دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا با حضور مقامات ۳۰کشور آفریقایی برگزار شد
برنامه جهش تجارت با قاره امید
افزایش تعداد رایزنان اقتصادی در آفریقا، فعال‌تر‌شدن وزارت امورخارجه و سفارتخانه‌های ایران در کشورهای آفریقایی و افزایش بر‌‌گزاری نمایشگاه‌های توانمندی‌های صادراتی در ایران و مقاصد هدف، از جمله این ابزارهاست که باید مورد‌توجه قرار گیرد.چالش دیگر، در رابطه با ساختار اقتصاد آفریقا است. به‌طور کلی کشورهای آفریقایی به دو گروه «کشورهای با درآمد متوسط» و «کشورهای کم‌درآمد» تقسیم می‌شوند. گروه دوم توان زیادی برای واردات از دیگر کشورها ندارند و در مقابل کالایی نیز برای صادرات در اختیار ندارند. اقتصاد کشورهای با درآمد متوسط آفریقایی نیز عمدتا متکی به نفت و صنایع نفتی است و بنابراین به‌عنوان رقبای تجاری ایران محسوب می‌شوند. این کشورها برای واردات، محصولات تولید آمریکا و اروپای‌غربی را ترجیح می‌دهند. به لیست مشکلات باید حضور پررنگ چین و هند به‌عنوان دو اقتصاد بزرگ را نیز اضافه کرد که رقابت با آنها بسیار دشوار است.به‌رغم مشکلات مذکور، آینده درخشان اقتصاد قاره آفریقا ایجاب می‌کند که ایران سرمایه‌گذاری بیشتری در جهت شکل‌دادن رابطه با کشورهای این قاره انجام دهد. بر اساس اظهارات رئیس سازمان توسعه‌تجارت اولین گام‌ها در توسعه زیرساخت‌ها برداشته شده و می‌توان اجلاس ایران و آفریقا را نقطه شروعی برای جهش روابط دو طرف دانست.
توسعه زیرساخت‌های تجارت با آفریقا
معاون وزیر و رئیس سازمان توسعه‌تجارت ایران یکی از سخنرانانی بود که در روز نخست «دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» طی سخنان خود مزایای توسعه‌تجارت با آفریقا را برشمرد و برنامه‌های دولت برای تحقق اهداف تجاری با این قاره را تشریح کرد.
به گزارش روابط‌عمومی سازمان توسعه‌تجارت ایران، مهدی ضیغمی، معاون وزیر و رئیس سازمان توسعه‌تجارت ایران در «دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» گفت: یکی از افتخارات بزرگ ایران و دولت سیزدهم این است که تحت‌منویات و تاکیدات مقام‌معظم رهبری سیاست توجه به آفریقا را در کانون توجه سیاست‌های خارجی کشور به‌ویژه در حوزه تجاری قرار داده‌است.
به گفته معاون وزیر، در این اجلاس، ایران میزبان بیش از ۳۰ کشور آفریقایی است و وزارت صمت به‌عنوان سیاستگذار و سازمان توسعه‌تجارت ایران به‌عنوان متولی بر‌‌گزاری این اجلاس در تعامل نزدیک با وزارت امورخارجه کشور، سفرای محترم کشورهای آفریقایی در ایران و نمایندگان ایران در قاره آفریقا، برنامه‌‌‌‌‌ریزی گسترده‌ای را برای بر‌‌گزاری هدفمند این اجلاس انجام داده‌است. همانگونه که مستحضرید این رویداد همزمان با ششمین نمایشگاه توانمندی‌های جمهوری‌اسلامی ایران در حال اجرا است.
ضیغمی با بیان اینکه آشنایی با بخشی از توانمندی‌های صادراتی ایران در دستور کار این اجلاس است، افزود: دستگاه‌های تخصصی، اتاق‌های بازرگانی و فعالان اقتصادی طی جلسات مکرر و نشست‌های تخصصی نسبت به ارتباط تجاری و اقتصادی با همتایان خود تبادل‌نظر خواهند کرد و سعی کرده‌ایم در این اجلاس در قالب ۱۲ کمیته تخصصی نسبت به همکاری‌های مشترک تبادل‌نظر کنیم. وی با تاکید بر لزوم افزایش سطح روابط اقتصادی ایران با قاره آفریقا، گفت: اقتصاد ایران و بسیاری از کشورهای آفریقایی مکمل یکدیگر هستند و به‌راحتی می‌توان از مسیر تجارت آزاد دوطرفه نسبت به جهش در مناسبات تجاری اقدام کرد. در همین راستا سازمان توسعه‌تجارت درنظر دارد با همراهی و همفکری معاونت دیپلماسی وزارت امورخارجه تعداد رایزنان بازرگانی را در سال‌جاری در قاره آفریقا از ۳ نفر به ۱۴ نفر افزایش دهد.
