حمل‌ونقل کالا در گرداب کمبود کانتینر
تا همین چندی پیش، تصویری که از بنادر دنیا در ذهن بسیاری از ما نقش بسته بود، انبوهی از کانتینرهای خالی بود که گویی منتظر سفری بی‌‌‌‌سرانجام بودند. گزارش بلومبرگ حکایتی از این تناقض عجیب دارد.در دوران اوج‌‌‌‌گیری پاندمی کرونا، شاهد حجم بی‌سابقه‌‌‌‌ای از تقاضا برای حمل کالا بودیم. این موضوع، بنادر را با معضل تراکم کالا روبه‌رو کرد. شرکت‌های حمل‌ونقل و اجاره‌دهندگان کانتینر در پاسخ به این چالش، سرمایه‌گذاری‌های کلانی در خرید کانتینرهای جدید انجام دادند، اما غافل از اینکه این سرمایه‌گذاری‌ها، توفانی از نوسانات را در بازار حمل‌ونقل به‌دنبال خواهد داشت.
ناگهان، شاهد انبوهی از کانتینرهای خالی در بنادر بودیم. تقاضا برای حمل کالا کاهش‌یافت و کانتینرها بی‌‌‌‌کار و سرگردان شدند. این نوسانات، ضررهای هنگفتی را به شرکت‌های حمل‌ونقل و اجاره‌دهندگان کانتینر تحمیل کرد، اما ماجرا به همین‌جا ختم نشد. با فروکش‌کردن موج پاندمی و رونق‌گرفتن دوباره اقتصاد جهانی، تقاضا برای حمل کالا بار دیگر افزایش یافت، اما این بار، با کمبود کانتینر مواجه شدیم. گویی کانتینرها در آن انبوه عظیم، ناپدید شده‌بودند. این کمبود ناگهانی، بار دیگر زنجیره تامین جهانی را مختل کرد و نرخ حمل‌ونقل کالا را به‌طور سرسامآوری افزایش داد.
در اوج‌‌‌‌گیری پاندمی کرونا، شاهد انبوهی از کانتینرهای خالی در بنادر چین بودیم. گویی این غول‌های فلزی، منتظر سفری بی‌‌‌‌سرانجام بودند، اما با فروکش‌کردن موج اولیه کرونا و احیای تجارت‌جهانی، ورق برگشت. تقاضا برای حمل‌ونقل کالا به‌طور ناگهانی افزایش یافت و کانتینرهای خالی که زمانی در بنادر چین انباشته شده‌بودند، به‌سرعت راهی مسیرهای مختلف تجاری شدند.این اتفاق، توفانی از نوسانات را در بازار حمل‌ونقل به‌پا کرد. در عرض مدتی کوتاه، شاهد کمبود شدید کانتینر در بنادر چین بودیم.
متاسفانه، جایگزینی فوری این کانتینرهای خالی به‌سادگی امکان‌پذیر نیست. این موضوع باعث‌شده تا خطوط کشتیرانی از فرصت استفاده کرده و نرخ حمل‌ونقل را به‌طور چشمگیری افزایش دهند.
گویا صنعت حمل‌ونقل دریایی، طلسم‌شده تکرار کابوس‌‌‌‌های همیشگی است. هنوز خاطرات تلخ کمبود کانتینر و افزایش سرسام‌‌‌‌آور نرخ حمل‌ونقل در اثر شیوع کرونا، از ذهن‌‌‌‌ها پاک نشده بود که توفانی دیگر از راه رسید. این بار، تغییر مسیر کشتی‌‌‌‌ها به دلیل افزایش تنش در دریای سرخ، بحران کمبود کانتینر را بار دیگر به ارمغان آورده است. گویی کانتینرها در این دریای ناآرام، غرق شده‌اند. پیش‌بینی تحولات ژئوپلیتیک، کاری دشوار و طاقت‌‌‌‌فرسا است. گویی در دنیای سیاست، هیچ‌چیز به‌طور قطعی قابل پیش‌بینی نیست، اما در این میان، صنعتی که بار سنگین حمل‌ونقل حدود ۹۰درصد از کالاهای جهان را بر دوش می‌کشد و در دوران طاقت‌‌‌‌فرسای پاندمی، میلیاردها دلار سود به جیب زده‌است، هنوز از تاب‌‌‌‌آوری کافی در‌برابر چنین چالش‌هایی برخوردار نیست.
