان ادامه یابد، درحالی‌که تولید روغن و چربی با رشدی اندک همراه خواهد بود، این افزایش ناچیز، با توجه به افت غیرمنتظره در میزان تولید روغن پالم، جبران تقاضای روبه‌رشد را نخواهد کرد و توازن عرضه و تقاضای جهانی روغن‌های گیاهی را با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد ساخت.
در سال۲۰۲۴، شاهد افزایش ۱.۴درصدی تولید جهانی شیر خواهیم بود، به‌طوری که این میزان به حدود ۹۷۹میلیون‌تن خواهد رسید. این رشد در مقایسه با سال۲۰۲۳ رقم قابل‌توجهی محسوب می‌شود. قاره آسیا، با اتکا به افزایش تعداد گاوهای شیرده و سهم قابل‌‌‌‌‌‌توجه مزارع لبنی در مقیاس بزرگ، همچنان پیشرو در این زمینه خواهد بود. با وجود پیش‌بینی تقاضای ضعیف واردات در برخی از کشورهای واردکننده عمده، انتظار می‌رود تجارت‌جهانی محصولات لبنی تا حدودی رونق بگیرد. در سال۲۰۲۴، شاهد تداوم صید ماهی از طریق صید دریایی در کنار توسعه روزافزون آبزی‌‌‌‌‌‌پروری خواهیم بود، با این حال کاهش تقاضای کلی در بازار، به‌همراه افزایش عرضه برخی از گونه‌‌‌‌‌‌های پرورشی، سبب افت قیمت در مورد برخی از فرآورده‌های دریایی شده‌است. در مجموع، افزایش هزینه‌های تولید و رکود در مخارج مصرف‌کنندگان، چالش‌هایی را پیش‌روی این صنعت قرار می‌دهد.