رئیس سازمان توسعه‌تجارت ایران ضمن برشمردن موانع توسعه اقتصادی ایران با کشورهای آفریقایی، گفت: شناخت از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های طرفین محدود است؛ امیدواریم از مسیر این اجلاس و نمایشگاه ایران اکسپو ۲۰۲۴ و نشست‌های فراوانی که برنامه‌‌‌‌‌ریزی کردیم این نقیصه را برطرف کنیم. همچنین حل این مسائل زیرساختی که به آنها اشاره می‌کنم، از جمله ضرورت راه‌اندازی خط منظم هوایی به‌ویژه به غرب و جنوب آفریقا، (توافق‌نامه‌‌‌‌‌ای در این زمینه امضا شد اما اجرایی نشده‌است) و ضرورت راه‌اندازی خط کشتیرانی به غرب و جنوب آفریقا الزامی است. وی افزود: همانگونه که می‌دانید ما به شرق و شمال آفریقا خط منظم کشتیرانی راه‌اندازی کرده‌ایم و با دستور رئیس‌جمهوری در سفر به الجزایر موضوع کشتیرانی به غرب‌آفریقا نیز در دستور کار قرارگرفته‌است.
وی در ادامه گفت: موضوع بعدی زیرساخت‌ها در مبادلات مالی و بانکی است که ابتکارات خوبی را در این اجلاس با همتایان آفریقایی خود به اشتراک خواهیم گذاشت و امیدواریم این سه موضوع اصلی در اجلاس بعدی حل و فصل شوند.
ضیغمی در پایان پیشنهاد داد؛ با توجه به‌دستاوردها و توافق‌های این اجلاس، همزمان با ایران در دبیرخانه اتحادیه آفریقا نیز سازوکاری برای حفظ، توسعه و این ارتباطات شکل بگیرد. امروز ضمن رونمایی از تندیس و لوح یادبود دبیرخانه دائمی ایران و آفریقا در این زمینه با مقامات آفریقایی مذاکراتی خواهیم کرد. امیدواریم این اجلاس نقطه‌عطف جهش روابط اقتصادی، تجاری و فرهنگی ایران با کشورهای قاره بزرگ آفریقا باشد.
افت شدید صادرات به آفریقا
برای بررسی رابطه ایران با کشورهای آفریقایی بررسی آمارهای سال‌گذشته تصویر روشنی ارائه می‌دهد. آمار تجارت ایران با آفریقا در سال۱۴۰۲ تا حدی با انتظارات در ابتدای سال‌گذشته تفاوت دارد. در ابتدای تابستان سال‌گذشته، رئیس‌جمهور به سه کشور آفریقایی کنیا، اوگاندا و زیمبابوه سفر کرد. سفری که محور اصلی گفت‌وگوها در آن مسائل اقتصادی بود. مسوولان دولتی در دیدارهای خود با همتایان آفریقایی، بارها بر توسعه مناسبات اقتصادی تاکید کردند. همین مساله باعث شد که برخی کارشناسان پیش‌بینی کنند که حجم تجارت ایران با کشورهای آفریقایی افزایش قابل‌توجهی داشته‌باشد. نتیجه اما، کاملا متفاوت بود. آمارهای گمرک نشان می‌دهد که صادرات ایران با کشورهای آفریقایی در سال‌گذشته از نظر وزنی ۲۱درصد و از نظر ارزشی ۴۱درصد نسبت به سال۱۴۰۱ کاهش داشته‌است. در سال۱۴۰۲ ایران ۱.۹میلیون‌تن کالا به ارزش ۶۹۴میلیون دلار به مقصد کشورهای آفریقایی صادر کرده‌است. رقمی که معادل کمتر از ۱.۵درصد کل ارزش صادرات ایران است. در مقابل واردات ایران از قاره آفریقا افزایش داشته‌است. در سال۱۴۰۱ ایران مجموعا ۲۶میلیون دلار از کشورهای آفریقایی کالا وارد کرده که این رقم به ۱۲۷میلیون دلار در سال۱۴۰۲ افزایش پیدا کرده‌است. با وجود افزایش ۳۹۵درصدی واردات از کشورهای آفریقایی، همچنان هیچ‌کدام از این کشورها سهم قابل‌توجهی در تامین نیازهای وارداتی ایران ندارند. در حال‌حاضر در بین کشورهای آفریقایی غنا مهم‌ترین مقصد صادراتی ایران است. در سال‌گذشته ایران ۱۷۴میلیون دلار به غنا کالا صادر می‌کند و این کشور با در اختیار داشتن سهم ۰.۴درصدی از کل صادرات ایران در جایگاه بیست و دوم مقاصد صادراتی ایران قرار دارد. پس از غنا، آفریقای‌جنوبی با ۱۴۵میلیون دلار، کنیا با ۴۹میلیون دلار و نیجریه با ۴۸میلیون دلار واردات از ایران، در جایگاه‌های بعدی مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران در قاره آفریقا قرار دارند.
با وجود این کاهش قابل‌توجه در ارزش صادرات ایران باید به این نکته نیز توجه کرد که شکل‌دادن رابطه تجاری امری زمان‌بر است و طبیعتا در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست؛ در نتیجه می‌توان امیدوار بود که استمرار بر‌‌گزاری مراسم‌هایی مانند «اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» بتواند تحقق این هدف را تسهیل کند.