کمبود کانتینر، افزایش قیمت‌ها و تاخیر در ارسال کالا، زنجیره تامین جهانی را مختل کرده و بار سنگینی را بر دوش تجارت بین‌‌‌‌الملل، به‌خصوص کشورهای درحال‌توسعه، گذاشته‌است.
افزایش اولیه قیمت حمل‌ونقل که ناشی از تغییر مسیر کشتی‌‌‌‌ها به دور دماغه امید نیک و طی مسافت بسیار طولانی‌‌‌‌تر بود، در ماه مارس فروکش کرد. گویی نسیمی از آرامش بر این دریای توفانی وزیدن گرفته بود، اما این آرامش دیری نپایید و توفان قیمت‌ها‌بار دیگر آغاز شد. درحالی‌که شواهدی از تشدید تراکم کانتینرها در بنادر آسیا و خاورمیانه به چشم می‌خورد، شرکت کشتیرانی مرسک در اقدامی کم‌‌‌‌سابقه، برای دومین‌بار در یک ماه، پیش‌بینی درآمد کل سال‌خود را افزایش داد.
حفظ جریان کانتینرهای خالی همواره یک چالش اساسی در حمل‌ونقل دریایی بوده‌است. دلیل این امر، عدم‌تعادل در تجارت‌جهانی است. برای مثال، چین حجم عظیمی از کالا را به سایر نقاط جهان صادر می‌کند، درحالی‌که واردات این کشور به‌مراتب کمتر است؛ همین موضوع سبب می‌شود حدود یک‌سوم از کانتینرها به‌صورت خالی جابه‌جا شوند تا به نقاط مورد‌نیاز ارسال شوند.این عدم‌تعادل، در کنار عواملی مانند تغییر مسیر کشتی‌‌‌‌ها به دلیل ناامنی در برخی مناطق و افزایش تقاضا پس از دوران کرونا، به تشدید کمبود کانتینر و در نتیجه افزایش قیمت‌ها و تاخیر در ارسال کالا منجر شده‌است.
مدیریت زنجیره تامین جهانی در صنعت حمل‌ونقل دریایی، به پیچیدگی‌های بیشتری گرفتار شده‌است. تقاضا برای جابه‌جایی کالا از پیش‌بینی‌‌‌‌ها فراتر رفته و این در حالی است که کشتی‌‌‌‌ها زمان بیشتری را در بنادر و مسیرهای دریایی سپری می‌کنند. این موضوع، ظرفیت کانتینرها و کشتی‌‌‌‌ها را به‌شدت تحت‌فشار قرار داده‌است.
بحران در کانال سوئز، دسترسی به بنادر شرق مدیترانه را دشوارتر کرده‌است، به‌همین‌دلیل، شرکت‌های حمل‌ونقل مجبور شده‌اند تا مسیرهای خود را تغییرداده و کالاها را در بنادر غربی مانند بارسلونا تخلیه کنند. این تغییر مسیر، تاخیر دیگری را به زنجیره تامین در حال‌حاضر آشفته اضافه می‌کند و زمان رسیدن کالاها به مقصد نهایی را به تعویق می‌‌‌‌اندازد.مشکلات به همین‌جا ختم نمی‌شوند. در برخی کشورها، مانند روسیه، شاهد مازاد ساختاری کالا هستیم. از زمان تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در سال۲۰۲۲، واردات کانتینری از چین به این کشور به‌شدت افزایش یافته‌است، با این حال به دلیل تحریم‌های اعمال‌‌‌‌شده علیه روسیه و اختلالات در سیستم حمل‌ونقل، بسیاری از این کانتینرها در بنادر و گمرکات روسیه انباشته شده‌اند و منتظر ترخیص و توزیع هستند. از منظر بلومبرگ، یکی از معضلات اصلی در زنجیره تامین جهانی، بازگشت دیرهنگام کانتینرها به چین است. این موضوع، مانع از آن می‌شود که شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی از ظرفیت کامل کشتی‌های خود استفاده کنند.در نتیجه، شاهد افزایش قدرت چانه‌‌‌‌زنی این شرکت‌ها در‌برابر مشتریان هستیم. به‌عنوان مثال، شرکت لیگنتیا که در زمینه مدیریت زنجیره تامین فعالیت می‌کند، گزارش می‌دهد که تقریبا تمامی شرکت‌های حمل‌ونقلی که به بندر شانگهای خدمات‌‌‌‌رسانی می‌کنند، با کمبود شدید کانتینر خالی مواجه هستند.
در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، شاهد کاهش نرخ حمل‌ونقل کالا بودیم. این موضوع، خطوط کشتیرانی را به تکاپو انداخت تا با تقاضای پایین‌تر بازارسازگار شوند؛ به همین‌منظور، آنها اقدام به‌فروش کانتینرهای مازاد خود کردند. دلیل دیگر این کار، اجتناب از پرداخت هزینه‌های سنگین انبارداری برای تجهیزات بلااستفاده بود.
طبق گزارش شرکت تحقیقاتی و مشاوره دریایی دروری، تولید کانتینر در سال‌گذشته به پایین‌ترین سطح خود از سال۲۰۱۶ رسیده بود. دلیل اصلی این امر، کاهش تقاضا و انباشت کانتینر در بنادر مختلف دنیا بود.
با این حال، خبر خوب این است که تولید کانتینر در حال‌حاضر به‌سرعت در حال افزایش است. تقریبا تمام کانتینرهای حمل‌ونقل جهان در چین ساخته می‌شوند و تولیدکنندگان چینی در پنج ماه اول سال‌جاری، تقریبا به اندازه همان دوره در سال۲۰۲۱ کانتینر تولید کرده‌اند. با وجود این افزایش تولید، هنوز هم شاهد کمبود کانتینر در برخی نقاط جهان هستیم.
قیمت کانتینرهای حمل‌ونقل کالا در چین دوباره در حال افزایش است. طبق گزارش پلتفرم آنلاین لجستیک «کنتینر ایکسچنج»، قیمت کانتینرهای ۴۰ فوت که برای حمل‌بار مناسب هستند، در روزهای اخیر در این کشور به حدود ۳و ۳۵۰دلار رسیده‌است.این رقم هنوز به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر از بالاترین قیمتی است که در سال۲۰۲۱ شاهد آن بودیم، با این حال نسبت به قیمت متوسط سپتامبر سال‌گذشته، تقریبا دو‌برابر شده‌است. سخنگوی پلتفرم آنلاین لجستیک «کنتینر ایکسچنج» با اشاره به افزایش اخیر قیمت کانتینر در چین، از این وضعیت به‌عنوان «حباب قیمتی» یاد کرد.
به گفته او، برخی از فعالان این بازار در حال احتکار کانتینرها هستند تا از افزایش بیشتر قیمت‌ها در آینده سود ببرند. در دنیای پرشتاب تجارت‌جهانی، حمل‌ونقل کالا از طریق کانتینر نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
در این میان، نیمی از کانتینرهای جهان در اختیار شرکت‌های کشتیرانی و نیم دیگر در دستان شرکت‌های اجاره‌دهنده قرار دارند، اما گویی ورق در حال برگشتن است. شرکت‌های اجاره‌دهنده کانتینر به طعمه‌‌‌‌های جذابی برای خرید تبدیل شده‌اند و غول‌های این صنعت به‌دنبال تصاحب آنها هستند.
در سال۲۰۲۱، تب و تاب اجاره کانتینر به اوج خود رسید. شرکت‌ها برای اجاره کانتینر سر و دست می‌‌‌‌شکستند و قراردادهای بلندمدت با قیمت‌های بالا منعقد می‌کردند، اما حالا ورق برگشته است.
با کمبود جهانی کانتینر، این شرکت‌های اجاره‌دهنده که درگیر قراردادهای بلندمدت هستند، نمی‌توانند به‌طور کامل از افزایش تقاضا و قیمت‌ها سود ببرند. برای مثال، شرکت تکس‌‌‌‌تینر در دسامبر۲۰۲۳ تنها یک‌‌درصد کانتینر خالی برای اجاره داشت و این رقم برای شرکت تریتون در ژوئیه امسال حدود ۳درصد بوده‌است، با این حال این وضعیت احتمالا موقتی خواهد بود.
با ورود کشتی‌های جدید و بازگشت کانتینرها به مسیرهای اصلی، انتظار می‌رود که از شدت کمبود کاسته شده و نرخ حمل‌ونقل و قیمت کانتینرها در اواخر سال‌جاری رو به کاهش بگذارد.
